Rằm tháng giêng kiêng gì? Cúng tổ tiên Rằm tháng giêng có phải hoạt động tín ngưỡng không?

Nội dung chính

Rằm tháng giêng kiêng gì?

Rằm tháng Giêng là một trong những ngày lễ quan trọng của người Việt, mang ý nghĩa mở đầu cho một năm trọn vẹn, may mắn và bình an. Vì vậy, dân gian từ lâu đã lưu truyền nhiều điều kiêng kỵ để tránh điều xui rủi, giữ gìn vận khí tốt, giúp gia đình gặp nhiều điều thuận lợi trong cả năm. Dưới đây là những điều cần lưu ý trong ngày này.

Không để gạo và lửa trong nhà cạn kiệt

Gạo là biểu tượng của no đủ, của cải, còn lửa tượng trưng cho sự ấm áp, hạnh phúc trong gia đình. Theo quan niệm dân gian, vào ngày Rằm tháng Giêng, nếu để thùng gạo trống rỗng hay bếp hết lửa sẽ mang đến sự thiếu thốn, tài lộc suy giảm, gia đình có thể gặp nhiều khó khăn về kinh tế. Do đó, người ta thường kiểm tra trước để đảm bảo trong nhà luôn còn gạo và bếp vẫn đỏ lửa, thể hiện mong muốn một năm no ấm, đủ đầy.

Hạn chế đến nơi có âm khí nặng

Những nơi như nghĩa địa, nhà hoang, miếu thờ có âm khí mạnh, dễ ảnh hưởng đến vận khí của con người, nhất là với những người có sức khỏe kém hoặc tinh thần không vững vàng. Dân gian cho rằng, trong ngày này, nếu đi vào những khu vực có âm khí nhiều, con người có thể bị năng lượng xấu tác động, dễ gặp vận rủi hoặc cảm thấy cơ thể mệt mỏi, uể oải. Vì thế, tốt nhất nên hạn chế lui tới những nơi này, đặc biệt sau 10 giờ tối, để tránh gặp điều không may.

Kiêng quan hệ nam nữ trong ngày Rằm tháng Giêng

Từ xa xưa, người phương Đông quan niệm rằng việc quan hệ nam nữ vào những ngày đầu tháng, ngày rằm hoặc các dịp lễ quan trọng sẽ ảnh hưởng đến vận khí, khiến công việc làm ăn trắc trở, kém may mắn. Một số quan điểm còn cho rằng, hành động này có thể khiến sức khỏe suy giảm hoặc gặp phải những điều không mong muốn trong năm. Vì thế, nhiều người vẫn kiêng kỵ việc gần gũi vào ngày Rằm tháng Giêng để tránh điều không may.

Không dùng đồ chay giả mặn khi cúng Phật

Nếu gia đình làm mâm cỗ chay dâng cúng Phật, cần chú ý sử dụng thực phẩm thuần chay, tránh làm các món giả mặn như giả tôm, giả cá, giả thịt. Theo quan niệm Phật giáo, việc ăn chay không chỉ để thanh tịnh tâm hồn mà còn là cách thể hiện sự thành tâm, kính trọng với đức Phật. Việc sử dụng đồ ăn chay nhưng có hình dáng như món mặn có thể làm mất đi ý nghĩa thuần khiết của bữa ăn chay trong ngày lễ quan trọng này.

Kiêng cúng thủ lợn trên mâm cỗ

Nhiều gia đình có thói quen dâng mâm cỗ mặn cúng gia tiên vào ngày Rằm tháng Giêng. Tuy nhiên, theo quan niệm dân gian, cúng thủ lợn trong ngày này không phải là điều tốt. Vì vậy, mâm cỗ mặn thường chỉ có các món truyền thống như thịt gà, giò chả, nem rán… thay vì dâng nguyên đầu lợn.

Không dùng hoa quả giả khi cúng

Mâm cúng Rằm tháng Giêng không cần quá cầu kỳ nhưng phải đảm bảo sự trang nghiêm, thành kính. Việc sử dụng hoa quả giả, hoa nhựa để bày lên bàn thờ bị coi là điều kiêng kỵ, bởi nó thể hiện sự thiếu thành tâm, không mang lại may mắn. Thay vào đó, nên chọn hoa quả tươi, đẹp mắt để dâng cúng tổ tiên và thần linh.

Tránh đặt tiền giả hoặc tiền có nguồn gốc không chính đáng lên bàn thờ

Thông thường, trên mâm cúng rằm, nhiều gia đình dâng lên tiền dương lẫn tiền âm. Tuy nhiên, cần lưu ý không sử dụng tiền giả hoặc tiền có nguồn gốc không minh bạch, kiếm được từ những việc làm không chính đáng, vi phạm đạo đức. Theo quan niệm, dâng cúng tiền không sạch có thể ảnh hưởng đến tài vận của gia đình.

Không để bàn thờ bừa bộn, bụi bẩn

Trước khi làm lễ cúng Rằm tháng Giêng, cần lau dọn bàn thờ sạch sẽ, sắp xếp vật phẩm cúng ngăn nắp. Nếu bàn thờ bám bụi, đồ cúng đặt lộn xộn, không chỉ ảnh hưởng đến sự trang nghiêm mà còn thể hiện sự thiếu tôn kính với tổ tiên, thần linh. Khi dọn bàn thờ, nên thắp nhang xin phép trước, tránh xê dịch bát hương để không làm ảnh hưởng đến linh khí trong nhà.

Kiêng cãi vã, xung đột trong ngày này

Rằm tháng Giêng là thời điểm quan trọng để cầu bình an, nên trong ngày này, các thành viên trong gia đình nên giữ hòa khí, tránh tranh cãi, to tiếng hay mâu thuẫn. Cha mẹ cũng cần dỗ dành con cái, không để trẻ nhỏ quấy khóc quá nhiều để không làm ảnh hưởng đến không khí an lành của ngày rằm.

Không cho vay mượn tiền bạc

Nhiều người quan niệm rằng, nếu cho người khác vay tiền vào ngày Rằm tháng Giêng, tiền tài của mình sẽ bị phân tán, cả năm gặp khó khăn về tài chính. Vì thế, dù là khoản tiền nhỏ hay lớn, nhiều người vẫn tránh cho vay vào ngày này để giữ lại vận khí tài lộc.

Tránh mặc đồ đen, trắng vào ngày Rằm tháng Giêng

Tương tự như ngày Tết, dân gian quan niệm không nên mặc quần áo đen hoặc trắng vào ngày Rằm tháng Giêng, vì đây là những màu thường gắn liền với tang sự. Thay vào đó, mọi người nên chọn trang phục có màu sắc tươi sáng, rực rỡ để thể hiện sự vui tươi, may mắn. Đồng thời, cũng cần tránh mặc quần áo rách, cũ nát vì có thể mang đến vận rủi.

Kiêng sát sinh, hạn chế ăn thịt một số loài động vật

Theo quan niệm Phật giáo và dân gian, Rằm tháng Giêng là ngày mang ý nghĩa thanh tịnh, vì vậy không nên sát sinh, giết mổ vật nuôi như gà, vịt, heo, đặc biệt là chó, mèo. Việc kiêng sát sinh không chỉ giúp tránh nghiệp báo mà còn là cách để thể hiện lòng từ bi. Ngoài ra, trong ngày này, nhiều người còn hạn chế ăn các món có nguồn gốc từ động vật để giữ gìn sự thanh tịnh, bình an cho cả năm.

Bên cạnh những điều kiêng kỵ trên, trong ngày Rằm tháng Giêng, mọi người cũng cần chú ý đến lời ăn tiếng nói, tránh nói những điều không may mắn hoặc có ý nghĩa tiêu cực. Những kiêng kỵ này tuy mang tính chất truyền thống nhưng phần nào thể hiện mong muốn một năm mới hanh thông, thuận lợi, bình an và tài lộc dồi dào.

Rằm tháng giêng kiêng gì? Cúng tổ tiên Rằm tháng giêng có phải hoạt động tín ngưỡng không? (Hình từ Internet)

Ngày Rằm tháng Giêng nên làm gì?

Đi lễ chùa, sám hối và cầu an

Vào ngày Rằm tháng Giêng, nhiều người có thói quen đến chùa để dâng hương, sám hối, cầu phúc cho bản thân và gia đình. Đây không chỉ là một hoạt động mang tính tín ngưỡng mà còn giúp tâm hồn trở nên thanh tịnh, an yên. Khi đi lễ chùa, mọi người cần lưu ý:

+ Chỉ nên sắm lễ chay, không dâng cúng các món mặn, rượu bia hay tiền giả.

+ Ăn mặc chỉnh tề, kín đáo, tránh trang phục hở hang hoặc quá sặc sỡ.

+ Giữ thái độ thành tâm, không chen lấn, cười đùa lớn tiếng hoặc xô đẩy khi vào chùa.

Làm việc thiện để tâm thanh tịnh

Rằm tháng Giêng là dịp tốt để làm việc thiện, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, từ đó giúp bản thân cảm thấy nhẹ nhàng, thanh thản hơn. Việc thiện không nhất thiết phải là những hành động lớn lao, mà đơn giản có thể là:

+ Quyên góp tiền hoặc nhu yếu phẩm cho các tổ chức từ thiện.

+ Giúp đỡ những người khó khăn, cơ nhỡ trong cộng đồng.

+ Chia sẻ yêu thương với những người xung quanh bằng những lời động viên, cử chỉ quan tâm.

Thực hiện nghi thức phóng sinh

Phóng sinh là một trong những hoạt động phổ biến vào ngày Rằm tháng Giêng với ý nghĩa tích đức, cầu mong bình an. Tuy nhiên, khi phóng sinh, cần lưu ý:

+ Chọn những loài vật dễ thích nghi với môi trường tự nhiên như cá chép, cá cảnh, chim ri…

+ Thả ở những nơi vắng vẻ, ít người săn bắt để đảm bảo chúng có thể sinh tồn.

+ Không mua quá nhiều động vật để phóng sinh vì có thể vô tình tiếp tay cho việc săn bắt trái phép.

Lau dọn bàn thờ, chuẩn bị mâm cúng gia tiên

Rằm tháng Giêng cũng là dịp để các gia đình dọn dẹp bàn thờ và chuẩn bị lễ cúng gia tiên nhằm tỏ lòng thành kính. Khi thực hiện nghi lễ này, cần chú ý:

+ Không xê dịch bát hương để tránh làm ảnh hưởng đến linh khí trong nhà.

+ Trước khi lau dọn, nên thắp một nén nhang và khấn xin phép tổ tiên, thần linh.

+ Sử dụng hoa tươi, mâm cỗ đầy đủ và trang nghiêm để thể hiện lòng thành.

Thắp hương và cầu nguyện trong trang phục chỉnh tề

Việc thắp hương, dâng lễ trong ngày này cần thực hiện với sự tôn kính. Khi làm lễ, mọi người nên ăn mặc nghiêm túc, tránh trang phục luộm thuộm như quần đùi, áo cộc. Điều này không chỉ thể hiện sự kính trọng mà còn giúp tạo không gian trang nghiêm, thiêng liêng.

Tham gia lễ hội thả đèn hoa đăng

Ở một số địa phương, Rằm tháng Giêng còn gắn liền với lễ hội thả đèn hoa đăng. Đây là hoạt động mang ý nghĩa cầu mong cho một năm mới an lành, hạnh phúc và thành công. Người tham gia có thể viết điều ước của mình lên đèn, sau đó thả xuống sông để gửi gắm hy vọng về một tương lai tốt đẹp.

Rằm tháng Giêng không chỉ là ngày lễ mang tính tâm linh mà còn là dịp để mỗi người sống chậm lại, hướng về điều thiện và cầu mong một năm mới an nhiên, may mắn. Dù thực hiện bất kỳ hoạt động nào trong ngày này, điều quan trọng nhất vẫn là sự thành tâm và thái độ trân trọng đối với truyền thống văn hóa dân tộc.

Cúng tổ tiên Rằm tháng giêng có phải hoạt động tín ngưỡng không?

Tại khoản 2 Điều 2 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 có quy định như sau:

Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.

2. Hoạt động tín ngưỡng là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội.

...

Theo đó, hoạt động tín ngưỡng là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội.

Như vậy, cúng tổ tiên ngày Rằm tháng Giêng có thể xem là một hoạt động tín ngưỡng.