Báo cáo 139/BC-UBDT về kết quả thực hiện công tác dân tộc năm 2024 và nhiệm vụ trọng tâm năm 2025 do Ủy ban Dân tộc ban hành

Số hiệu 139/BC-UBDT
Ngày ban hành 24/01/2025
Ngày có hiệu lực 24/01/2025
Loại văn bản Báo cáo
Cơ quan ban hành Uỷ ban Dân tộc
Người ký Nông Thị Hà
Lĩnh vực Văn hóa - Xã hội

ỦY BAN DÂN TỘC
-------

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------

Số: 139/BC-UBDT

Hà Nội, ngày 24 tháng 01 năm 2025

 

BÁO CÁO

KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÔNG TÁC DÂN TỘC NĂM 2024 VÀ NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM NĂM 2025

Phần thứ nhất

KẾT QUẢ CÔNG TÁC NĂM 2024

Năm 2024, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen; nhiều yếu tố rủi ro, bất định, diễn biến mới phát sinh vượt ngoài khả năng dự báo; điểm nóng xung đột, căng thẳng trên thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp. Trong nước, tình hình thiên tai, hạn hán, dịch bệnh, bão lũ, sạt lở đất diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nặng nề ở nhiều địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN).

Với sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Dân tộc (UBDT) đã bám sát các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ để tập trung chỉ đạo, cụ thể hóa thành kế hoạch, chương trình công tác dân tộc, với những mục tiêu, nội dung cụ thể, để phấn đấu thực hiện. Ngay từ đầu năm UBDT đã tập trung quyết liệt chỉ đạo, điều hành, phối hợp có hiệu quả với các bộ, ngành, cơ quan Trung ương và các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương vùng DTTS&MN, thường xuyên quan tâm, tổ chức thực hiện công tác dân tộc (CTDT) và đã đạt được kết quả quan trọng, cơ bản hoàn thành mục tiêu đề ra, góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) địa bàn vùng DTTS&MN nói riêng và cả nước nói chung, thể hiện qua các nội dung sau:

I. TÌNH HÌNH VÙNG ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ MIỀN NÚI NĂM 2024

Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước cùng với sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp, các ngành và sự nỗ lực cố gắng của đồng bào các dân tộc trong việc triển khai thực hiện đồng bộ các chính sách tại vùng DTTS&MN, các chính sách an sinh xã hội nên tình hình KT-XH vùng DTTS&MN năm 2024 tiếp tục phát triển; cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch tích cực, sinh kế của người dân ngày càng đa dạng, phong phú; thu nhập được nâng lên, đời sống vật chất và tinh thần không ngừng cải thiện; số hộ nghèo giảm nhanh; giáo dục, y tế được quan tâm; văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp từng bước được bảo tồn và phát huy; tình hình an ninh trật tự được giữ vững; khối đại đoàn kết các dân tộc được củng cố và tăng cường. Tốc độ tăng trưởng kinh tế các tỉnh vùng DTTS&MN khá cao, trong đó các tỉnh vùng Tây Bắc tăng bình quân 8,0%/năm, Tây Nguyên tăng bình quân 7,5%/năm, Tây Nam bộ tăng bình quân 7,0%/năm. Đến nay, 98,4% xã vùng DTTS&MN có đường ô tô đến trung tâm; 96,7% hộ DTTS được sử dụng điện lưới quốc gia; 100% xã có trường lớp mầm non, trường tiểu học, trung học cơ sở; 99,3% xã có trạm y tế với 83,5% xã có trạm y tế đạt chuẩn, 69,1% số trạm y tế có bác sỹ, y tá khám chữa bệnh cho người dân; trên 90% xã được phủ sóng phát thanh, truyền hình; 100% xã có hạ tầng viễn thông và được phủ sóng di động đáp ứng nhu cầu thông tin liên lạc của người dân; nhiều tỉnh[1] có tỷ lệ giảm nghèo bình quân hằng năm trên 3%, vượt mục tiêu đề ra tại Chương trình hành động thực hiện Chiến lược Công tác dân tộc (CTDT) đến năm 2030, định hướng đến năm 2045... Tình hình cụ thể trên các lĩnh vực như sau:

1. Tình hình sản xuất và đời sống

Các địa phương thuộc vùng đồng bào DTTS&MN tập trung huy động, lồng ghép các nguồn lực triển khai thực hiện các chính sách, chương trình, dự án, trọng tâm là 03 Chương trình mục tiêu quốc gia (Chương trình MTQG), các chính sách đặc thù, chương trình xây, sửa nhà ở, xóa nhà tạm, nhà dột nát[2]; quan tâm công tác đền ơn, đáp nghĩa, an sinh xã hội đối với người dân dịp Tết Nguyên đán và giáp hạt[3], lễ, tết cổ truyền của DTTS, tháng cao điểm “Vì người nghèo”, đồng bào bị ảnh hưởng biến đổi khí hậu, thiên tai[4], rủi ro, tai nạn, vùng biên giới, hải đảo bằng nhiều hoạt động thiết thực[5], đặc biệt là phát huy truyền thống tương thân, tương ái, các bộ, ngành, địa phương, đoàn thể và toàn xã hội đã sẻ chia, ủng hộ người dân các địa phương bị thiệt hại do bão số 3, số 6, mưa lũ sau bão. Hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, chăn nuôi, trồng trọt tiếp tục duy trì phát triển, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường, hiện đang tập trung phục vụ Tết Nguyên đán năm 2025; đối với các địa phương bị ảnh hưởng trực tiếp bão, lũ, nhất là bão số 3, số 6 đã khẩn trương khắc phục hậu quả, nhanh chóng ổn định tình hình Nhân dân, đẩy mạnh khôi phục sản xuất kinh doanh sớm ổn định cuộc sống theo tinh thần Nghị quyết của Chính phủ[6]; công tác bình ổn giá được thực hiện tốt[7]. Các mô hình, điển hình tiên tiến trong sản xuất, hợp tác sản xuất, kinh doanh được quan tâm tạo điều kiện nhân rộng. Một số địa phương tổ chức biểu dương thanh niên hoặc hộ dân vùng DTTS có mô hình kinh tế tiêu biểu, gương khởi nghiệp thành công, các hoạt động thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp, tiêu thụ sản phẩm và thu hút đầu tư vùng DTTS. Thị trường lao động có nhiều khởi sắc dịp cuối năm[8], nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất có nhiều đơn hàng, tạo nhiều việc làm mới. Từ đó, giúp đồng bào cải thiện thu nhập, ổn định cuộc sống, giảm tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo trong DTTS.

Tuy vậy, tình hình sản xuất, đời sống của đồng bào còn nhiều khó khăn, việc làm có lúc, có nơi thiếu ổn định, doanh nghiệp thiếu nguồn cung nguyên liệu cho xuất khẩu; giá cả một số loại nông sản luôn biến động, có lúc giảm mạnh, khó tiêu thụ; dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi phức tạp; cháy nổ; rủi ro và tai nạn lao động tăng... Khí hậu thay đổi thất thường bất lợi theo vùng, miền như miền Bắc thời tiết lạnh, rét, nước lũ cao vượt mức báo động 3, trong khi Tây Nguyên và Nam bộ nắng nóng đặc biệt gay gắt; hạn, mặn xâm nhập, thiếu nước ngọt, triều cường dâng cao, sạt lở đất[9], các tỉnh Đông Nam bộ và Tây Nguyên thiếu nước trầm trọng phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất. Do ảnh hưởng của bão số 3, tại miền Bắc đã xuất hiện mưa lũ lớn nhất trong vòng 45 năm qua, gây thiệt hại rất nặng nề. Theo báo cáo của Ban Dân tộc các tỉnh: Lạng Sơn, Cao Bằng, Tuyên Quang, Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên, Hòa Bình, Bắc Kạn, Thanh Hoá đã có 206 người DTTS bị thiệt mạng, 73 người DTTS bị thương, 30 người DTTS bị mất tích, 133.678 ngôi nhà của đồng bào DTTS bị ảnh hưởng (vùi lấp, sạt lở, ngập lụt, di dời và tốc mái) trong đó 1.447 ngôi nhà bị sập, vùi lấp hư hỏng hoàn toàn… Sau bão số 3, đến tháng 10, mưa to kèm lốc, sét, lũ dâng cao, triều cường Nam bộ, ngập úng cục bộ[10], nguy cơ cao sạt lở đất, lũ cuốn phải sơ tán dân đến nơi an toàn và rủi ro đột xuất gây nhiều thiệt hại về người, tài sản tại vùng đồng bào DTTS&MN. Từ cuối tháng 10 đến cuối tháng 11, do ảnh hưởng của các cơn bão số 5, số 6 và hoàn lưu bão, áp thấp nhiệt đới gây thiệt hại về người, tài sản của người dân các tỉnh khu vực miền Trung, trong đó có vùng DTTS&MN tại các tỉnh như: Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi[11]. Năm 2024 đã xảy ra khoảng 300 vụ động đất ở các tỉnh, thành, phố: Kon Tum, Tuyên Quang, Lai Châu, Hòa Bình, Hà Nội, Yên Bái, Thanh Hoá, Điện Biên, Ninh Bình, Phú Yên, Quảng Nam, Quảng Ngãi.

Dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi diễn biến phức tạp, nhất là dịch tả lợn châu Phi bùng phát tại nhiều địa phương[12], nhiều nhất tại các tỉnh: Gia Lai[13], Bắc Kạn, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hòa Bình, Sơn La, Quảng Nam, Long An và bệnh tiêu chảy ở bò sữa tại tỉnh Lâm Đồng. Các địa phương chủ động chỉ đạo thực hiện nghiêm các biện pháp phòng, chống dịch theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ[14].

2. Văn hóa xã hội; an ninh, trật tự

a) Về văn hóa - thông tin:

Cùng với cả nước, các địa phương vùng DTTS&MN tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, thông tin tuyên truyền ý nghĩa mừng Đảng, mừng Xuân năm 2024 và các ngày Lễ kỷ niệm của đất nước, như: 94 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03/02), ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4), 78 năm ngày truyền thống cơ quan công tác dân tộc (03/5), 49 năm ngày giải phóng hoàn toàn đất nước (30/4), 70 năm kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ (07/5), 134 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5), 79 năm ngày Cách mạng tháng Tám thành công (19/8) và Quốc khánh Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (02/9), 94 năm thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất Việt Nam (18/11), 80 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12)... cùng các sự kiện truyền thống của các địa phương và thực hiện nghi thức trang nghiêm Lễ Quốc tang cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với sự bày tỏ niềm tiếc thương vô hạn của các tầng lớp Nhân dân khi phải tiễn biệt cố Tổng Bí thư.

Các cơ quan thông tin đại chúng[15] tiếp tục quan tâm đến chất lượng, thời lượng phát thanh, truyền hình bằng tiếng DTTS với nội dung phong phú, đa dạng, kịp thời phối hợp cung cấp thông tin đến người dân là DTTS, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo; đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước vùng DTTS, thành tựu phát triển KT-XH, đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng DTTS, kết quả đại hội đại biểu các DTTS các cấp, chuẩn bị đại hội Đảng các cấp, các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm, cảnh báo phòng, chống thiên tai... đặc biệt là thông tin hoạt động hướng về đồng bào bị thiệt hại do bão số 3, số 6 được lan tỏa, góp phần động viên, chia sẻ kịp thời các nạn nhân bị ảnh hưởng.

Chính sách bảo tồn, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa các DTTS tiếp tục được quan tâm thực hiện, trong đó có các Lễ, Tết[16] truyền thống, định kỳ tổ chức ngày hội văn hóa, thể thao dân tộc, hội thi, hội diễn của đồng bào các dân tộc, hỗ trợ xây dựng các thiết chế văn hóa, đầu tư nâng chất lượng các Đoàn nghệ thuật và thể thao đối với đồng bào DTTS… gắn với du lịch tại địa phương, tranh thủ các nguồn vốn từ các Chương trình MTQG, góp phần phát triển kinh tế tại chỗ[17]. Các hủ tục lạc hậu từng bước được xóa bỏ, đời sống tinh thần của đồng bào DTTS đã được cải thiện, mức hưởng thụ văn hóa được nâng lên.

b) Về giáo dục - đào tạo

Các địa phương đã hoàn thành năm học 2023 - 2024, kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024 đối với vùng đồng bào DTTS&MN tiến bộ hơn so với kỳ thi năm trước[18]. Các địa phương tăng cường các điều kiện bảo đảm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ năm học 2024-2025 theo chỉ đạo tại Chỉ thị số 31/CT-TTg ngày 04/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ. Các chế độ, chính sách đối với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh là người DTTS được thực hiện kịp thời, đầy đủ, đúng quy định[19]. Công tác quản lý giáo dục - đào tạo được đẩy mạnh, thu hút các nguồn lực đầu tư[20], phát triển giáo dục và đào tạo có nhiều chuyển biến tích cực; nhiều địa phương còn có thêm chính sách đặc thù bằng nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh[21] góp phần khắc phục ảnh hưởng bão, lũ và quan tâm công tác khuyến học, khuyến tài, biểu dương, khen thưởng giáo viên, học sinh DTTS có thành tích xuất sắc năm học 2023-2024, tặng quà, học bổng, nhận đỡ đầu cho trẻ em, học sinh, sinh viên khó khăn, vùng biên giới, hải đảo dịp Tháng hành động vì trẻ em, hè, năm học mới và lễ, tết... Từ đó, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, tỷ lệ huy động trẻ đến trường, tỷ lệ học sinh khá, giỏi ngày càng tăng[22], chất lượng dạy và học được nâng lên. Việc bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết các DTTS được quan tâm[23], nhất là tổ chức các lớp học tiếng DTTS dịp hè[24]. Tuy nhiên, một số địa phương vẫn còn khó khăn, hạn chế về cơ sở vật chất, thiểu số lượng giáo viên[25], sinh viên cử tuyển đã tốt nghiệp nhưng chưa được bố trí việc làm...

c) Đào tạo nghề, giải quyết việc làm

Các địa phương tiếp tục quan tâm công tác nâng cao chất lượng dạy, đào tạo nghề, đặc biệt là tăng cường đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn giai đoạn 2021 - 2030; tìm giải pháp cải thiện chất lượng đào tạo lao động, kết hợp giải quyết việc làm; thực hiện chính sách vay vốn ưu đãi; đẩy mạnh tổ chức các phiên giao dịch việc làm gắn với thị trường lao động trong, ngoài nước[26]; quan tâm gặp gỡ, đối thoại, tặng vật chất cho người lao động nhân Tháng công nhân; chấn chỉnh công tác an toàn, vệ sinh lao động, bảo đảm tuyệt đối an toàn cho người lao động theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 51/CĐ-TTg ngày 21/5/2024. Tuy nhiên, còn xảy ra một số vụ tai nạn lao động gây thương vong, đáng báo động; ít địa phương có chính sách hỗ trợ; mức hỗ trợ theo hình thức đào tạo nghề sơ cấp và dưới 3 tháng[27] còn thấp so với thực tế và thiếu lao động có trình độ kỹ thuật cao theo nhu cầu. Trước thực trạng này, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ Đề án "Nâng cao chất lượng lực lượng lao động vùng DTTS&MN đáp ứng nhu cầu thị trường lao động trong nước và quốc tế".

d) Về y tế

Các địa phương tiếp tục thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khoẻ Nhân dân, tăng cường các biện pháp phòng, chống dịch bệnh[28], góp phần đảm bảo thực hiện tốt Chương trình MTQG. Về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nguồn nhân lực y tế vùng DTTS nhìn chung được quan tâm đầu tư; mạng lưới y tế cơ sở cơ bản được hoàn chỉnh, nhiều địa phương đạt 100% xã đạt chuẩn quốc gia về y tế; đội ngũ cán bộ y tế đáp ứng được yêu cầu chuyên môn, tỷ lệ trạm y tế có bác sỹ 100%; số lượt Nhân dân được khám bệnh theo chế độ Bảo hiểm y tế (BHYT) ngày càng tăng. Một số địa phương quan tâm thực hiện chính sách đặc thù hỗ trợ đóng BHYT cho người DTTS đang sinh sống tại các xã khu vực II, III, thôn đặc biệt khó khăn (ĐBKK) thuộc vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2016 - 2020 mà các xã này không còn trong danh sách xã khu vực II, III, thôn ĐBKK thuộc vùng DTTS&MN giai đoạn 2021-2025, hộ cận nghèo và mua cấp thẻ BHYT cho người có uy tín trong đồng bào DTTS bằng ngân sách của tỉnh; quan tâm vận động xã hội hóa chăm sóc bệnh nhân nghèo, kết hợp trao quà cho người dân vùng DTTS&MN, biên giới, kể cả người dân Campuchia, góp phần bảo đảm an sinh xã hội[29].

Tuy nhiên, tình trạng sốt xuất huyết, tay chân miệng, dịch sởi ở các địa phương thuộc các tỉnh phía Nam vẫn đang diễn biến phức tạp, sốt rét tăng vào mùa mưa[30], trẻ em mắc các bệnh lý về hô hấp nhập viện tăng cao do nắng nóng; cơ sở vật chất, trang thiết bị, thuốc và nhân lực y tế ở một số nơi vùng DTTS còn hạn chế.

đ) Tình hình tôn giáo

Hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trong vùng đồng bào DTTS cơ bản ổn định, đảm bảo theo quy định pháp luật. Cấp ủy, chính quyền các cấp quan tâm, tạo điều kiện để các tổ chức tôn giáo tổ chức các lễ trọng truyền thống[31] của tôn giáo; thường xuyên nắm tình hình, tổ chức hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật[32]; tiếp xúc, gặp gỡ với các tổ chức tôn giáo, đại diện các cơ sở thờ tự trên địa bàn để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc, tạo sự thông suốt trong quá trình hoạt động[33]. Các chức sắc, chức việc, tín đồ các tôn giáo tin tưởng, chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động tại địa phương, nhất là hoạt động an sinh xã hội, phát triển giáo dục, góp phần phát triển KT-XH, ổn định an ninh trật tự tại địa phương[34].

Nhân dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn năm 2024 và các Lễ, Tết cổ truyền gắn với tôn giáo của đồng bào DTTS, Tỉnh ủy, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh một số địa phương tổ chức gặp mặt đại biểu đại diện các tổ chức tôn giáo, chức sắc, chức việc; tổ chức đoàn đến thăm, chúc mừng các tổ chức và cá nhân là các vị chức sắc, chức việc tiêu biểu...

e) Tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội

[...]
4