Bài thơ Mùa hạ của Xuân Quỳnh là một tác phẩm thể hiện sâu sắc những cảm xúc về mùa hè và những suy tư, khát vọng của tuổi trẻ. Thông qua hình ảnh mùa hè rực rỡ, bài thơ đã khắc họa những nét đẹp của thiên nhiên, đồng thời phản ánh những ước mơ, khát vọng và tâm trạng của con người trong cuộc sống.

Khổ thơ đầu tiên mở ra với hình ảnh thiên nhiên đặc trưng của mùa hạ:

"Nắng trưa rát bỏng trên vai

Tiếng ve rộn rã gọi ngày trôi mau"

Câu thơ đầu tiên khắc họa cái nắng trưa gay gắt, một nét điển hình của mùa hạ Việt Nam. Từ "rát bỏng" không chỉ miêu tả sức nóng của thời tiết mà còn gợi lên cảm giác mãnh liệt, như ngọn lửa cháy trong lòng người. Hình ảnh "trên vai" mang tính cá nhân hóa, như thể mùa hạ không chỉ là cảnh vật bên ngoài mà còn là một phần gánh nặng, một phần cảm xúc đè lên tâm hồn. Tiếp đó, "tiếng ve rộn rã" làm sống động không gian bằng âm thanh quen thuộc của mùa hạ. Từ "rộn rã" gợi sự vui tươi, nhưng cụm "gọi ngày trôi mau" lại ẩn chứa một sắc thái khác – sự vội vã, hối hả của thời gian. Xuân Quỳnh, với sự tinh tế của mình, đã khéo léo đưa vào câu thơ một nỗi niềm về sự ngắn ngủi của đời người, một chủ đề thường thấy trong thơ bà.

Hai câu tiếp theo chuyển từ cảnh vật sang tâm trạng:

"Cánh phượng hồng rơi lặng lẽ

Nhớ ai một thoáng, lòng đau đáu sầu"

Hình ảnh "cánh phượng hồng rơi" là biểu tượng của mùa hạ, gắn liền với tuổi học trò và những kỷ niệm thanh xuân. Từ "lặng lẽ" tạo cảm giác nhẹ nhàng nhưng cũng đầy tiếc nuối, như thể sự rơi rụng ấy là điều không thể ngăn cản, giống như thời gian trôi qua không thể níu giữ. Câu thơ cuối khổ, "Nhớ ai một thoáng, lòng đau đáu sầu", chuyển hẳn sang nội tâm. "Nhớ ai" là một nỗi nhớ không rõ ràng, có thể là nhớ người, nhớ thời gian, hay nhớ chính mình của những ngày đã qua. "Đau đáu sầu" là cảm xúc sâu lắng, day dứt, cho thấy mùa hạ trong thơ Xuân Quỳnh không chỉ rực rỡ mà còn chất chứa nỗi buồn man mác – một nét đặc trưng trong phong cách của bà.

Khổ thơ thứ hai mở ra một không gian tươi mới hơn:

"Gió hạ thổi qua hàng cây

Xào xạc như khúc nhạc đầy yêu thương"

"Gió hạ" mang đến làn gió mát lành giữa cái nóng bức, làm dịu đi không khí ngột ngạt của khổ đầu. Âm thanh "xào xạc" của lá cây được ví như "khúc nhạc đầy yêu thương", một hình ảnh đầy chất thơ và cảm xúc. Xuân Quỳnh đã nhân hóa thiên nhiên, biến gió và cây thành những người bạn đồng điệu, mang đến niềm vui và sự gắn kết. Từ "yêu thương" cho thấy cái nhìn lạc quan, tích cực của nhà thơ về mùa hạ – không chỉ là cái nóng, cái ồn ào, mà còn là sự sống động, là nguồn cảm hứng để yêu đời, yêu người.

Nhưng ngay sau đó, bài thơ lại trở về với nỗi trăn trở:

"Thời gian trốn đâu chẳng thấy

Mùa hạ rực cháy, lòng vương vấn nhiều"

Câu hỏi tu từ "Thời gian trốn đâu chẳng thấy" thể hiện sự bất lực của con người trước dòng chảy vô hình của thời gian. Xuân Quỳnh không trả lời câu hỏi này, mà để nó lơ lửng như một nỗi niềm không lời. "Mùa hạ rực cháy" là hình ảnh đẹp nhất của bài thơ, vừa gợi lên sức sống mãnh liệt, vừa nhấn mạnh sự ngắn ngủi của nó – rực cháy rồi sẽ tàn lụi. Câu kết "lòng vương vấn nhiều" khép lại bài thơ bằng một cảm xúc bâng khuâng, lưu luyến. "Vương vấn" là trạng thái của trái tim không muốn rời xa, không muốn quên đi những điều đẹp đẽ mà mùa hạ mang lại. Qua đó, Xuân Quỳnh gửi gắm khát vọng sống trọn vẹn, yêu thương hết mình trong từng khoảnh khắc.

Về nghệ thuật, "Mùa hạ" mang đậm phong cách Xuân Quỳnh: ngôn ngữ giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi. Các hình ảnh như "nắng trưa", "tiếng ve", "cánh phượng", "gió hạ" đều là những chi tiết quen thuộc trong đời sống, nhưng qua ngòi bút của bà, chúng trở thành biểu tượng của cảm xúc và suy tư. Nhịp thơ linh hoạt, lúc rộn ràng (như tiếng ve), lúc trầm lắng (như cánh phượng rơi), tạo nên một dòng chảy cảm xúc tự nhiên, cuốn hút người đọc.

Mùa hạ là một trong những đề tài quen thuộc trong thi ca, nhưng dưới ngòi bút trữ tình của Xuân Quỳnh, nó trở thành một bức tranh thiên nhiên đầy sắc màu và cảm xúc. Bài thơ Mùa hạ không chỉ là sự miêu tả những hình ảnh quen thuộc của mùa hè mà còn là sự giao cảm giữa con người và thiên nhiên.

Mùa hạ trong thơ Xuân Quỳnh hiện lên rực rỡ với những gam màu nóng bỏng: “Phượng vĩ rực đỏ”, “nắng cháy gắt”, “ve ran ran trên tàn lá”. Các hình ảnh này không chỉ gợi tả lại khung cảnh mùa hè quen thuộc mà còn chứa đựng những xao xuyến, những rối ren trong tâm hồn con người. Mùa hạ trong bài thơ không phải chỉ là mùa của sự sôi nổi, mà còn là mùa của hoài niệm, của những ký ức về tuổi trẻ.

Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh thiên nhiên mùa hạ sống động và gần gũi:

"Nắng trưa rát bỏng trên vai

Tiếng ve rộn rã gọi ngày trôi mau"

"Nắng trưa rát bỏng" không chỉ là một hiện tượng thời tiết mà còn là một cảm nhận trực tiếp của con người – cái nắng chiếu lên vai như một sự tiếp xúc giữa thiên nhiên và cơ thể. Từ "rát bỏng" gợi lên sự mãnh liệt, gần như khắc nghiệt, nhưng cũng đầy sức sống của mùa hạ. Tiếng ve "rộn rã" tiếp tục khuấy động không gian, mang đến một âm thanh vừa vui tươi vừa hối hả. Cụm từ "gọi ngày trôi mau" cho thấy thiên nhiên trong thơ Xuân Quỳnh không chỉ là cảnh vật thụ động mà còn là một thực thể sống, có tiếng nói, có khả năng tác động đến con người. Tiếng ve như một lời thúc giục, khiến lòng người không thể vô tư trước dòng chảy của thời gian.

Sự giao cảm ấy càng rõ nét hơn ở hai câu tiếp theo:

"Cánh phượng hồng rơi lặng lẽ

Nhớ ai một thoáng, lòng đau đáu sầu"

Hình ảnh "cánh phượng hồng rơi lặng lẽ" là một chi tiết đầy chất thơ, gợi lên sự kết nối giữa thiên nhiên và ký ức con người. Phượng vĩ – loài hoa của mùa hạ, của tuổi học trò – rơi xuống như một tín hiệu khơi dậy nỗi nhớ trong lòng. Từ "lặng lẽ" mang sắc thái nhẹ nhàng nhưng đầy day dứt, như thể thiên nhiên đang đồng cảm với tâm trạng của tác giả. "Nhớ ai một thoáng" là một khoảnh khắc nội tâm thoáng qua, nhưng "lòng đau đáu sầu" lại kéo dài nỗi nhớ ấy thành một cảm giác sâu thẳm. Ở đây, Xuân Quỳnh đã khéo léo để thiên nhiên không chỉ là phông nền mà còn là chất xúc tác, gợi mở những tầng sâu trong tâm hồn.

Khổ thơ thứ hai tiếp tục mở rộng mối giao cảm giữa con người và thiên nhiên:

"Gió hạ thổi qua hàng cây

Xào xạc như khúc nhạc đầy yêu thương"

"Gió hạ" xuất hiện như một làn hơi thở dịu dàng giữa cái nóng bức của mùa hạ, mang đến sự sống và cảm giác dễ chịu. Âm thanh "xào xạc" của lá cây được ví như "khúc nhạc đầy yêu thương", một sự so sánh đầy sáng tạo và cảm xúc. Thiên nhiên trong thơ Xuân Quỳnh không còn xa cách mà trở thành một người bạn, một nguồn an ủi cho con người. Từ "yêu thương" là điểm sáng của khổ thơ, thể hiện tình cảm gắn bó của tác giả với mùa hạ, với đất trời. Qua đó, ta thấy được nét đặc trưng trong thơ bà: luôn tìm thấy cái đẹp và sự ấm áp ngay cả trong những điều giản dị nhất.

Nhưng ngay sau đó, bài thơ chuyển sang một chiều sâu triết lý:

"Thời gian trốn đâu chẳng thấy

Mùa hạ rực cháy, lòng vương vấn nhiều"

Câu hỏi "Thời gian trốn đâu chẳng thấy" mang tính chất tự vấn, vừa là lời than thở vừa là sự chiêm nghiệm về sự vô hình và nghiệt ngã của thời gian. Thiên nhiên rực rỡ của mùa hạ, với "nắng trưa", "tiếng ve", "gió hạ", tưởng chừng sẽ mãi trường tồn, nhưng lại bị chi phối bởi quy luật thời gian mà con người không thể nắm bắt. "Mùa hạ rực cháy" là hình ảnh vừa đẹp đẽ vừa mong manh, bởi cái gì rực cháy thì cũng dễ tàn lụi. Câu kết "lòng vương vấn nhiều" khép lại bài thơ bằng một cảm xúc lưu luyến, như thể nhà thơ muốn níu giữ mùa hạ, níu giữ những khoảnh khắc giao cảm quý giá giữa mình và thiên nhiên. Đây là một nét triết lý thường thấy trong thơ Xuân Quỳnh: cuộc sống là hữu hạn, nhưng tình yêu dành cho nó thì vô hạn.

Thơ Xuân Quỳnh luôn mang sắc thái cá nhân rõ nét, kết hợp giữa cảm xúc chân thành và những suy tư sâu sắc. Trong Mùa hạ, không chỉ có những hình ảnh thiên nhiên rực rỡ, mà còn có những rung động tinh tế trong lòng người.

Hình ảnh “màu phượng vẫn còn đó” nhưng tâm trạng con người đã thay đổi, gợi lên cảm giác hoài niệm. Mùa hạ trong bài thơ không chỉ là một khoảnh khắc tự nhiên mà còn đồng điệu với những biến động trong cảm xúc con người. Nó là sự đan xen giữa những ngày hè sôi động và những nỗi niềm man mác, khi con người chợt nhận ra thời gian không ngừng trôi qua, để lại bao dư âm trong lòng.