Quyết định 3674/QĐ-UBND năm 2022 về Kế hoạch Phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai giai đoạn đến năm 2025

QUYẾT ĐỊNH

BAN HÀNH KẾ HOẠCH PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI TỈNH ĐỒNG NAI GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2025

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ĐỒNG NAI

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19 tháng 6 năm 2015;

Căn cứ Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22 tháng 11 năm 2019;

Căn cứ Luật Phòng, chống thiên tai ngày 19 tháng 6 năm 2013;

Căn cứ Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều ngày 17 tháng 6 năm 2020;

Căn cứ Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06 tháng 7 năm 2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều;

Căn cứ Nghị định số 78/2021/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về thành lập và quản lý Quỹ phòng, chống thiên tai;

Căn cứ Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18 tháng 6 năm 2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai;

Căn cứ Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24 tháng 3 năm 2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai;

Căn cứ Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22 tháng 4 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai;

Căn cứ Thông tư số 02/2021/TT-BNNPTNT ngày 07 tháng 6 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai các cấp ở địa phương;

Theo đề nghị của Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Văn bản số 6750/SNN-TL ngày 27 tháng 12 năm 2022.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này Kế hoạch Phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai giai đoạn đến năm 2025.

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký.

Điều 3. Chánh Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh; Giám đốc, Thủ trưởng các Sở, ban, ngành tỉnh; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố Long Khánh, thành phố Biên Hòa và Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm thi hành quyết định này./.

KẾ HOẠCH

PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI TỈNH ĐỒNG NAI GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2025
(Kèm theo Quyết định số 3674/QĐ-UBND ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai)

CHƯƠNG 1 . CĂN CỨ PHÁP LÝ, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU

1.1. Luật, Nghị định, Thông tư

- Luật Đê điều ngày 29 tháng 11 năm 2006;

- Luật Phòng, chống thiên tai ngày 19 tháng 6 năm 2013;

- Luật Đầu tư công ngày 13 tháng 6 năm 2019;

QUYẾT ĐỊNH

BAN HÀNH KẾ HOẠCH PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI TỈNH ĐỒNG NAI GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2025

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ĐỒNG NAI

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19 tháng 6 năm 2015;

Căn cứ Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22 tháng 11 năm 2019;

Căn cứ Luật Phòng, chống thiên tai ngày 19 tháng 6 năm 2013;

Căn cứ Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều ngày 17 tháng 6 năm 2020;

Căn cứ Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06 tháng 7 năm 2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều;

Căn cứ Nghị định số 78/2021/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về thành lập và quản lý Quỹ phòng, chống thiên tai;

Căn cứ Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18 tháng 6 năm 2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai;

Căn cứ Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24 tháng 3 năm 2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai;

Căn cứ Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22 tháng 4 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai;

Căn cứ Thông tư số 02/2021/TT-BNNPTNT ngày 07 tháng 6 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai các cấp ở địa phương;

Theo đề nghị của Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Văn bản số 6750/SNN-TL ngày 27 tháng 12 năm 2022.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này Kế hoạch Phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai giai đoạn đến năm 2025.

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký.

Điều 3. Chánh Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh; Giám đốc, Thủ trưởng các Sở, ban, ngành tỉnh; Chủ tịch Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố Long Khánh, thành phố Biên Hòa và Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm thi hành quyết định này./.

KẾ HOẠCH

PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI TỈNH ĐỒNG NAI GIAI ĐOẠN ĐẾN NĂM 2025
(Kèm theo Quyết định số 3674/QĐ-UBND ngày 30 tháng 12 năm 2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai)

CHƯƠNG 1 . CĂN CỨ PHÁP LÝ, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU

1.1. Luật, Nghị định, Thông tư

- Luật Đê điều ngày 29 tháng 11 năm 2006;

- Luật Phòng, chống thiên tai ngày 19 tháng 6 năm 2013;

- Luật Đầu tư công ngày 13 tháng 6 năm 2019;

- Luật Khí tượng Thủy văn ngày 23 tháng 11 năm 2015;

- Luật Thủy lợi ngày 19 tháng 6 năm 2017;

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật đê điều ngày 17 tháng 6 năm 2020;

- Luật Quy hoạch ngày 24 tháng 11 năm 2017;

- Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21 tháng 3 năm 2017 của Chính phủ quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn;

- Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06 tháng 7 năm 2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều;

- Nghị định số 78/2021/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2021 của Chính phủ về thành lập và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai;

- Thông tư số 02/2021/TT-BNNPTNT ngày 07 tháng 6 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch phòng, chống thiên tai các cấp ở địa phương;

- Thông tư số 10/2021/TT-BKHĐT ngày 22 tháng 12 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc hướng dẫn lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, kinh tế-xã hội;

1.2. Nghị quyết, Quyết định, Chỉ thị

- Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18 tháng 6 năm 2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai.

- Quyết định số 1061/QĐ-TTg ngày 01 tháng 7 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai thi hành Luật Phòng, chống thiên tai.

- Quyết định số 20/2021/QĐ-TTg ngày 03 tháng 6 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục và quy định việc quản lý, sử dụng vật tư, phương tiện, trang thiết bị chuyên dùng phòng, chống thiên tai.

- Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 17 tháng 3 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

- Quyết định số 18/QĐ-TTg ngày 22 tháng 4 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai.

- Quyết định số 553/QĐ-TTg ngày 06 tháng 4 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng, đến năm 2030.

- Quyết định số 02/QĐ-TWPCTT ngày 18 tháng 2 năm 2020 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai về việc ban hành sổ tay hướng dẫn xây dựng phương án ứng phó tương ứng với các cấp độ rủi ro thiên tai.

- Quyết định số 2901/QĐ-BTNMT ngày 16 tháng 12 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc công bố kết quả cập nhật phân vùng bão, xác định nguy cơ bão, nước dâng do bão và phân vùng gió cho các vùng ở sâu trong đất liền khi bão mạnh, siêu bão đổ bộ.

- Quyết định số 467/QĐ-BNN-PCTT ngày 22 tháng 01 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc phê duyệt Kế hoạch phòng, chống thiên tai Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giai đoạn 2021-2025.

- Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24 tháng 3 năm 2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai.

- Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 09 tháng 7 năm 2021 của Thủ tướng Chính Phủ về xây dựng, củng cố và nâng cao năng lực cho lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã.

- Quyết định số 194/QĐ-PCTT ngày 20 tháng 8 năm 2021 của Trưởng Ban chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh Đồng Nai về việc ban hành Bộ chỉ số đánh giá công tác phòng chống thiên tai cấp huyện và kế hoạch thực hiện giai đoạn 2021- 2025.

- Nghị quyết số 30/NQ-HĐND ngày 29 tháng 10 năm 2021 của Hội đồng nhân dân tỉnh về chấp thuận kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Chương trình hành động số 07/CT-UBND ngày 22 tháng 6 năm 2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai về việc huy động các nguồn lực tập trung đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, trọng tâm là hạ tầng giao thông đô thị, nông thôn và giao thông kết nối vùng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2021-2025.

1.3. Kế hoạch

- Kế hoạch số 9562/KH-UBND ngày 11 tháng 8 năm 2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh về việc thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 2827/KH-UBND ngày 10 tháng 8 năm 2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh về việc ban hành kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 818/KH-UBND ngày 22 tháng 01 năm 2022 của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai về việc trợ giúp người khuyết tật trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2021-2030.

1.4. Mục đích, yêu cầu

- Tuyên truyền, giáo dục, phổ biến kiến thức về phòng, chống thiên tai (PCTT), ảnh hưởng của thiên tai đến an toàn tính mạng và tài sản của người dân trên địa bàn tỉnh.

- Xác định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động phòng, chống thiên tai trên địa bàn tỉnh theo quy định của pháp luật.

- Lồng ghép công tác phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh để chủ động phòng ngừa, ứng phó kịp thời, giảm thiểu tác hại về người và tài sản do thiên tai gây ra, đồng thời khắc phục có hiệu quả sau thiên tai.

- Xác định cấp độ rủi ro thiên tai (RRTT) đối với các loại hình thiên tai ảnh hưởng trên địa bàn tỉnh, đánh giá RRTT, tác động của thiên tai đến hoạt động kinh tế - xã hội của tỉnh, từ đó nâng cao năng lực xử lý tình huống, sự cố, chỉ huy, điều hành tại chỗ để ứng phó thiên tai có hiệu quả theo phương châm “bốn tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, vật tư, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ).

- Nâng cao nhận thức cộng đồng trong quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng (QLRRTT DVCĐ) để phát huy ý thức tự giác, chủ động PCTT của toàn dân trên địa bàn tỉnh.

1.5. Mục tiêu

- Giảm 30% thiệt hại về người đối với các loại hình thiên tai có cường độ, quy mô tương đương đã xảy ra trong giai đoạn 2016 - 2020 trên địa bàn tỉnh.

- Phấn đấu 100% cơ quan chính quyền các cấp, tổ chức và hộ gia đình trên địa bàn tỉnh được tiếp nhận đầy đủ thông tin và hiểu biết kỹ năng phòng tránh thiên tai; lực lượng làm công tác thiên tai được đào tạo, tập huấn, trang bị đầy đủ kiến thức và trang thiết bị cần thiết; 100% tổ chức, hộ gia đình đảm bảo các yêu cầu theo phương châm “bốn tại chỗ”.

- Nâng cao khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng, công trình PCTT, đảm bảo an toàn với tần suất thiết kế và thích ứng với các tác động mới của thiên tai.

- Cơ sở dữ liệu phục vụ chỉ đạo điều hành PCTT được hình thành theo hướng đồng bộ, theo thời gian thực; hoàn thiện cơ sở dữ liệu PCTT các cấp; chủ động trong dự báo, cảnh báo, PCTT tại những khu vực dân cư tập trung và trọng điểm về kinh tế - xã hội.

- Phấn đấu 100% số hộ dân thuộc khu vực đông dân cư, khu vực nguy hiểm thường xuyên xảy ra thiên tai, đặc biệt là sạt lở đất, ngập lụt có nơi ở đảm bảo an toàn.

CHƯƠNG 2 . ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, DÂN SINH, KINH TẾ - XÃ HỘI, CƠ SỞ HẠ TẦNG CHỦ YẾU

2.1. Vị trí địa lý

Đồng Nai là tỉnh nằm trong khu vực miền Đông Nam Bộ của Việt Nam (vùng đất nối liền giữa Nam Bộ, cực Nam Trung Bộ và Nam Tây Nguyên), giữ vị trí quan trọng trong vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam của đất nước, có tọa độ địa lý:

- Từ 10°31’17’’ đến 11°34’49” vĩ độ Bắc;

- Từ 106°44’45 đến 107°34’50” kinh độ Đông;

Vị trí của tỉnh tiếp giáp với các tỉnh sau: Bắc giáp tỉnh Bình Phước và Lâm Đồng, Tây giáp tỉnh Bình Dương và Thành phố Hồ Chí Minh, Đông giáp tỉnh Bình Thuận, Nam giáp tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

Hình 2-1: Bản đồ hành chính tỉnh Đồng Nai

Đồng Nai có tổng diện tích tự nhiên 5.897,75 km², chiếm 1,76% diện tích tự nhiên cả nước và chiếm 25,5% diện tích tự nhiên của vùng Đông Nam bộ. Tỉnh có 11 đơn vị hành chính là thành phố Biên Hoà, thành phố Long Khánh và 09 huyện: Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc, Cẩm Mỹ, Thống Nhất, Trảng Bom, Long Thành, Nhơn Trạch và Vĩnh Cửu. Dân số toàn tỉnh tính đến năm 2020 có 3.177.400 người (trong đó: thành thị 1.406.730 người và nông thôn 1.770.670 người) với mật độ 541,88 người/ km2.

2.2. Đặc điểm địa hình, thổ nhưỡng

2.2.1. Đặc điểm địa hình

Nhìn chung, địa hình của tỉnh tương đối bằng phẳng, có xu thế dốc từ Bắc xuống Nam. Địa hình tỉnh có thể chia thành 3 vùng là vùng núi thấp, vùng đồi lượn sóng và vùng đồng bằng, 78% diện tích của tỉnh có độ dốc nhỏ hơn 3°, 16% diện tích có độ dốc từ 3-8°, khoảng 6% diện tích có độ dốc trên 8°.

Bảng 2.1: Độ dốc địa hình tỉnh Đồng Nai

 Vùng núi thấp: Đây là vùng chuyển tiếp từ phần cuối của dãy núi Nam Trường Sơn. Đặc trưng tiêu biểu là sự hiện diện của một số đồi núi sót. Cao độ thay đổi từ 200 đến 800m, nổi bật nhất có núi Chứa Chan với đỉnh cao 837m. Vùng này phân bố chủ yếu tại các huyện Tân Phú, Định Quán và Xuân Lộc. Thảm thực vật chủ yếu là rừng tự nhiên hay rừng trồng.

 Vùng đồi lượn sóng: Đây là vùng địa hình tiêu biểu có cao độ thay đổi từ 20 đến 200m và độ dốc từ 3-80 và có diện tích lớn nhất của tỉnh so với các dạng địa hình khác bao trùm hầu hết các khối Bazan, phù sa cổ. Đất phân bổ trên địa hình này gồm nhóm đất đỏ vàng và đất xám. Vùng này đã được tập trung khai thác phát triển nông nghiệp.

 Vùng đồng bằng: Đây là các dải đất phù sa hoặc dốc tụ nằm ven theo sông Đồng Nai thuộc các huyện Vĩnh Cửu, Long Thành, Nhơn Trạch và thành phố Biên Hoà với diện tích không lớn. Vùng này chịu ảnh hưởng của chế độ triều và hiện đang được khai thác để trồng cây ngắn ngày, chủ yếu là lúa nước.

Hình 2-2: Bản đồ địa hình tỉnh Đồng Nai

(Nguồn: Viện Quy hoạch thủy lợi Miền Nam)

2.2.2. Đặc điểm thổ nhưỡng

Theo báo cáo địa chất thủy văn tỉnh Đồng Nai của Liên đoàn Địa chất thủy văn - Địa chất công trình miền Nam, đặc điểm địa chất của tỉnh có thể khái quát như sau:

- Về địa tầng: Đồng Nai có 3 giới tiêu biểu là giới Mesozoi, giới Kainozoi và giới magma; trong đó giới Kainozoi chiếm phần lớn diện tích của tỉnh với 5.000 km². Trong đó phần lớn thuộc phún trào bazan, trầm tích vụn rời gắn kết yếu có khối lượng thứ hai sau bazan.

- Về kiến tạo: Tỉnh Đồng Nai là phần rìa Tây Nam đới uốn nếp Jura Đà Lạt, tiếp giáp kiểu áp kế với bồn trũng Cửu Long ở phía Tây Tây Nam. Với vị trí như vậy, có thể coi vùng Đồng Nai là ở vị trí rìa Tây Nam của đới Đà Lạt rộng lớn (rộng hơn 40.000 km²). Kiến tạo nên vỏ trái đất của Đồng Nai là các thành tạo địa chất trên đới Đà Lạt. Đó là các trầm tích Juratuooir Jura sớm- giữa, các đá phún trào xen lẫn trầm tích Jura muộn Crêta, các trầm tích Kainozoi từ Neogen, các magma xâm nhập Jura muộn - Crêta, phun trào bazan Neogen - Đệ tứ.

2.3. Đặc điểm khí hậu, thủy văn, hải văn

2.3.1. Các đặc trưng khí hậu

2.3.1.1. Chế độ nhiệt

Đồng Nai nằm ở vùng vĩ độ thấp, nhận được nguồn năng lượng bức xạ mặt trời khá dồi dào. Nhiệt độ không khí trung bình năm ở Đồng Nai từ 26 - 28°C. Mức độ chênh lệch từ năm này qua năm khác không lớn.

Bảng 2.2: Nhiệt độ không khí lớn nhất, nhỏ nhất và trung bình (°C)

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021).

2.3.1.2. Số giờ nắng

Nhìn chung, tổng số giờ nắng hàng năm cao, trung bình từ 2.500 - 2.700 giờ (khoảng 6,8-7,4 giờ/ngày). Trong năm, số giờ nắng vào mùa khô rất cao, trung bình 250 - 270 giờ/tháng (8 - 9 giờ/ngày), thời gian mùa mưa có số giờ nắng thấp hơn hẳn, trung bình 150 - 180 giờ/tháng (5 - 6 giờ/ngày).

Bảng 2.3: Tổng số giờ nắng trung bình (giờ)

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021)

2.3.1.3. Độ ẩm

Độ ẩm tương đối của không khí trung bình năm từ 80 - 82%. Cũng như các yếu tố khí hậu khác, độ ẩm biến đổi rõ rệt theo mùa. Độ ẩm trung bình mùa khô thấp hơn mùa mưa từ 10 - 12%.

Bảng 2.4: Độ ẩm không khí (%) lớn nhất, nhỏ nhất và trung bình

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021)

Bảng 2.5: Độ ẩm không khí trung bình tại các trạm quan trắc (đơn vị: %)

2.3.1.4. Bốc hơi

Lượng bốc hơi giữa các vùng trong tỉnh chênh lệch không nhiều, vùng đồi núi lượng bốc hơi nhỏ và vùng đồng bằng lượng bốc hơi lớn hơn. Lượng bốc hơi giữa các tháng trong năm có sự dao động mạnh. Do có nền nhiệt độ cao, nắng nhiều, lượng bốc hơi trên toàn tỉnh nhìn chung là khá lớn, đạt trên dưới 1.000 mm, tùy nơi.

Bảng 2.6: Lượng bốc hơi (mm) TBNN (thời đoạn 1978-2016)

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021)

2.3.1.5. Gió

Tỉnh Đồng Nai nằm trong khu vực vừa chịu ảnh hưởng của hoàn lưu tín phong đặc trưng cho đới nội chí tuyến, lại vừa chịu sự chi phối ưu thế của hoàn lưu gió mùa khu vực Đông Nam bộ. Tốc độ gió bình quân biến đổi trong khoảng từ 1,2 - 2,8 m/s, có xu thế tăng dần khi ra biển và giảm dần khi vào sâu trong đất liền. Tốc độ gió lớn nhất có thể đạt đến 20 -25 m/s, xuất hiện trong bão và xoáy lốc.

Bảng 2.7: Tốc độ gió trung bình tại một số vị trí (m/s)

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021)

2.3.1.6. Chế độ mưa

Do tác động của hai mùa gió, mưa được phân thành hai mùa có lượng mưa tách biệt. Tổng lượng mưa trung bình năm sản sinh trên địa bàn tỉnh là 2.174 mm. Mùa mưa thường bắt đầu từ tháng V và kết thúc vào tháng XI chiếm 85% tổng lượng mưa trung bình cả năm, mùa khô thường bắt đầu từ tháng XII đến tháng IV năm sau và chỉ chiếm 15% tổng lượng mưa trung bình năm.

Bảng 2.8: Tổng lượng mưa trung bình (mm) nhiều năm (thời kỳ 1978-2021)

(Nguồn: Đài KTTV tỉnh Đồng Nai năm 2021).

2.3.2. Đặc điểm thủy văn

2.3.2.1. Các đặc trưng dòng chảy

a. Dòng chảy năm

Sự phân hóa chế độ mưa theo không gian đã kéo theo sự phân hóa dòng chảy khá sâu sắc trên địa bàn tỉnh.

Lượng mưa trung bình năm trên toàn tỉnh là 2.174 mm, tương ứng với mô đun dòng chảy vào khoảng 31,44 l/s/km2, ứng với lớp dòng chảy vào khoảng 990 mm, đạt hệ số dòng chảy 0,5 là loại có dòng chảy lớn nhất miền Đông Nam Bộ. Theo sự phân bố tiểu vùng mưa, ta cũng có 3 tiểu vùng với đặc trưng dòng chảy khác nhau như: tiểu vùng phía Bắc có mô đun dòng chảy bình quân lớn hơn 34 l/s/km2 nhưng tiểu vùng Nam Quốc lộ 1 thì mô đun dòng chảy chỉ khoảng 29 l/s/km2.

Theo thời gian dòng chảy cũng bị phân hóa mạnh mẽ. Mùa lũ từ tháng VI đến tháng XI xuất hiện sau mùa mưa khoảng 2 tháng, chiếm 80% tổng lượng dòng chảy năm. Mùa kiệt thường bắt đầu từ tháng XII năm trước đến tháng V, VI năm sau chiếm 20% tổng lượng dòng chảy năm.

Bảng 2.9: Phân phối dòng chảy năm tại một số trạm vùng nghiên cứu

b. Dòng chảy lũ trên dòng chính

Ngoài sự phân hóa mạnh mẽ theo không gian, chế độ dòng chảy trên các sông, suối trong tỉnh cũng có sự phân hóa theo thời gian và hình thành nên hai mùa lũ-kiệt đối lập nhau. Theo các tiêu chuẩn phân mùa thông dụng, mùa lũ trên dòng chính sông Đồng Nai và sông La Ngà bắt đầu vào khoảng tháng VI-VII, nghĩa là xuất hiện sau mùa mưa từ 1-2 tháng, do tổn thất sau một mùa khô khắc nghiệt kéo dài. Tuy nhiên, trên các sông, suối nhỏ trong tỉnh, do khả năng điều tiết nước kém, lại thêm lượng thấm đầu mùa lớn, nên nhìn chung phải đến cuối tháng VII, đầu tháng VIII mới vào mùa lũ thực sự, chậm hơn mùa mưa 2-3 tháng. Đồng thời với kết thúc mưa, các sông suối trong tỉnh cũng chấm dứt mùa lũ vào khoảng tháng XI. Như vậy, mùa lũ trên sông chính được duy trì trong 5-6 tháng và trên các sông suối nhỏ là 4-5 tháng.

Riêng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, có thể chia lũ trên dòng chính ra làm 2 khu vực có chế độ lũ khác nhau như sau:

+ Khu vực thượng lưu hồ Trị An, bao gồm dòng chính Đồng Nai đến hồ Trị An và hạ lưu sông La Ngà. Đối với thượng lưu hồ Trị An hiện bị điều tiết bởi các hồ chứa thượng lưu như Đa Nhim, Đồng Nai 2, Đồng Nai 3, 4, 5 và Hàm Thuận - Đa Mi nên lũ hàng năm bị cắt giảm đáng kể.

+ Khu vực hạ lưu Trị An: Lũ trước đây ảnh hưởng trực tiếp từ thượng lưu, nhưng từ năm 1989 đến nay, khi có hồ Trị An, lũ hầu như bị điều tiết bởi hồ, với lưu lượng xả qua turbine vào mùa lũ từ 600-900 m³/s. Gặp năm có lưu lượng lũ thượng lưu lớn, hồ còn xả tràn với lưu lượng từ 1.000-2.000 m³/s (như lũ năm 2000). Hạ lưu Trị An còn có sự đóng góp lũ từ sông Bé. Tuy nhiên, từ năm 1993, khi có hồ Thác Mơ, lưu lượng lũ cũng bị cắt giảm từ 10-40% so với tự nhiên. Vùng ảnh hưởng triều mạnh, tình hình ngập còn là sự phối hợp giữa lũ và triều.

c. Lũ trên sông suối nhỏ

So với lũ trên dòng chính Đồng Nai và La Ngà, lũ trên các sông, suối nhỏ trong tỉnh diễn biến phức tạp hơn nhiều. Bên cạnh những sông, suối chảy trực tiếp ra dòng chính Đồng Nai và La Ngà, những sông, suối nhỏ độc lập khác cũng có những đặc trưng riêng.

Trước hết, lũ trên các sông, suối nhỏ hầu như gắn rất chặt với diễn biến mưa, kể cả mưa trong năm và mưa trận gây lũ. Ở lưu vực lớn, để gây lũ lớn cần có mưa lớn trên diện rộng (ít nhất 50% diện tích lưu vực) do bão và áp thấp nhiệt đới gây nên, song đối với sông, suối nhỏ, chỉ cần mưa giông nhiệt cục bộ trên quy mô vài km² cũng có thể gây lũ lớn, thậm chí lũ quét. Những trận mưa từ 30-50 mm có thể chưa gây lũ lớn trên dòng chính nhưng đã có thể gây lũ lớn trên sông, suối nhỏ. Với mưa từ 50-100 mm, lũ trên các sông, suối nhỏ xảy ra khá lớn, có thể gây nên lũ quét mức độ thấp. Những trận mưa trên 100 mm thực sự gây lũ lớn, thậm chí lũ quét cường suất cao trên từng lưu vực.

d. Tình hình diễn biến dòng chảy kiệt

Nhìn chung các sông suối trong vùng có điều kiện khí hậu, thủy văn khá đồng nhất. Mùa lũ kéo dài 5 tháng (VII-XI). Mùa kiệt kéo dài 7 tháng (XII-VI), dòng chảy tháng kiệt nhất trung bình nhiều năm thường rơi vào tháng III hàng năm.

Về thời gian xuất hiện dòng chảy tháng kiệt ở hầu hết các nơi thường vào từ tháng II, III, IV. Riêng trên sông La Ngà, tại Tà Pao có năm xuất hiện vào tháng V. Ngược lại các sông suối vùng ven biển thời gian kiệt thường muộn hơn tức là vào tháng IV chiếm đa số (trạm An Viễn). Môđun dòng chảy trung bình tháng kiệt nhất từ 3,40-6,40 l/s.km², lớn nhất từ 4,20- 10,80 l/s.km² và nhỏ nhất từ 1,70 - 3,2l/s.km². Đối với các lưu vực sông, suối nhỏ, tình trạng kiệt nhìn chung khắc nghiệt hơn nhiều so với trên các sông lớn. Ở một số suối nhỏ (diện tích lưu vực dưới 10 km²) thì hầu như hết mưa là hết nước và dòng chảy kiệt phụ thuộc hoàn toàn vào thời gian chấm dứt mùa mưa (thường là cuối tháng 10 âm lịch hàng năm, đa số các suối nhỏ trên địa bàn tỉnh sẽ cạn nước).

Bảng 2.10: Đặc trưng dòng chảy kiệt tháng (trung bình, lớn nhất, nhỏ nhất)

Ghi chú: (*) Các trị số trong bảng được xem là ứng với thời kỳ dòng chảy kiệt chưa được khai thác nhiều ở thượng lưu.

2.3.2.2. Mạng lưới sông ngòi

Tỉnh Đồng Nai nằm ở trung và hạ lưu lưu vực sông Đồng Nai, các hoạt động phát triển liên quan đến tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh đều luôn chịu sự tác động của các hoạt động liên quan trên các sông suối ở trên lưu vực này.

Hình 2-3: Bản đồ hệ thống sông suối trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

Lưu vực sông Đồng Nai là hệ thống sông lớn đứng hàng thứ 3 của Việt Nam sau lưu vực sông Cửu Long và lưu vực sông Hồng - Thái Bình. Lưu vực hệ thống sông Đồng Nai bao gồm toàn bộ hoặc hầu hết diện tích các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, TP. Hồ Chí Minh, phần lớn tỉnh Lâm Đồng, một phần các tỉnh Đắc Nông, Bình Thuận và Long An có diện tích tự nhiên khoảng 40.680 km², trong đó có 10% thuộc lãnh thổ Campuchia.

Hệ thống sông Đồng Nai gồm dòng chính Đồng Nai và 4 phụ lưu lớn là sông La Ngà ở phía bờ trái, sông Bé, sông Sài Gòn và sông Vàm Cỏ ở phía bờ phải. Tổng lượng dòng chảy trung bình năm của sông Đồng Nai khoảng 37 tỷ m³ nước.

Dòng chính sông Đồng Nai bắt nguồn từ vùng núi cao của cao nguyên Langbiang thuộc dãy Trường Sơn Nam, với độ cao khoảng 2.000 m gồm hai nhánh ở thượng nguồn là Đa Dung và Đa Nhim. Hướng chảy chính của sông theo hướng Đông Bắc - Tây Nam, đi qua các tỉnh Lâm Đồng, Đắc Nông, Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương, Thành phố Hồ Chí Minh và Long An. Tổng chiều dài của dòng chính tính theo nhánh Da Nhim tới cửa Xoài Rạp là 628 km.

Sông La Ngà bắt nguồn từ vùng núi cao Di Linh - Bảo Lộc với độ cao từ 1.300 - 1.600 m, chảy theo phía tây tỉnh Bình Thuận rồi nhập vào dòng chính sông Đồng Nai tại cầu La Ngà, cách đập Trị An 38 km. Tổng diện tích lưu vực đến cửa sông 4.100 km². Đoạn chảy qua tỉnh Đồng Nai có diện tích lưu vực 1.032,75 km² và chiều dài khoảng 60 km.

Sông Bé là chi lưu lớn nhất của sông Đồng Nai, bắt nguồn từ vùng núi phía tây của vùng Nam Tây nguyên ở độ cao 600-800m với 3 nhánh lớn là Dak R’Lap, Dak Glun và Dak Guyot. Sông chảy qua tỉnh Đắc Nông, Bình Phước và Bình Dương rồi nhập vào sông Đồng Nai tại hạ lưu thác Trị An 6 km với chiều dài 350 km và diện tích lưu vực 7.650 km². Đoạn chảy qua tỉnh Đồng Nai có diện tích lưu vực 537,46 km² và chiều dài khoảng 30 km.

Ngoài các sông lớn có liên quan đến các tỉnh khác, còn có một số sông suối nhỏ khác mà lưu vực nằm trọn trong tỉnh hoặc liên quan đến tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và tỉnh Bình Thuận, đó là:

Sông Buông

Sông Buông được hình thành từ 3 nhánh suối chính là suối Gia Dách, suối Sấu và suối Ngọn bắt nguồn từ các vùng đồi thuộc TX. Long Khánh và huyện Cẩm Mỹ. Dòng chính sông Lá Buông khá rộng, sâu, hai bên bờ phần lớn là tre và bụi rậm. Từ điểm hợp lưu này trở lên được xem như là phần thượng lưu sông. Mật độ sông suối ở vùng này khá dày. Sau khi hợp nhau sông chảy qua vùng tương đối bằng phẳng và đổ vào dòng chính sông Đồng Nai tại điểm hạ lưu cầu Đồng Nai (trên QL1A) khoảng 10 km. Phần trung lưu sông được tính từ hợp lưu 3 nhánh suối xuống đến thượng nguồn cầu Sông Buông trên QL 51. Phần hạ lưu sông được tính từ sau cầu Sông Buông ra sông Đồng Nai. Sông Buông có hướng chảy từ Đông sang Tây, độ dài sông tính theo nhánh dài nhất (suối Gia Dách) khoảng 53 km. đặc điểm chung của sông Buông là sông ngoằn ngoèo trên toàn lưu vực. Các nhánh sông ở phía thượng lưu có lòng sông nhỏ, hẹp và sâu, đặc biệt là đoạn trung lưu. Các nhánh sông ở phía hạ lưu có độ dốc khá nhỏ và chịu tác động của chế độ triều ở hạ lưu Đồng Nai cũng như chế độ dòng chảy của sông này. Tổng diện tích lưu vực sông là 473,86 km². Mật độ lưới sông 1 km/km². Độ dốc lưu vực 0,002°.

Sông Ray

Bắt nguồn từ xã Hàng Gòn thị xã Long Khánh tỉnh Đồng Nai chảy qua huyện Xuyên Mộc (Đồng Nai) rồi đổ ra biển Đông tại cửa Bà Đáp giữa 2 huyện Xuyên Mộc và Long Đất với chiều dài 101 km và diện tích lưu vực 1.250 km²; riêng phần chảy qua tỉnh Đồng Nai có diện tích lưu vực 545,07 km². Đây là con sông có nguồn nước khá dồi dào. Trên dòng chính, hồ Sông Ray đã được khởi công xây dựng trong năm 2005 để phục vụ cấp nước phát triển kinh tế tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

Sông Ray bao gồm nhiều nhánh sông suối lớn nhỏ chảy vào, nhưng phân bố không đều trên lưu vực. Phía bờ hữu và một phần hạ lưu bờ tả kể từ sau hợp lưu suối Giàu có nhiều sông suối và phân bố khá đều. Đoạn trung lưu phía bờ tả có rất ít các suối và thường nhỏ. Các nhánh chính ở phần thượng lưu gồm suối Gia Liêu, suối Mor Cuom, suối Cát, suối Gia Man. Ở phần trung lưu có các nhánh suối Gia Nách, suối Vọng, suối Sách, suối Lúc, suối Lê, suối Tân Ba, suối Giàu, suối Bà Lú, suối Trong.

Hệ thống suối Cả-sông Thị Vải

Suối Cả, suối Le, sông Thị Vải tạo thành hệ thống sông riêng biệt nằm bên bờ trái sông Đồng Nai và cũng đổ ra cửa tại vịnh Gành Rái. Phần thượng lưu gồm có suối Cả và suối Le bắt nguồn từ vùng đồi của huyện Long Thành chảy vuông góc với quốc lộ 51 rồi đổ vào sông Thị Vải. Suối Cả có chiều dài 41 km và diện tích lưu vực 185 km². Suối Le có chiều dài 19 km và diện tích lưu vực 85 km². Sông Thị Vải được kể từ phần hạ lưu chịu ảnh hưởng của thủy triều với chiều dài 29 km. Sông Thị Vải do rộng và sâu, lại gần cửa biển nên dự kiến sẽ bố trí cụm cảng nước sâu trong tương lai. Tổng diện tích lưu vực sông Thị Vải thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai là 436,75 km².

Sông Dinh (Gia Ui)

Sông Dinh (phía thượng nguồn gọi là Gia Ui) bắt nguồn từ vùng núi Chứa Chan huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai, cao độ 837 m, chảy qua một phần của huyện Xuân Lộc tỉnh Đồng Nai và Xuyên Mộc tỉnh Đồng Nai rồi qua huyện Hàm Tân tỉnh Bình Thuận và đổ ra biển tại cửa La Gi, có diện tích lưu vực 862 km², chiều dài 59 km; riêng phần chảy qua tỉnh Đồng Nai có diện tích lưu vực 208,04 km².

Sông Rạch Đông- Sông Thao-Suối Rết

Là một nhánh nhỏ ở bên trái sông Đồng Nai, bắt nguồn từ huyện Thống Nhất chảy qua huyện Trảng Bom rồi đổ vào sông Đồng Nai tại xã Thiện Tân huyện Vĩnh Cửu. Sông có diện tích lưu vực 284,24 km².

Suối Nước Trong-Bưng Môn

Là một nhánh nhỏ nằm bên trái hạ lưu sông Đồng Nai, bắt nguồn từ vùng đồi núi giáp ranh giữa huyện Cẩm Mỹ và Long Thành rồi đổ về hạ lưu sông Đồng Nai tại khu vực giáp ranh giữa huyện Long Thành và Nhơn Trạch. Sông có diện tích lưu vực khoảng 232,55 km².

Các suối nhỏ thuộc khu vực TP. Biên Hòa

Đây là những nhánh suối nhỏ thuộc khu vực thành phố Biên Hòa. Các nhánh suối nhỏ chảy trực tiếp vào dòng chính sông Đồng Nai. Tổng diện tích các sông suối nhỏ này khoảng 190,59 km². Các suối này chảy qua khu vực nội thị của thành phố Biên Hòa nên nhìn chung chất lượng nước ở đây bị ô nhiễm

2.3.2.3. Thủy triều

Sông Đồng Nai chịu ảnh hưởng của chế độ bán nhật triều biển Đông có biên độ lớn (3,5 - 4,0 m), lên xuống ngày 2 lần, với hai đỉnh xấp xỉ nhau và hai chân lệch nhau khá lớn. Thời gian giữa hai chân và hai đỉnh vào khoảng 12,0 - 12,5 giờ và thời gian một chu kỳ triều ngày là 24,83 giờ.

Hàng tháng, triều xuất hiện 2 lần nước cao (triều cường) và 2 lần nước thấp (triều kém) theo chu kỳ trăng. Dạng triều lúc cường và lúc kém cũng khác nhau, và trị số trung bình của các chu kỳ ngày cũng tạo thành một sóng có chu kỳ 14,5 ngày với biên độ 0,30-0,40 m.

Trong năm, đỉnh triều có xu thế cao hơn trong thời gian từ tháng XII-I và chân triều có xu thế thấp hơn trong khoảng từ tháng VII-VIII. Đường trung bình của các chu kỳ nửa tháng cũng là một sóng có trị số thấp nhất vào tháng VII-VIII và cao nhất vào tháng XII-I.

Theo hệ cao độ Hòn Dấu, triều ven Biển Đông có mực nước đỉnh trung bình vào khoảng 1,1-1,2 m, các đỉnh cao có thể đạt đến 1,3-1,4 m và mực nước chân trung bình từ -2,8 đến -3,0 m, các chân thấp xuống dưới -3,2 m.

Nhờ có biên độ cao tạo năng lượng lớn, lòng sông sâu và độ dốc thấp, thủy triều từ biển truyền vào rất sâu trên sông. Trên sông Đồng Nai, thủy triều ảnh hưởng đến chân thác Trị An, cách biển 152 km. Cửa sông Bé nằm dưới thác Trị An 6 km cũng bị thủy triều ảnh hưởng vào chừng 10 km.

Hạ lưu sông Đồng Nai có nhiều trạm đo mực nước, đa số các trạm mực nước phần hạ lưu có cao độ chính thức theo hệ thống Quốc gia. Trong báo cáo này, mực nước được sử dụng theo hệ cao độ Hòn Dấu, thấp hơn hệ cao độ Mũi Nai (Hà Tiên) 167 mm.

Khi truyền vào sông, do tác động của nguồn nước ngọt thượng lưu và hình thái chung của lòng sông (độ dốc, độ uốn khúc, mặt cắt thủy lực,...), thủy triều bị biến dạng dần cả về biên độ lẫn chu kỳ các bước sóng, và điều này ảnh hưởng đến các đặc trưng của triều là mực nước Max, Min và bình quân. Càng vào sâu trong sông, biên độ giảm càng nhanh và thời gian giữa hai nhánh lên, xuống càng sai biệt: Thời gian triều lên càng ngắn lại và thời gian triều xuống càng dài ra.

Bảng 2.11: Danh sách trạm mực nước hạ lưu hệ thống sông Đồng Nai

(Nguồn: Đài khí tượng Nam Bộ).

2.3.2.4. Xâm nhập mặn

Xâm nhập mặn là hiện tượng quan trọng và đáng quan tâm hơn cả ở phần hạ lưu sông Đồng Nai. Xâm nhập mặn cũng rất nhạy cảm với việc khai thác nguồn nước cả ở thượng và hạ lưu. Với đặc điểm tự nhiên như lòng sông sâu, độ dốc thấp, biên độ triều lớn, nước mặn từ biển theo dòng triều xâm nhập rất sâu trên sông về phía thượng lưu, đặc biệt là trong các tháng giữa và cuối mùa khô (tháng III-V). Mặn xâm nhập sâu trong mùa kiệt xảy ra đồng thời với mùa khô không mưa kéo dài gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân vùng hạ lưu.

Trong điều kiện tự nhiên, trên sông Đồng Nai, mặn 1 g/l trung bình hàng năm có thể lên đến cầu Đồng Nai (117 km từ cửa), mặn 0,3 g/l có thể vào sâu thành phố Biên Hòa và mặn 0,1 g/l có thể vượt qua trạm bơm Hóa An vài km.

Hồ Trị An có tác động đến chế độ mặn trên sông Đồng Nai rất lớn. Các kết quả khảo sát mặn trong những năm qua cho ta thấy ranh mặn 4 g/l đã bị đẩy lùi xuống hạ lưu 20-25 km (trên Cát Lái 3-5 km);

Bảng 2.12: Ranh giới mặn 01 và 04 g/l năm 2016

2.4. Đặc điểm dân sinh

2.4.1. Đặc điểm dân số

Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2020, dân số toàn tỉnh đạt 3.177,40 nghìn người, tăng 63,69 nghìn người, tăng 2,05% so với năm 2019; mật độ dân số đạt 542 người/ km². Bao gồm dân số thành thị là 1.406,73 nghìn người, chiếm 44,27%; dân số nông thôn 1.770,67 nghìn người, chiếm 55,73%; dân số nam 1.613,11 nghìn người, chiếm 50,77%; dân số nữ 1.564,29 nghìn người, chiếm 49,23%.

Trên địa bàn tỉnh có trên 37 dân tộc, đông nhất là dân tộc Kinh chiếm 91%; các dân tộc thiểu số như dân tộc Hoa chiếm 5%; dân tộc Nùng chiếm 1%; dân tộc Tày chiếm 1%; dân tộc Chơ- ro chiếm 1%; các dân tộc khác chiếm khoảng 1%.

Bảng 2.13: Đặc điểm dân số tỉnh Đồng Nai năm 2020

(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Đồng Nai năm 2020)

2.4.2. Đặc điểm đối tượng dễ bị tổn thương

- Người cao tuổi: Tổng số người cao tuổi trên toàn tỉnh là 199.378 người, chiếm 6,24% so với dân số toàn tỉnh (3.177.400 người).

- Tổng số hộ nghèo và cận nghèo toàn tỉnh là 13.973 hộ, chiếm 0,44% so với tổng số hộ dân cư toàn tỉnh. Trong đó số hộ nghèo, cận nghèo tập trung chủ yếu ở các địa bàn kinh tế kém phát triển như tại các xã thuộc huyện địa bàn các huyện Tân Phú (2.893 hộ), Xuân Lộc (1.790 hộ), Nhơn Trạch (1.715 hộ). Đây là các đối tượng gặp khó khăn về vấn đề nhà ở thiếu kiên cố nên dễ bị tổn thương do thiên tai, đặc biệt là giông lốc, ATNĐ, bão.

- Số người khuyết tật: Toàn tỉnh có 32.444 người khuyết tật, chiếm tỷ lệ 0,01%. Người khuyết tật trên địa bàn tỉnh phân bố đều ở các địa phương theo quy mô dân số.

- Toàn tỉnh có 121.872 học sinh khối Mẫu giáo, mầm non; 295.190 học sinh khối Tiểu học và 194.915 học sinh khối Trung học cơ sở là các đối tượng dễ bị tổn thương do thiên tai, đặc biệt là bão, áp thấp nhiệt đới

(Chi tiết các đối tượng dễ bị tổn thương thể hiện trong bảng phụ lục IX)

2.5. Đặc điểm kinh tế - xã hội

2.5.1. Đặc điểm kinh tế:

Đồng Nai là một tỉnh cửa ngõ đi vào vùng kinh tế Đông Nam Bộ - vùng kinh tế phát triển và năng động nhất cả nước. Trong đó, Đồng Nai là một trong ba góc nhọn của tam giác phát triển Thành phố Hồ Chí Minh - Bình Dương - Đồng Nai. Đồng Nai có nhiều cụm công nghiệp nghề truyền thống và hơn 32 khu công nghiệp đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và đi vào hoạt động như Long Thành, An Phước, Nhơn Trạch II, Biên Hòa II, Amata,...

Kinh tế Đồng Nai những năm qua luôn tăng trưởng ổn định, chỉ riêng giai đoạn 2016-2020, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) bình quân mỗi năm tăng 8,12%, năm sau cao hơn năm trước. Quy mô GRDP tính theo giá hiện hành đến năm 2020 đạt gần 400 ngàn tỷ đồng (tương đương 17,2 tỷ USD), gấp 1,7 lần so với năm 2015. Mô hình tăng trưởng kinh tế có bước chuyển đổi theo xu hướng tăng sự đóng góp của khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch tích cực, tăng tỉ trọng GRDP ngành Công nghiệp - xây dựng, ngành Dịch vụ và giảm ngành Nông nghiệp, đúng định hướng nghị quyết. GRDP bình quân đầu người đến năm 2020 đạt 124 triệu đồng/người/năm, tương đương khoảng 5.300 USD, tăng hơn 1,7 lần so với năm 2015, gấp 1,7 lần so với cả nước. Cơ cấu lao động dịch chuyển mạnh mẽ từ khu vực nông nghiệp sang các khu vực công nghiệp và dịch vụ. Về cơ cấu kinh tế năm 2020: khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 10,58%; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 59,97%; khu vực dịch vụ chiếm 21,83%; thuế sản phẩm (trừ trợ cấp sản phẩm) chiếm 7,62%.

Bảng 2.14: Cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành phân theo loại hình kinh tế qua các năm

Đơn vị: %

(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Đồng Nai 2020)

a) Lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản

Sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2020 cơ bản thuận lợi. Lĩnh vực trồng trọt thời tiết và khí hậu không ảnh hưởng nhiều đến việc phát triển của cây trồng; lĩnh vực chăn nuôi cơ bản ổn định và không phát sinh dịch bệnh, việc tái đàn và tăng đàn heo có nhiều chuyển biến tích cực; Sản xuất lâm nghiệp có mức tăng trưởng ổn định, sản lượng gỗ và lâm sản khai thác tăng cao. Ngành thủy sản đạt mức tăng trưởng cao, sản lượng thủy sản nuôi trồng và khai thác đều tăng khá.

* Nông nghiệp:

Tổng diện tích gieo trồng cây hàng năm cả năm 2020 là 148.528 ha, giảm 6.992 ha (- 4,5%) so với cùng kỳ. Diện tích cây lâu năm hiện có toàn tỉnh là 170.073 ha, tăng 188 ha (+0,11%), trong đó diện tích cho sản phẩm là 134.311 ha, giảm 4,40% (-6.176 ha).

Tại thời điểm 01/01/2021, đàn trâu toàn tỉnh có 3.902 con, giảm 6 con (-0,15%); đàn bò 86.733 con, tăng 347 con (+0,4%); đàn lợn 1.862.438 con, tăng 44.823 con (+2,47%); đàn gia cầm 23.932 nghìn con, tăng 551 nghìn con (+2,36%) so với cùng thời điểm năm 2019. Sản lượng thịt trâu hơi xuất chuồng năm 2020 đạt 238 tấn, tăng 2,14%; sản lượng thịt bò hơi đạt 4.396 tấn, tăng 2,81%; sản lượng thịt lợn hơi xuất chuồng đạt 398.167 tấn, tăng 2,52%; sản lượng thịt gia cầm hơi đạt 173.350 tấn, tăng 5,99% so với năm 2019.

* Lâm nghiệp:

Năm 2020, diện tích trồng rừng mới tập trung của cả tỉnh đạt 3.885 ha, giảm 10,79% so với năm 2019, trong đó rừng sản xuất đạt 3.762 ha, tăng 4,91%. Sản lượng gỗ khai thác đạt 277.845 m3, tăng 3,25%. Diện tích rừng trồng mới chủ yếu là diện tích rừng sản xuất do các đơn vị chủ rừng sau khi khai thác đã tổ chức trồng lại.

Công tác phòng chống cháy rừng mùa khô được thực hiện tốt, mang lại hiệu quả tích cực trong công tác quản lý bảo vệ rừng.

Diện tích nuôi trồng thủy sản năm 2020 toàn tỉnh đạt 8.846 ha, giảm 274 ha (-2,72%). Năm 2020, sản lượng thủy sản đạt 67.048 tấn, tăng 5,04% so với năm 2019, trong đó sản lượng thủy sản nuôi trồng đạt 61.163 tấn, tăng 5,81%; sản lượng thủy sản khai thác đạt 5.885 tấn, giảm 2,39%.

b) Công nghiệp

Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp (IIP) năm 2020 ước tính tăng 5,97% so với năm trước, đây là mức tăng trưởng thấp nhất trong nhiều năm qua, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên thị trường xuất khẩu sản phẩm thu hẹp, nguyên liệu sản xuất giảm mạnh. Trong đó, ngành khai khoáng tăng 5,7%; ngành chế biến, chế tạo tăng 6,45%; ngành sản xuất và phân phối điện giảm 1,14%; ngành cung cấp nước và xử lý rác thải, nước thải tăng 12,04%; nhiều ngành công nghiệp cấp 2 tăng so với năm trước, tuy nhiên một số ngành sản xuất chủ lực giảm.

c) Thương mại, dịch vụ

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2020 đạt 183.419 tỷ đồng, tăng 6,72% so với năm trước, đây là năm có mức tăng trưởng thấp nhất trong các năm qua; Trong đó doanh thu thương mại tăng 10,8%; khách sạn nhà hàng giảm 31,22%; du lịch giảm 55%; dịch vụ giảm 6,03%... do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Vận tải hành khách năm 2020 đạt 62,35 triệu lượt khách, giảm 8,72% và 3.529,72 triệu lượt khách.km, giảm 3,95% so với năm trước. Vận tải hàng hóa năm 2020 đạt 54,33 triệu tấn, giảm 4,34% và 4.371,14 triệu tấn.km, giảm 2,07% so với năm trước.

2.5.2. Đặc điểm văn hóa xã hội

Đồng Nai là một trong hai tỉnh miền Đông Nam Bộ có nghề nghiệp truyền thống nổi tiếng là gốm sứ. Sản phẩm gốm sứ của Đồng Nai có nhiều loại và không giống như các sản phẩm gốm sứ truyền thống khác ở miền Bắc và miền Trung. Phương pháp nghệ thuật tạo hoa văn cho sản phẩm của gốm sứ Đồng Nai là kết hợp giữa khắc nét chìm và trổ thủng sản phẩm gốm rồi quét men nhưng không có sự phân biệt nước men và màu ve.

Ngoài ra, Đồng Nai còn có nhiều nghề nghiệp thủ công nghiệp truyền thống như đan lát, mây tre lá nhờ nguồn tài nguyên là các rừng lá buông của địa phương, các làng nghề khác như bánh đa, hủ tíu, gò thùng thiếc làng Kim Bích.

Gia công đồ mỹ nghệ, làm các sản phẩm từ gỗ công nghệ, chế biến nông sản, sản xuất gạch ngói, đúc đồng, đúc gang... là những ngành nghề truyền thống nổi tiếng của Đồng Nai. Nắm bắt được thế mạnh này, Đồng Nai ra sức bảo vệ nghề truyền thống và thành lập các cụm công nghiệp nghề truyền thống, mở các lớp đào tạo nghề truyền thống là giải pháp then chốt và mới mẻ nhưng có tính cách lâu dài và là bước đi đúng đắn bảo vệ ngành nghề truyền thống trước sức ép phát triển của quá trình đô thị hóa, hội nhập kinh tế và đầu tư nước ngoài cho các ngành công nghiệp và dịch vụ hiện đại

2.6. Đặc điểm cơ sở hạ tầng

2.6.1. Hệ thống đường giao thông:

Đồng Nai là một trong những địa phương trọng điểm về phát triển kinh tế của khu vực phía Nam. Là tỉnh công nghiệp, nhu cầu đi lại, vận chuyển, lưu thông hàng hóa trên tuyến đường bộ rất lớn. Trong nhiều năm qua, mạng lưới giao thông trên địa bàn tỉnh luôn được các bộ, ngành liên quan cùng chính quyền địa phương chú trọng đầu tư xây dựng. Ngày càng có nhiều tuyến đường giao thông trọng điểm kết nối liên vùng, giải quyết ùn tắc giao thông tại khu vực cửa ngõ, nút giao phức tạp được xây dựng và đi vào hoạt động tạo điều kiện cho việc đi lại, vận chuyển, lưu thông hàng hóa trên địa bàn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Tỉnh Đồng Nai hiện có đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây dài 55,7km; có các tuyến quốc lộ với tổng chiều dài khoảng 244,22km. Các tuyến tỉnh lộ gồm 25 tuyến với tổng chiều dài 606,31 km đều được nối liền với hệ thống Quốc lộ.

Về giao thông thủy, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai có 13 tuyến sông, rạch lớn được phân cấp đường thủy nội địa từ cấp II đến cấp VI do Ủy ban nhân dân tỉnh trực tiếp quản lý với chiều dài 112,35 km và 542 tuyến kênh rạch với chiều dài 2.406,1 km do ủy ban nhân dân huyện, thành phố quản lý.

Tỉnh Đồng Nai có 3 khu cảng gồm có Khu cảng trên sông Đồng Nai, Khu cảng trên sông Nhà Bè - Lòng Tàu, và Khu cảng trên sông Thị Vải. Trong đó Khu cảng trên sông Đồng Nai gồm có các cảng là cảng Đồng Nai, cảng SCTGAS-VN và cảng VTGAS (sử dụng bốc xếp hàng lỏng quy mô cho tàu 1000 DWT), cảng tổng hợp Phú Hữu II, Cảng tại khu vực Tam Phước, Tam An. Các cảng tại Khu cảng trên sông Nhà Bè - Lòng Tàu gồm có cảng gỗ mảnh Phú Đông, cảng xăng dầu Phước Khánh, cảng nhà máy đóng tàu 76, cảng tổng hợp Phú Hữu 1, cảng cụm Công nghiệp Vật liệu xây dựng Nhơn Trạch, cảng nhà máy dầu nhờn Trâm Anh, cảng VIKOWOCHIMEX, cảng Sun Steel - China Himent, và các cảng chuyên dùng khác. Các cảng Khu cảng trên sông Thị Vải gồm có cảng Phước An, cảng Phước Thái, cảng Gò Dầu A, cảng Gò Dầu B, cảng Super Photphat Long Thành, cảng nhà máy Unique Gas.

2.6.2. Cơ sở hạ tầng công nghiệp:

Đồng Nai hiện là tỉnh có nhiều khu công nghiệp (KCN) lớn nhất trên cả nước. Theo thống kê, có khoảng 63 KCN và cụm công nghiệp đang hoạt động trên địa bàn tỉnh.

Trên địa bàn tỉnh hiện có 32 Khu công nghiệp với tổng quy mô 10,2 nghìn ha bao gồm: KCN Lộc An - Bình Sơn quy mô 497,77 ha, KCN Giang Điền quy mô 529,2 ha; KCN Dầu Giây quy mô 330,8 ha; KCN Long Khánh quy mô 264,47 ha; KCN Ông Kèo quy mô 823,45 ha; KCN AGTEX Long Bình quy mô 43,26 ha; KCN Bàu Xéo quy mô 499,8 ha; KCN Thạnh Phú quy mô 177,2 ha; KCN Xuân Lộc quy mô 108,82 ha; KCN Nhơn Trạch II Lộc Khang quy mô 69,53 ha; KCN Nhơn Trạch II Nhơn Phú quy mô 183,18 ha; KCN Nhơn Trạch VI quy mô 314,23 ha; KCN Long Đức quy mô 281,32 ha; KCN Định Quán quy mô 54,35 ha; KCN An Phước quy mô 200,85 ha; KCN Long Thành quy mô 486,91 ha; KCN Nhơn Trạch V quy mô 298,4 ha; KCN Tam Phước quy mô 323,18 ha; KCN Dệt may Nhơn Trạch quy mô 175,6 ha; KCN Biên Hòa I quy mô 335 ha; KCN Sông Mây quy mô 473,95 ha; KCN Nhơn Trạch I quy mô 446,49 ha; KCN Nhơn Trạch III quy mô 697,49 ha; KCN Nhơn Trạch II quy mô 331,42 ha; KCN LOTECO quy mô 100 ha; KCN Biên Hòa II quy mô 394,63 ha; KCN AMATA quy mô 513,01 ha; KCN Gò Dầu quy mô 182,38 ha; KCN Hố Nai quy mô 496,65 ha; KCN Suối Tre quy mô 144,78 ha; KCN Công nghệ cao Long Thành quy mô 410,31 ha; KCN Tân Phú quy mô 54,16 ha.

Tỉnh Đồng Nai có 36 cụm công nghiệp với tổng quy mô 1.452 ha bao gồm: cụm CN gỗ Tân Hòa, quy mô: 40 ha; cụm CN Long Bình, quy mô: 70 ha; cụm CN Thạnh Phú 1, quy mô: 96 ha; cụm CN Thạnh Phú 2, quy mô: 20 ha; cụm CN Dốc 47, quy mô: 97, 65 ha; cụm CN Tam Phước 1, quy mô: 36 ha; cụm CN Tam Phước 2, quy mô: 30 ha; cụm CN Bình Sơn, quy mô: 57 ha; cụm CN VLXD An Phước, quy mô: 50 ha; cụm CN Lộc An, quy mô: 10 ha; cụm CN Tam An, quy mô: 50 ha; cụm CN xã Phú Thạnh - V, quy mô: 76 ha; cụm CN Phú Đông - phước, quy mô: 50 ha; cụm CN xã Tân Hạnh, quy mô: 55 ha; cụm CN phường Tân Hòa, quy mô: 30 ha; cụm CN xã Quang Trung, quy mô: 10 ha; cụm CN Thanh Bình, quy mô: 50 ha; cụm CN Hưng Thịnh, quy mô: 35 ha; cụm CN vlxd Hố Nai 3, quy mô: 50 ha; cụm CN An Viễn, quy mô: 50 ha; cụm CN A- Hố Nai 3, quy mô: 30 ha; cụm CN Sông Thao, quy mô: 30 ha; cụm CN Suối Sao - Hố Nai, quy mô: 30 ha; cụm CN Suối Tre 1, quy mô: 50 ha; cụm CN Bàu Trâm, quy mô: 30 ha; cụm CN Phú Bình, quy mô: 50 ha; cụm CN Bảo Vinh, quy mô: 50 ha; cụm CN Xuân Hưng, quy mô: 20 ha; cụm CN Suối Cát, quy mô: 21 ha; cụm CN Phú Vinh, quy mô: 30 ha; cụm CN Thị trấn quy mô:7 ha; cụm CN Sông Dây quy mô: 16 ha; cụm CN Sông Dây 2, quy mô: 50 ha. cụm CN Long Giao, quy mô: 56 ha; cụm CN Bảo Bình, quy mô: 50 ha; cụm công nghiệp Cọ Dầu, quy mô: 50 ha

Cơ sở hạ tầng công nghiệp cũng là một trong những lĩnh vực bị tác động bởi yếu tố thiên tai. Đặc biệt loại hình thiên tai phổ biến là bão, dông lốc.

2.6.3. Cơ sở giáo dục, đào tạo

Tỉnh Đồng Nai hiện có 922 cơ sở giáo dục với 691.990 học sinh. Trong đó: Giáo dục mầm non có 374 trường, với 121.870 trẻ; Cấp tiểu học có 291 trường, với 295.190 học sinh; Cấp THCS có 170 trường với 194.920 học sinh; Cấp THPT có 87 trường với 80.010 học sinh.

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh có 3 trường đại học, bao gồm 1 trường công lập và 2 trường ngoài công lập. Số giáo viên đại học là 1.122 người. Số sinh viên đại học là 18.690 sinh viên

Toàn tỉnh có 611.980 học sinh các cấp từ Mẫu giáo đến THCS là đối tượng dễ bị tổn thương bởi thiên tai.

Trong những năm qua tỉnh Đồng Nai đã tập trung nguồn lực phát triển hệ thống trường lớp. Đến nay phần lớn các trường học trên địa bàn tỉnh đều được đầu tư kiên cố và khang trang. Các trường học vừa là nơi thực hiện chức năng giáo dục đào tạo, vừa là nơi để sơ tán dân trong phòng chống thiên tai.

2.6.4. Cơ sở y tế

Số cơ sở khám chữa bệnh do Nhà nước quản lý tại thời điểm 31/12/2020 là 588 cơ sở, tăng 8 cơ sở (+1,38%). Trong đó có 21 bệnh viện; 74 phòng khám đa khoa khu vực; 171 trạm y tế xã, phường, cơ quan, xí nghiệp; cơ sở y tế khác là 322 cơ sở. Số giường bệnh tại thời điểm trên là 10.920 giường, tăng 1,68% so với năm 2019, trong đó có 7.760 giường trong các bệnh viện, tăng 2,37%; 410 giường tại phòng khám đa khoa; 850 giường tại các trạm y tế và 1.900 giường tại các cơ sở y tế khác. Số giường bệnh do các cơ sở y tế nhà nước quản lý (không tính giường bệnh tại các trạm y tế xã, phường, cơ quan, xí nghiệp) bình quân 01 vạn dân năm 2020 là 30,0 giường bệnh.

Tại thời điểm 31/12/2020, số nhân lực y tế do Nhà nước quản lý là 12.041 người, tăng 7,77% so với năm 2019, trong đó 9.491 người làm việc trong ngành Y, tăng 9,07%; 2.550 người làm việc trong ngành Dược, tăng 3,2%. Số bác sĩ bình quân 1 vạn dân đã tăng từ 8,2 người năm 2019 lên 8,5 người năm 2020.

Thực hiện Quyết định số 2348/QĐ-TTg ngày 05/12/2016 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án xây dựng và phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong tình hình mới; bằng nhiều nguồn vốn hợp pháp khác nhau chính quyền các cấp đã tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị cho y tế cơ sở nhằm tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ y tế của người dân và đảm bảo mọi người dân đều được hưởng các dịch vụ y tế cơ bản có chất lượng; đến nay hầu hết các bệnh viện đa khoa, chuyên khoa tuyến tỉnh, trung tâm y tế huyện, thành phố, trạm y tế xã, phường, thị trấn đã được xây dựng kiên cố hóa, chống chịu được gió bão cấp 9-10 và cũng là nơi khám chữa bệnh kết hợp tránh trú gió bão cho nhân dân.

Tuy nhiên đến nay vẫn còn một số Trạm y tế cấp xã chưa được đầu tư xây dựng kiên cố để đảm bảo điều kiện khám chữa bệnh, tránh trú bão cho nhân dân.

2.6.5. Hệ thống điện lưới

- Hệ thống đường dây và trạm biến áp Cao thế (110kV): Toàn tỉnh Đồng Nai được cấp điện qua hệ thống đường dây 110 kV với tổng chiều dài 597,66 km và 28 TBA 110 kV với tổng công suất lắp đặt là 2.902 MVA;

- Hệ thống đường dây và trạm biến áp trung thế (22 kV, 12,7KV):

+ Đường dây trung áp: 6.388 km (trong đó tài sản Điện lực 5.024 km; tài sản khách hàng 1.364 km);

+ Đường dây hạ áp: 7.223 km (trong đó tài sản Điện lực 5.554 m; tài sản Điện lực 1.669 km);

+ Tổng số TBA phân phối: 17.297 trạm (TSĐL: 7.199 trạm, TSKH: 10.098 trạm) tương ứng 26.689 máy (TSĐL: 12.577 máy, TSKH: 14.112 máy) với tổng dung lượng 6.921.265 KVA.

- Số xã có điện lưới Quốc gia: là 170/170 xã có điện lưới quốc gia.

- Tỉ tỷ lệ hộ sử dụng điện: 813.111 hộ sử dụng điện, tỷ lệ 99,98% hộ sử dụng điện.

- Đánh giá các dự án điện gió, điện mặt trời trên địa bàn tỉnh: Tổng số khách hàng có lắp ĐMTMN đến hết tháng 2/2022 là 5.909 khách hàng, công suất là 680,316 MWP

2.6.6. Hệ thống thông tin liên lạc

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 16 doanh nghiệp đầu tư hạ tầng và cung cấp dịch vụ viễn thông như: VNPT Đồng Nai, Viettel Đồng Nai, Cty Cổ Phần Dịch Vụ Bưu Chính Viễn Thông Sài Gòn-CN Đồng Nai, Công ty cổ phần viễn thông di động Vietnamobile, Công ty cổ phần viễn thông di động Toàn Cầu, Công ty cổ phần viễn thông FPT-Chi nhánh Đồng Nai và một số doanh nghiệp đầu tư hạ tầng viễn thông. Các doanh nghiệp đã tăng cường đầu tư, mở rộng hạ tầng thông tin di động, tối ưu hóa mạng lưới, nâng cao chất lượng vùng phủ sóng thông tin di động, chất lượng dịch vụ viễn thông do doanh nghiệp mình cung cấp.

Hiện nay hạ tầng viễn thông đã được phủ rộng khắp trên địa bàn tỉnh, cụ thể: mạng truyền dẫn cáp quang đã đến hầu hết các xã, phường, thị trấn; 100% xã, phường, thị trấn có trạm thu, phát sóng thông tin di động; tỷ lệ dân số được phủ sóng di động 100%; số lượng thuê bao sử dụng dịch vụ điện thoại di động tăng; mạng cáp ngoại vi được triển khai rộng khắp, với nhiều tuyến được ngầm hóa tại trung tâm các huyện, thị xã, thành phố; số thuê bao điện thoại cố định năm 2020 khoảng 84.000 thuê bao, số thuê bao di động khoảng 3.704.000 thuê bao; Tỷ lệ hộ gia đình có kết nối internet năm 2020 là 82,93%, trong đó khu vực thành thị là 84,81% và khu vực nông thôn là 75,95%.

- Công tác theo dõi cảnh báo dự báo được cập nhật thường xuyên trên trang tin điện tử của tỉnh, Sở, ban ngành và các nhóm Zalo thường trực PCTT&TKCN tỉnh để cán bộ, nhân dân biết, tiến hành kết nối, chia sẻ, chủ động theo dõi thông tin chỉ đạo, điều hành công tác phòng, chống thiên tai và thông tin trên địa bàn tỉnh.

- Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Đài Phát thanh và truyền hình tỉnh thực hiện phát sóng tuyên truyền các hoạt động hưởng ứng ngày truyền thống phòng chống thiên tai Việt Nam (22/5), ngày Quốc tế giảm nhẹ thiên tai, các phim tài liệu về thiên tai và các kiến thức kỹ năng, kinh nghiệm của cộng đồng trong phòng chống thiên tai, các giải pháp chủ động phòng tránh giảm thiểu thiệt hại do thiên tai; Báo Đồng Nai đăng tin bài về công tác phòng chống thiên tai cũng như phổ biến kiến thức về Luật phòng chống thiên tai, góp phần nâng cao nhận thức cho cộng đồng và người dân.

CHƯƠNG 3 . HIỆN TRẠNG CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG THIÊN TAI

3.1. Hệ thống văn bản pháp luật, cơ chế chính sách liên quan đến PCTT

Trong thời gian qua, Ban chỉ huy Phòng, Chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Nai luôn thực hiện tốt công tác theo dõi diễn biến thời tiết để kịp thời có ý kiến chỉ đạo, tham mưu cho lãnh đạo ban hành các Quyết định, Kế hoạch liên quan đến Phòng, chống thiên tai. Một số văn bản nổi bật đã được ban hành như sau:

 Kiện toàn tổ chức, quy chế hoạt động:

- Quyết định số 158/QĐ-PCTT ngày 19/7/2021 của Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh về việc phân công nhiệm vụ các thành viên của Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Nai năm 2021.

- Quyết định số 197/QĐ-PCTT ngày 23/8/2021 của Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh về việc điều chỉnh phân công nhiệm vụ các thành viên của Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Nai năm 2021.

- Quyết định số 867/QĐ-UBND ngày 07/4/2022 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai về việc kiện toàn Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Nai;

 Kế hoạch, phương án

- Quyết định số 3729/QĐ-UBND ngày 25/11/2015 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai về phê duyệt phương án phòng, tránh, ứng phó khi xảy ra thiên tai, bão mạnh, siêu bão trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 3682/KH-UBND ngày 03/4/2020 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai ứng phó sự cố động đất trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 4759/KH-UBND ngày 22/4/2020 của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai ứng phó sự cố vỡ hồ, đập trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 9562/KH-UBND ngày 11/8/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh về việc thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai đến 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 818/KH-UBND ngày 22/01/2022 của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai về việc trợ giúp người khuyết tật trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2021-2030.

 Quy hoạch, chương trình

- Quyết định số 3370/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai ngày 25/9/2018 ban hành Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 18/6/2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

- Kế hoạch số 373-KH/TU của Tỉnh ủy Đồng Nai ngày 01/7/2020 triển khai thực hiện Chỉ thị số 42-CT-TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai trên địa bàn tỉnh.

- Kế hoạch số 15409/KH-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai ngày 10/12/2021 triển khai thực hiện Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 và Nghị định số 78/2021/NĐ-CP ngày 01/8/2021 của Chính phủ.

3.2. Hệ thống chỉ huy PCTT và TKCN các cấp và quy chế phối hợp

3.2.1. Hệ thống chỉ huy PCTT và TKCN các cấp

Công tác chỉ đạo, chỉ huy, điều phối liên ngành về phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn được thống nhất từ cấp Trung ương đến chính quyền địa phương các cấp. Chính phủ điều hành, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và TKCN tỉnh Đồng Nai nhận chỉ đạo từ Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống thiên tai và Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố thiên tai & Tìm kiếm cứu nạn, theo đó chỉ đạo Ban chỉ huy cấp huyện, xã tổ chức triển khai khi có sự vụ.

Trong đó, nâng cao tinh thần trách nhiệm, xử lý theo phương châm “4 tại chỗ”. Thiên tai được nỗ lực ứng phó từ chính quyền cấp xã, trường hợp vượt quá khả năng thì báo cáo chính quyền cấp trên hỗ trợ chỉ đạo thực hiện.

Hình 3-1: Sơ đồ hệ thống chỉ đạo, chỉ huy điều phối liên ngành về PCTT

- Cấp tỉnh: Ban chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh được thành lập, kiện toàn đảm bảo theo Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều. Hằng năm, Trưởng Ban chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh phân công cụ thể trách nhiệm các thành viên (Năm 2021 tại Quyết định số 158/QĐ-PCTT ngày 19/7/2021 của Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh).

+ Văn phòng thường trực của Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh do Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật và Thủy lợi kiêm nhiệm.

+ Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh là Cơ quan thường trực phòng, chống thiên tai. Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh là Cơ quan thường trực tìm kiếm cứu nạn của Ban Chỉ huy PCTT&TKCN của tỉnh.

+ Các Sở, Ban, ngành, đoàn thể thành lập Ban Chỉ huy PCTT và TKCN của cơ quan, đơn vị mình.

Hình 3-2: Sơ đồ ban chỉ huy PCTT&TKCN cấp tỉnh

- Cấp huyện: Ban Chỉ huy PCTT&TKCN các huyện, thị xã, thành phố được thành lập theo quy định Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều. Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT&TKCN cấp huyện do Phòng Nông nghiệp và PTNT/Phòng Kinh tế ở các huyện, thành phố đảm nhiệm. Lĩnh vực phòng, chống thiên tai được giao cho một số chuyên viên kiêm nhiệm. Nguồn nhân lực trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai ở cấp huyện còn gặp khó khăn, đặc biệt trong trường hợp chuyên viên phụ trách nghỉ hưu hoặc được điều chuyển công tác.

Hình 3-3: Sơ đồ ban chỉ huy PCTT&TKCN cấp huyện

- Cấp xã: Ban Chỉ huy PCTT&TKCN cấp xã được thành lập theo quy định Nghị định số 66/2021/NĐ-CP ngày 06/7/2021 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều. Ban Chỉ huy PCTT&TKCN cấp xã do Chủ tịch xã là trưởng Ban. Không có cán bộ chuyên trách mà giao cho 01 cán bộ phụ trách nông, lâm, thủy sản hoặc địa chính-xây dựng đảm nhiệm. Những cán bộ này phải thực hiện công việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau như: thủy lợi, nước sinh hoạt nông thôn, xây dựng nông thôn mới,... Trong khi đó, không có phụ cấp kiêm nhiệm, chế độ phúc lợi rất thấp, chưa khuyến khích được người làm công tác phòng, chống thiên tai. Hơn nữa, việc thường xuyên luân chuyển cán bộ ở cấp xã làm cho việc tổ chức đào tạo, tập huấn cho cán bộ về công tác phòng, chống thiên tai đạt hiệu quả chưa cao.

Hình 3-4: Sơ đồ ban chỉ huy PCTT&TKCN cấp xã

3.2.2. Cơ chế phối hợp

Ngay trước mùa mưa lũ hàng năm (khoảng tháng 3, tháng 4), Sở Nông nghiệp và PTNT - Cơ quan thường trực Ban Chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh đã phối hợp với UBND cấp huyện, các đơn vị Quản lý khai thác công trình thủy lợi tổ chức kiểm tra, sửa chữa những hạng mục hư hỏng, đảm bảo vận hành an toàn trong mùa mưa lũ, trong đó tập trung vào hạng mục đầu mối của các công trình: hồ chứa, đập dâng, cống điều tiết, kênh tiêu thoát lũ, trạm bơm, đê bao, cống lấy nước, ngăn mặn.

Các thành viên Ban Chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh theo địa bàn được phân công phụ trách hàng năm phối hợp tổ chức làm việc với Ban Chỉ huy PCTT và TKCN các huyện, TP. Long Khánh, TP. Biên Hòa để kiểm tra công tác xây dựng và triển khai kế hoạch, phương án PCTT và TKCN tại các địa phương. Kiểm tra những khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai, để có phương án ứng phó kịp thời.

Hàng năm, Ban Chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh tổ chức Hội nghị tổng kết công tác PCTT và TKCN năm trước, triển khai kế hoạch năm sau, trong đó đánh giá những ưu điểm, tồn tại và đề ra phương hướng nhiệm vụ trong thời gian tới.

3.3. Công tác dự báo, cảnh báo sớm

Những năm qua, công tác quan trắc dự báo, cảnh báo khí tượng, thủy văn, thời tiết nguy hiểm trên địa bàn tỉnh chủ yếu do Đài Khí tượng thủy văn tỉnh thực hiện. Công tác quan trắc, dự báo luôn bám sát và tuân thủ chặt chẽ các quy trình, quy định trong lĩnh vực khí tượng thủy văn và phòng, chống thiên tai, cũng như thực hiện đúng theo các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của các Bộ, ngành Trung ương, và của Ủy ban nhân dân tỉnh. Công tác dự báo sớm cũng hỗ trợ tích cực cho Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh trong công tác chỉ đạo, điều hành phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn trên địa bàn tỉnh.

Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT và TKCN các cấp tổ chức trực ban theo quy định, thường xuyên theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết và đề xuất, tham mưu phương án phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai.

Nhìn chung, công tác dự báo, cảnh báo sớm thiên tai trên địa bàn tỉnh Đồng Nai được thực hiện tương đối tốt. Tuy nhiên, đối với một số loại hình thiên tai như mưa lớn cục bộ, giông lốc, sạt lở đất... thường khó dự báo chính xác, ngoài ra do địa bàn rộng nên việc thông tin đến người dân còn gặp nhiều khó khăn.

3.4. Phương tiện, vật tư, trang thiết bị phục vụ phòng chống thiên tai

3.4.1. Chuẩn bị phương tiện, trang thiết bị

Phương tiện, trang thiết bị Phòng chống thiên tai và TKCN được giao cho các Cơ quan thường trực công tác tìm kiếm cứu nạn và lực lượng xung kích PCTT quản lý sử dụng, gồm: Xuồng, ca nô, thiết bị vô tuyến, phao cứu sinh, áo phao, máy phát điện, máy cưa, nhà bạt và một số phương tiện, thiết bị khác.

Tỉnh Đồng Nai hiện có trên 122 phương tiện đường bộ (xe cứu hộ các loại, xe cứu thương, xe chữa cháy, xe tải, xe thang) và 190 phương tiện đường thủy (ca nô cứu hộ, tàu, xuồng các loại). Có tổng cộng 20.323 chiếc phao các loại (phao tròn, áo phao, phao bè, đệm hơi), 782 bộ nhà bạt các loại (nhà bạt 16,5 m², nhà bạt 24,75 m², nhà bạt 60 m²) và 14.233 trang thiết bị khác như là bình cứu hỏa, bộ đàm, cuốc xẻng, cưa, máy bơm nước, máy phát điện…

Nhìn chung, phương tiện, trang thiết bị PCTT&TKCN cơ bản đảm bảo yêu cầu phục vụ công tác phòng, chống thiên tai. Tuy nhiên, trang thiết bị cứu hộ, cứu nạn còn thiếu về số lượng, một số được trang bị từ rất lâu, công tác kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ còn nhiều hạn chế

(Chi tiết thông tin về trang thiết bị phục vụ công tác PCTT&TKCN đính kèm trong phụ lục I)

3.4.2. Dự trữ vật tư, nhu yếu phẩm

UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Công Thương tổ chức dự trữ 200.000 tấn gạo, 150.000 thùng mì ăn liền, 120.000 thùng lương khô, 40.000 thùng nước đóng chai, 200.000 lít xăng, 220.000 lít dầu để tỉnh điều động khi cần thiết, để phục vụ cho người dân khi có thiên tai lớn xảy ra.

(Chi tiết thông tin về nhu yếu phẩm dự trữ phục vụ công tác PCTT&TKCN đính kèm trong phụ lục II)

Ngoài ra, các địa phương cũng hướng dẫn người dân các vùng sâu, vùng xa chủ động tự dự trữ hàng hoá, nhu yếu phẩm... tối thiểu 7 ngày cho gia đình mình, không để thiếu đói khi thiên tai lớn xảy ra.

3.4.3. Đảm bảo y tế

Hàng năm, Sở Y tế xây dựng kế hoạch dự trữ thuốc, hoá chất, trang thiết bị cho cấp tỉnh khi có thiên tai, bão mạnh xảy ra. Phối hợp với chính quyền các cấp trong trường hợp cần sơ tán khẩn cấp tránh bão cho nhân dân, bệnh nhân đến những nơi kiên cố. Đặc biệt chú trọng tới các vùng sâu, vùng xa nhằm hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người. Trung tâm y tế các huyện, thành phố lập kế hoạch dự trữ thuốc, hoá chất, trang thiết bị cho đơn vị mình để sẵn sàng ứng phó với các tình huống thiên tai.

Ngoài ra, các cơ sở y tế huyện/thành phố, xã/phường/thị trấn cũng xây dựng kế hoạch chủ động di chuyển các phương tiện kỹ thuật, máy móc y tế, thuốc men đến vị trí an toàn khi xảy ra bão, lụt để tránh bị hư hỏng; Bố trí máy phát điện dự phòng để có thể triển khai cấp cứu cho người dân khi mất điện; Có phương án đảm bảo nhu cầu lương thực, nhu yếu phẩm khi xảy ra thiên tai dài ngày đảm bảo có thể nuôi sống bệnh nhân, cán bộ y tế được ít nhất một tuần trong khi chờ chi viện của UBND và Sở y tế.

(Chi tiết thông tin vật tư y tế phục vụ công tác PCTT&TKCN trên địa bàn tỉnh đính kèm trong phụ lục III)

3.5. Lực lượng cứu hộ, cứu nạn

Các lực lượng của Bộ Quốc phòng, Quân khu 7 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai; lực lượng vũ trang của tỉnh, các huyện, thành phố, các xã, phường, thị trấn là lực lượng chủ lực trong công tác phòng chống, ứng phó, cứu hộ, cứu nạn, và khắc phục bước đầu sau thiên tai trên địa bàn tỉnh, góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Các đơn vị tập trung lực lượng, phương tiện sẵn sàng khi có lệnh, chủ động ứng cứu trên từng địa bàn, nhất là các khu vực xung yếu, địa bàn trọng điểm khi có thiên tai xảy ra. Thành phần các lực lượng tham gia cứu hộ cứu nạn trên địa bàn tỉnh gồm:

- Các đơn vị lực lượng vũ trang của tỉnh: Bộ chỉ huy Quân sự cấp tỉnh, huyện, xã; Công an tỉnh, huyện/xã và Tiểu đoàn cảnh sát cơ động).

- Các lực lượng đóng chân địa bàn của Quân khu 7: Sư đoàn 309, Lữ đoàn Tăng Thiết Giáp 26, Lữ đoàn Tăng Thiết Giáp 22, Lữ đoàn Phong Hóa 87, Lữ đoàn 972, Lữ đoàn Pháo binh 75;

- Lực lượng của Bộ quốc phòng: Trường Sĩ quan lục quân 2.

Ngoài ra, các Sở, Ban, ngành, hội đoàn thể có các tổ, đội xung kích PCTT và TKCN, sẵn sàng tham gia công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai thuộc cơ quan, đơn vị và chi viện cho các địa phương thường xuyên bị ảnh hưởng của mưa lũ, ngập lụt và sạt lở đất.

UBND cấp xã thành lập, kiện toàn lượng xung kích PCTT trên địa bàn theo hướng dẫn của Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng, chống thiên tai. Ở huyện, có tổ, đội xung kích của lực lượng công an, huyện đội, cán bộ các cơ quan và đoàn thể.

3.6. Thông tin, truyền thông trong phòng chống thiên tai

Truyền tin về công tác chỉ đạo, chỉ huy: UBND các cấp và Ban Chỉ huy PCTT và TKCN các cấp có trách nhiệm phổ biến nội dung văn bản chỉ đạo, chỉ huy ứng phó thiên tai đến cộng đồng và người dân. Phương thức truyền phát văn bản chỉ đạo, chỉ huy ứng phó thông qua: Văn bản điện tử, fax, email, hệ thống truyền hình, phát thanh, hệ thống thông tin cảnh báo sớm, truyền đạt trực tiếp và các hình thức khác.

Thông tin về công tác phòng chống thiên tai được đăng tải, cập nhật hàng ngày lên Trang thông tin điện tử của Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Đồng Nai tại địa chỉ sonongnghiep.dongnai.gov.vn, và ứng dụng Zalo, viber.

Báo Đồng Nai, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Đồng Nai, Đài phát thanh các huyện, xã tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản chỉ đạo về công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn của trung ương, của tỉnh, của huyện và các ngành liên quan.

Đối với các trường hợp khẩn cấp, Sở Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông trên địa bàn như VNPT Đồng Nai, Viettel tổ chức nhắn tin thông báo cho từng thuê bao để cảnh báo về tình hình thiên tai, cũng như cảnh báo người dân phòng chống khi có chỉ đạo của UBND tỉnh, Ban Chỉ huy PCTT & TKCN tỉnh.

Hàng năm, trước mùa mưa bão, Sở Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các doanh nghiệp bưu chính, viễn thông kiểm tra tổng thể mạng lưới, đặc biệt tại các vùng xung yếu, nhằm đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt trong mọi tình huống; phối hợp với Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT & TKCN tỉnh, VNPT tỉnh Đồng Nai kiểm tra mạng vô tuyến điện phòng, chống thiên tai, đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt trước khi thiên tai xảy ra.

Cụ thể, giai đoạn 2017 - 2021, đối với công tác thông tin, truyền thông trong phòng, chống thiên tai tại tỉnh, Ban Chỉ huy PCTT&TKCN đã thực hiện một số chương trình cụ thể như sau:

- Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng trong công tác phòng chống thiên tai, nước sạch và VSMTNT: Phát tờ rơi, dán banner, tổ chức mít tinh tuyên truyền tại 107 xã thuộc 10 huyện, thành phố (Xuân Lộc, Thống Nhất, Cẩm Mỹ, TP. Long Khánh, Vĩnh Cửu, Trảng Bom, Long Thành, Nhơn Trạch, Tân Phú, Định Quán).

- Tuyên truyền nâng cao kiến thức phòng chống lụt bão, giảm nhẹ thiên tai qua hình thức treo cờ phướn: Tổ chức treo 1.820 tấm cờ phướn tại 13 địa phương (TP. Biên Hòa, TP. Long Khánh, huyện Tân Phú, huyện Trảng Bom, huyện Định Quán, huyện Thống Nhất, huyện Vĩnh Cửu, huyện Nhơn Trạch, huyện Long Thành, huyện Cẩm Mỹ, huyện Xuân Lộc).

- Triển khai dịch vụ tin nhắn SMS truyền tin chỉ huy, điều hành trong công tác PCTT - TKCN: Bắt đầu thực hiện từ tháng 7/2017 cho tới nay.

- Tuyên truyền phổ biến kiến thức phòng chống lụt bão, giảm nhẹ thiên tai qua Đài PTTH Đồng Nai: Xây dựng và phát sóng 18 chuyên đề về hạn hán, ngập lụt, lũ quét, bão, áp thấp nhiệt đới, triều cường.

3.7. Năng lực và nhận thức của cộng đồng về PCTT

Năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã công bố quyết định số 1002/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng”, gọi tắt là đề án 1002. Từ năm 2017, tỉnh đã thực hiện và đạt những kết quả như sau:

- Năng lực phòng chống thiên tai của các Sở, Ban, ngành, địa phương đã nâng lên một bước thông qua các hoạt động đào tạo, tập huấn, diễn tập, truyền thông hàng năm, nhất là hoạt động của Đề án Nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý thiên tai dựa vào cộng đồng (Đề án 1002). Công tác chuẩn bị phòng chống thiên tai theo phương châm “bốn tại chỗ” được triển khai thực hiện hiệu quả.

- Tỉnh đã tổ chức tập huấn kiến thức chuyên môn về PCTT cho 327 học viên trên địa bàn tỉnh với những nội dung, kiến thức gắn liền với tình hình thực tế của từng địa phương. Thông qua các lớp tập huấn được tổ chức, những học viên được bổ sung kiến thức, được cập nhật thông tin và được nâng cao nhận thức và kiến thức của mình trong lĩnh vực phòng chống thiên tai để góp phần làm tăng khả năng chống chịu cho cộng đồng.

Bảng 3-1: Kết quả thực hiện Đề án Nâng cao nhận thức cộng đồng tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2016 - 2019

Nguồn: Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Đồng Nai

Nhìn chung, năng lực PCTT của các Sở, Ban, ngành, địa phương từng bước được nâng lên thông qua các hoạt động đào tạo, tập huấn, diễn tập, tuyên truyền hàng năm; đặc biệt là các hoạt động trong khuôn khổ Đề án 1002. Song song với đó là công tác chuẩn bị phòng, chống thiên tai theo phương châm “bốn tại chỗ” được triển khai thực hiện có hiệu quả.

Bên cạnh những mặt tích cực như trên, vẫn còn một số mặt hạn chế cần phải khắc phục để nâng cao năng lực và nhận thức của cộng đồng trong tương lai như: Phương tiện thông tin, truyền thông tới cộng đồng còn chưa hoàn thiện, đặc biệt là thông tin đến các vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi. Nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, bất cập, thiếu đồng đều, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng dễ bị tổn thương.

Ngày 06/4/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 553/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng, đến năm 2030” (Đề án 553). Theo đó, Ban chỉ huy PCTT&TKCN đang dự thảo ban hành kế hoạch thực hiện đề án 553 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, với mục tiêu tiếp tục nâng cao nhận thức về thiên tai, năng lực ứng phó thiên tai cho đội ngũ làm công tác phòng, chống thiên tai, cán bộ chính quyền cơ sở và người dân vùng thường xuyên chịu tác động của thiên tai, góp phần xây dựng cộng đồng cấp xã, huyện an toàn trước thiên tai, có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu; hình thành văn hóa phòng ngừa, chủ động và tích cực tham gia vào công tác phòng chống thiên tai của đại đa số người dân nhằm góp phần thực hiện tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới, giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về người, tài sản, và môi trường do thiên tai.

3.8. Đánh giá năng lực các cơ sở hạ tầng phòng, chống thiên tai

3.8.1. Hệ thống công trình thủy lợi, phòng, chống thiên tai

Hiện nay, tỉnh Đồng Nai có 137 công trình thủy lợi đang hoạt động, gồm: 18 hồ chứa, 56 đập dâng, 39 trạm bơm, 7 công trình ngăn mặn, ngăn lũ; 3 kênh tạo nguồn và 14 kênh tiêu. Các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh đã và đang phát huy hiệu quả, góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và phục vụ phát triển kinh tế xã hội tại địa phương. Năng lực cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp là 21.176 ha (tăng so với năm 2016 là 2.919 ha), tiêu 7.877 ha, ngăn mặn 5.983 ha, cấp nước sinh hoạt, công nghiệp khoảng 31.940.030 m³/năm

Hệ thống hạ tầng thủy lợi được quan tâm đầu tư, tính đến nay trên địa bàn tỉnh có lũ. Tổng chiều dài kênh mương trên địa bàn tỉnh hiện có là 478,095 km, gồm: Kênh tưới là 419,84 m, kênh tiêu là 58,255 m, đê bao là 72,39 m. Tổng chiều dài kênh mương đã được kiên cố hóa là 310,69 km, tỷ lệ kiên cố hóa đạt 64,98% (310,69/478,095 km).

Trên địa bàn tỉnh Đồng Nai có 06 tuyến đê và bờ bao ngăn mặn, lũ tại các huyện Nhơn Trạch, Long Thành, Tân Phú. Do đặc điểm địa hình trên địa bàn tỉnh Đồng Nai nên là các bờ bao ngăn lũ, ngăn mặn quy mô nhỏ với tổng chiều dài lên đến gần 56 km, diện tích phục vụ là 8.262,02 ha.

- Tuyến đê Ông Kèo thuộc hệ thống thủy lợi Ông Kèo (là đê bao lớn nhất) có chiều dài 30 km, diện tích phục vụ: Ngăn mặn, xả phèn: 6.394 ha;

- Đê ngăn mặn Hiệp Phước- Long Thọ dài 2,014 km, diện tích phục vụ: Ngăn mặn, xả phèn: 662 ha;

- Bờ bao Phú Hữu dài khoảng 1,3 km, diện tích phục vụ: 126,74 ha;

- Bờ bao Đại Phước dài 6,6 km, diện tích phục vụ: 204,78 ha;

- Bờ bao Phú Hội có chiều dài 13,8 km, diện tích phục vụ: 320,71 ha;

- Đê bao ngăn lũ xã Đắc Lua, có chiều dài 2,061 km, diện tích phục vụ: 553,79 ha.

Hàng năm, ngay từ trước mùa mưa lũ (khoảng tháng 3, 4), Sở Nông nghiệp và PTNT - Cơ quan thường trực Ban chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh phối hợp UBND cấp huyện, các đơn vị Quản lý khai thác công trình thủy lợi tổ chức kiểm tra, sửa chữa những hạng mục hư hỏng, đảm bảo vận hành an toàn trong mùa mưa lũ. Trong đó tập trung vào hạng mục đầu mối của các công trình hồ chứa, đập dâng, cống điều tiết, kênh tiêu thoát lũ, trạm bơm, đê bao, cống lấy nước, ngăn mặn.

(Chi tiết danh mục công trình thủy lợi, phòng, chống thiên tai trên địa bàn tỉnh đính kèm trong phụ lục IV)

3.8.2. Hệ thống giao thông phục vụ cứu hộ, cứu nạn

3.8.2.1. Giao thông đường bộ

Đến nay, tổng chiều dài đường quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ, và đường giao thông nông thôn trên địa bàn tỉnh đạt gần 2.236,09 km. Trong đó, đã có 1.171,32 km đường giao thông được trải nhựa.

- 06 tuyến quốc lộ (QL1, QL20, QL51, QL56, QL1 cũ, QL1K) với tổng chiều dài là 244,22 km, tỷ lệ nhựa hóa đạt 100%. Là trục giao thông kết nối toàn tỉnh và với các tỉnh lân cận, các tuyến đường quốc lộ tại tỉnh Đồng Nai đạt chất lượng tốt, có thể phục vụ trong công tác di dời, cứu nạn thiên tai tại tỉnh.

- 25 tuyến tỉnh lộ (TL760, TL761, TL762, TL763, TL764, TL 765, TL766, TL767, TL768, TL769, TL769B, TL769C, TL770, TL771, TL772, TL773, TL774, TL774B, TL775, TL776, TL767B, TL767C, TL777, TL780) với tổng chiều dài 606,31 km, trong đó đường nhựa chiếm 64,4% (390,5 km), đường cấp phối chiếm 35,6%. Là những tuyến đường kết nối với tuyến quốc lộ, huyện lộ và đường đô thị. Đảm bảo an toàn trong công tác di dời người dân trong mùa mưa, bão.

- 223 tuyến huyện lộ và đường đô thị với tổng chiều dài 1.405,6 km. Trong đó, đường nhựa chiếm 39,6% (556,6 km), còn lại là đường bê tông (chiếm 0,4%), đường cấp phối (37,2%), đường rải đá (0,6%) và đường đất (22,1%). Các tuyến đường huyện là những tuyến nhánh nối với các trục quốc lộ, tỉnh lộ đáp ứng nhu cầu giao lưu đi lại và thông thương hàng hóa từ xã đến huyện và giữa các huyện với nhau.

Hệ thống giao thông đường bộ xuyên suốt từ tuyến Quốc lộ đến tỉnh lộ, giao thông nông thôn, đến cả vùng sâu vùng xa, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phòng chống giảm nhẹ thiên tai; các cầu, cống trên Quốc lộ, tỉnh lộ cơ bản đáp ứng yêu cầu tiêu thoát lũ.

Các tuyến QL và tỉnh lộ, đường sắt Bắc-Nam không bị ngập trong lũ mà chủ yếu bị sạt lở đất, đá hai bên đường, sụt lún nền đường do mưa, gây ách tắc giao thông và khó khăn trong công tác sơ tán, cứu trợ khi có bão, lũ lụt xảy ra.

3.8.2.2. Giao thông đường thủy

Lưu vực sông Đồng Nai là hệ thống sông lớn đứng hàng thứ 3 của Việt Nam sau lưu vực sông Cửu Long và lưu vực sông Hồng - Thái Bình. Tại tỉnh có khoảng 2645 km đường thủy nội địa. Ngoài các hồ thủy lợi và các sông lớn do trung ương và tỉnh quản lý, giao thông đường thủy trong tỉnh còn được sử dụng trên hệ thống các kênh nhánh, hệ thống kênh nội đồng do huyện quản lý.

Bảng 3-2: Thống kê danh mục và phân cấp kỹ thuật hiện trạng các tuyến đường thủy nội địa trên địa bàn tỉnh (đơn vị: km)

Nguồn: Sở Giao thông - Vận tải tỉnh Đồng Nai

Từ 2015 trở lại đây, tuyến đường thủy nội địa trên địa bàn tỉnh luôn được đầu tư và phát triển các dự án đảm bảo an toàn giao thông. Tỉnh Đồng Nai và Sở Giao thông - Vận Tải đã thực hiện lắp đặt phao tiêu báo hiệu tại các tuyến sông Sâu, sông Đồng Kho, Gò Giao, Thị Vải theo QCVN: 39/2011 ngày 30/12/2011 của Bộ Giao thông Vận tải.

Bảng 3-3: Tổng hợp kế hoạch các nguồn vốn đầu tư đường thủy nội địa trên địa bàn tỉnh (đơn vị: tỷ đồng)

Nguồn: Sở Giao thông - Vận tải tỉnh Đồng Nai

3.8.3. Hệ thống điện, thông tin liên lạc, truyền thanh, truyền hình

Hằng năm, Công ty điện lực Đồng Nai xây dựng và rà soát Phương án đảm bảo an toàn hệ thống, mạng lưới điện cho tất cả các cấp điện thế; xây dựng phương thức vận hành hệ thống điện khi xảy ra thiên tai, trong đó ưu tiên cấp điện cho các phụ tải quan trọng cho các cơ quan, đơn vị công quan trọng như: Bệnh viện, Đài phát thanh và truyền hình, Văn phòng thường trực Ban chỉ huy PCTT&TKCN các cấp, Đài khí tượng thủy văn. Ngoài ra phương thức vận hành điện còn thể hiện được phương án sa thải lưới điện theo diễn biến của bão và phương án xử lý khi xảy ra lũ, ngập lụt.

Hiện nay, mạng lưới bưu chính - viễn thông đảm bảo tốt nhu cầu thông tin liên lạc. Toàn tỉnh đảm bảo 100% xã, phường, thị trấn đã phủ sóng điện thoại. Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Đồng Nai kết hợp với Sở Thông tin và Truyền thông, trước khi xảy ra thiên tai sẽ thông báo thông tin nhanh nhất đến người dân thông qua truyền hình và phát thanh. Tăng cường thông báo, cập nhật tin tức thường xuyên về các loại hình thiên tai đến người dân.

3.8.4. Hệ thống thoát nước mặt

Trục tiêu chính là trục sông Đồng Nai tại phía Tây và các trục sông chính khác trên địa bàn tỉnh như: sông Ray, sông Thị Vải, sông Buông.

Hướng thoát: Các trục sông này đều thoát ra biển Đông.

- Trên các Sông có các hồ thủy điện, thủy lợi góp phần chứa nước và điều tiết dòng chảy vào mùa lũ như các hồ: thủy điện Trị An, Sông Mây, Đa Tôn, Bà Hào, Gia Ui, Núi Le, Suối Vọng, ...

- Đối với TP. Biên Hòa, TP. Long Khánh có hệ thống thoát nước mưa và nước thải chung nhưng chưa hoàn chỉnh.

- Hiên tại các khu công nghiệp, các khu đô thị mới đã xây dựng hệ thống thoát nước mưa riêng.

- Hệ thống cống chung gồm 3 loại: Cống ngầm, mương nắp đan kết hợp với mương xây hở và các hồ điều hòa.

- Ngoài ra, các thị trấn sử dụng thoát nước chung và thoát theo địa hình tự nhiên, sau đó ra sông suối trong khu vực, chỉ ở khu vực trung tâm thị trấn mới có một số tuyến cống thoát nước, tỷ lệ đường cống đạt khoảng 20% đến 30% theo đường giao thông.

3.8.5. Hệ thống đo đạc, cảnh báo thiên tai

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Đồng Nai có tổng số 37 trạm quan trắc, gồm: 05 trạm quan trắc khí tượng, 04 trạm quan trắc mực nước, 21 trạm đo mưa và 07 trạm đo chất lượng nước. Hệ thống mạng lưới trạm quan trắc cơ bản đáp ứng công tác dự báo cảnh báo KTTV trên địa bàn tỉnh, tuy nhiên cần bổ sung hệ thống trạm quan trắc đảm bảo mật độ theo quy định, bổ sung các trạm đo mực nước tại các khu vực mực nước lũ lên xuống nhanh, khu vực công trình trọng điểm mới đầu tư (sân bay Long Thành), trạm đo mưa tự động tại các khu vực đông dân cư. Đầu tư xây dựng lắp đặt các trạm cảnh báo đa thiên tai: cảnh báo giông sét, …

(Chi tiết danh mục hệ thống đo đạc, cảnh báo thiên tai trên địa bàn tỉnh đính kèm trong phụ lục V)

3.8.6. Công trình cấp nước sạch nông thôn

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai có 82 công trình cấp nước sạch tập trung nông thôn, trong đó: 72 công trình đang hoạt động; 10 công trình ngừng hoạt động (04 công trình đang được sửa chữa, nâng cấp, 6 công trình ngưng hoạt động). Trong đó, 25 công trình được đơn vị sự nghiệp công lập quản lý; 07 công trình được doanh nghiệp, tư nhân quản lý; còn lại 50 công trình được hợp tác xã, tổ hợp tác, cộng đồng và loại hình khác quản lý.

Các công trình cấp nước có tổng công suất thiết kế là 44.311m³/ngày, cấp nước cho khoảng 434.749 người, thực tế công suất cấp nước khoảng 23.135 m³/ngày (đạt 52% công suất thiết kế), số người được cấp thực tế khoảng 210.448 người (đạt 49,70% so với thiết kế).

Mặc dù có tiềm năng khai thác cho mục đích cấp nước, tuy nhiên nguồn nước dưới đất và nguồn nước mặt đang chịu tác động trước việc khai thác tràn lan, thiếu kiểm soát tạo nên sự cạn kiệt và ô nhiễm nguồn nước. Ngoài việc đáp ứng nhu về số lượng, chất lượng là yêu cầu hết sức quan trọng đối với hệ thống cấp nước vì nước như là một loại hàng hóa đặc biệt có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

(Chi tiết danh mục công trình cấp nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh đính kèm trong phụ lục VI)

3.8.7. Nhà tránh trú thiên tai cộng đồng

Các nhà tránh trú thiên tai cộng đồng trên địa bàn tỉnh chủ yếu là các cơ quan nhà nước, cơ sở trạm y tế, trường học, cơ sở tôn giáo với 1.322 công trình với tổng diện tích 760,88 ha sức chứa 950.096 người. Các công trình này chủ yếu là các công trình có kết cấu bê tông cốt thép, là nơi an toàn cho người dân tránh trú khi thiên tai xảy ra. Tại các vị trí này khi có thiên tai xảy ra đảm bảo cung cấp hậu cần lương thực, nhu yếu phẩm, nước sạch, ánh sáng, thuốc men, chăm sóc sức khỏe cho người dân trong thời gian di dời.

Bảng 3-4: Quy mô và số lượng nhà tránh trú thiên tai cộng đồng tại Đồng Nai

Tuy nhiên số lượng nhà tránh trú thiên tai cộng đồng tại một số khu vực vẫn chưa đảm bảo, nhất là tại nơi dân cư sống không tập trung. Mặt khác, do nhiều công trình kết hợp sơ tán dân bị hư hỏng xuống cấp theo thời gian, nên hàng năm cần rà soát phương án sơ tán dân, xác định điểm tránh trú tập trung để đảm bảo an toàn, không làm gia tăng rủi ro thiên tai.

(Chi tiết Danh mục công trình kết hợp tránh trú thiên tai trên địa bàn tỉnh đính kèm trong phụ lục VII)

3.8.7.1. Cơ sở y tế

- Số cơ sở khám chữa bệnh do Nhà nước quản lý tại thời điểm 31/12/2020 là 588 cơ sở. Trong đó có 21 bệnh viện; 74 phòng khám đa khoa khu vực; 171 trạm y tế xã, phường, cơ quan, xí nghiệp; cơ sở y tế khác là 322 cơ sở. Số giường bệnh tại thời điểm trên là 10.920 giường, tăng 1,68% so với năm 2019, trong đó có 7.760 giường trong các bệnh viện, tăng 2,37%; 410 giường tại phòng khám đa khoa; 850 giường tại các trạm y tế và 1.900 giường tại các cơ sở y tế khác. Số giường bệnh do các cơ sở y tế nhà nước quản lý (không tính giường bệnh tại các trạm y tế xã, phường, cơ quan, xí nghiệp) bình quân 01 vạn dân năm 2020 là 30,0 giường bệnh. Ngoài ra, 100% xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh (171/171 đơn vị) đạt chuẩn quốc gia về y tế năm 2021. Trong số 10 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia, có các tiêu chí đạt mức khá, tốt như: chỉ đạo, điều hành chăm sóc sức khỏe nhân dân; cơ sở hạ tầng trạm y tế xã; truyền thông giáo dục sức khỏe; chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em... Đặc biệt, 100% trạm y tế có đủ định mức biên chế và có bác sĩ làm việc thường xuyên; 100% số thôn, ấp trong toàn tỉnh đều có nhân viên y tế. Bệnh viện tuyến tỉnh và một số bệnh viện đa khoa khu vực đã được trang bị các phương tiện hiện đại, từng bước được nâng cấp, cải tạo và hiện đại hóa trang thiết bị kỹ thuật cao. Một số trạm y tế xã cũng được xây dựng đạt chuẩn nhằm cung cấp dịch vụ y tế chất lượng cao cho nhân dân, đặc biệt là nhân dân vùng sâu, vùng xa.

3.8.7.2. Cơ sở giáo dục

- Đại học: có 4 trường đại học là Đại học Đồng Nai, Đại học Lạc Hồng, Đại học Kỹ thuật - Công nghệ, trường Đại học Miền Đông (huyện Thống Nhất); 02 cơ sở phân hiệu là Đại học Lâm nghiệp (cơ sở 2 tại Trảng Bom), Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh (cơ sở tại Biên Hòa).

- Cao đẳng: có 06 trường Cao đẳng, gồm: Y tế Đồng Nai, Cao đẳng Sonadezi, Cao đẳng Mỹ thuật - Trang trí Đồng Nai, Cao đẳng Nghề Đồng Nai (Biên Hòa); Kinh tế kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, Nghề cơ giới và thủy lợi (huyện Trảng Bom).

- Trung cấp chuyên nghiệp: có 6 trường trung cấp chuyên nghiệp (5 trường công lập, 1 trường dân lập), với 169 giáo viên và 14.667 học sinh.

- Trường dạy nghề: Trường Trung cấp nghề 26/3, trung tâm dạy nghề Bách Khoa (TP. Biên Hòa), trung tâm dạy nghề các huyện: Trảng Bom, Định Quán, Nhơn Trạch và thành phố Long Khánh.

- Phổ thông: mạng lưới cơ sở giáo dục phổ thông phát triển rộng khắp. Tuy nhiên nhìn chung cơ sở vật chất còn thiếu, cần bổ sung phòng thí nghiệm, thực hành. Toàn tỉnh đã xóa tình trạng phòng học tạm. Tỷ lệ xã phường có trường tiểu học, trường mầm non đạt 100%, có trường trung học cơ sở đạt 90%; với tổng số trên địa bàn tỉnh có 297 trường tiểu học (có 2 trường ngoài công lập); có 169 trường trung học cơ sở (2 trường ngoài công lập); 28 trường trung học; 46 trường trung học phổ thông và 8 trường phổ thông cơ sở.

- Trường mầm non: Toàn tỉnh có 346 trường mầm non.

3.8.8. Đánh giá thực hiện lồng ghép nội dung PCTT trong các chương trình, dự án, kế hoạch, quy hoạch của các ngành, phát triển kinh tế - xã hội

3.8.9. Lĩnh vực nông nghiệp

Triển khai chuyển đổi cơ cấu cây trồng, sản phẩm phù hợp với lợi thế, nhu cầu thị trường và biến đổi khí hậu tại tỉnh. Ở những khu vực thiếu nguồn nước tưới và hướng dẫn cho nông dân các biện pháp tưới tiết kiệm để tiết kiệm nguồn nước.

Đầu tư xây dựng các công trình cấp nước sạch cho nhân dân. Sửa chữa, nâng cấp hoàn thiện hệ thống kênh mương nội đồng và củng cố các tổ chức quản lý thủy nông cơ sở. Trên địa bàn tỉnh Đồng Nai hiện nay các công trình cấp nước đã cấp cho khoảng 210.448 người với tổng công suất cấp nước là 23.135 m³/ngày.

3.8.10. Lĩnh vực thủy lợi

Trong 05 năm qua (2016-2020), lĩnh vực thủy lợi đã được quan tâm, đầu tư mới và sửa chữa nâng cấp 25 công trình thủy lợi kết hợp PCTT (bao gồm: xây dựng mới 09 công trình, nâng cấp sửa chữa 14 công trình), với tổng kinh phí thực hiện khoảng 1.517,177 tỷ đồng. Kiên cố hóa thêm 111 km kênh mương, qua đó đã góp phần nâng năng lực tưới từ các công trình thêm 9.749 ha, tiêu, ngăn lũ với diện tích 14.631 ha, ngăn mặn với diện tích 9.594 ha, cấp nước thô phục vụ công nghiệp và sinh hoạt 10.000 m³/ngày. Đồng thời hiện nay, tỉnh đang tiếp tục triển khai 36 dự án thủy lợi kết hợp PCTT, với tổng kinh phí thực hiện khoảng 5.459,659 tỷ đồng.

3.8.11. Lĩnh vực quy hoạch, xây dựng

Phổ biến đến UBND các huyện, thành phố Biên Hòa và Long Khánh, các đơn vị tham gia hoạt động trong lĩnh vực xây dựng triển khai có hiệu quả và thường xuyên trong công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả khi có các trận mưa lớn, lốc xoáy gây ra trên địa bàn theo Kế hoạch phòng chống thiên tai ngành xây dựng tỉnh Đồng Nai và kịp thời báo cáo cấp thẩm quyền xử lý. Triển khai công tác quản lý cây xanh và tổ chức triển khai các giải pháp đảm bảo an toàn dọc các kênh mương thoát nước trong mùa mưa bão nhằm hạn chế tối đa tình huống xấu có thể xảy ra gây sự cố chết người.

Quá trình theo dõi các hoạt động xây dựng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Chỉ thị số 16/CT-UBND ngày 06/6/2016 về việc tăng cường công tác đảm bảo an toàn công trình xây dựng trong mùa mưa bão. Sở Xây dựng định kỳ tiến hành kiểm tra, rà soát đánh giá an toàn chịu lực nhà ở và công trình công cộng cũ, nguy hiểm; và có giải pháp khắc phục nhằm đảm bảo an toàn cho công trình. Đến nay, đã được khắc phục đạt 88% số điểm ngập úng thường xuyên và kéo dài trong thời gian qua trên địa bàn thành phố Biên Hòa. Dự kiến, đến mùa mưa năm 2021 sẽ khắc phục các điểm ngập còn tồn đọng trong năm 2020.

3.8.12. Lĩnh vực giao thông

Mở rộng, nâng cấp hệ thống giao thông, từ quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ, các trục đường giao thông thành thị nông thôn, vừa đảm bảo an toàn giao thông, vừa đảm bảo cho công tác ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Cải tạo nâng cấp các công trình giao thông qua vùng thường xuyên bị ảnh hưởng thiên tai, đảm bảo không ảnh hưởng đến các khu dân cư, đặc biệt tuyến đường giao thông qua vùng ngập lũ. Quản lý chặt chẽ hoạt động của các phương tiện vận tải, các phương tiện vận tải khách, đảm bảo an toàn giao thông trước khi xảy ra thiên tai.

Kiểm tra các khu vực đường xung yếu, các cầu yếu để đảm bảo giao thông thông suốt khi có sự cố do thiên tai. Chuẩn bị đầy đủ vật tư dự phòng, chủ động bố trí lực lượng, phương tiện sẵn sàng khắc phục khi có sự cố, đảm bảo giao thông trong thời gian nhanh nhất.

Thực hiện lắp đặt phao tiêu báo hiệu tại một số tuyến sông theo QCVN:39/2011 ngày 30/12/2011 của Bộ Giao thông Vận tải.

3.8.13. Lĩnh vực tài nguyên và môi trường

Xây dựng mạng lưới quan trắc thủy văn chuyên dùng phục vụ công tác phòng chống thiên tai trong từng giai đoạn 2011 - 2015 (QĐ số 2975/QĐ-UBND ngày 11/11/2011) và giai đoạn 2016 - 2020 (QĐ số 1034 ngày 07/4/2016); tổ chức cắm mốc hành lang bảo vệ hồ chứa, sông, suối.

Theo dõi tình hình, kiểm tra, ngăn chặn các hành vi lợi dụng tình hình thiên tai để xả thải gây ô nhiễm môi trường. Xây dựng kế hoạch dự phòng vật tư, hóa chất, phương tiện phục vụ xử lý nguồn nước, khắc phục ô nhiễm môi trường, phục vụ sinh hoạt, đảm bảo an toàn cho người dân sinh hoạt, sản xuất khi xảy ra thiên tai.

3.8.14. Lĩnh vực giáo dục và đào tạo

Tuyên truyền đến cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, học sinh, học viên về công tác phòng, chống thiên tai và giảm thiểu thiệt hại khi xảy ra mưa, giông, lốc, sét, mưa đá. Sử dụng hệ thống tin nhắn SMS, qua trang Web của trường để thông báo đến phụ huynh và học sinh các nội dung cần thiết trong việc phòng, chống thiên tai và đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão,...

3.8.15. Lĩnh vực lao động - thương binh - xã hội

Thực hiện các chính sách hỗ trợ xây dựng nhà ở cho các đối tượng chính sách, xóa nhà tạm cho các hộ nghèo, khó khăn, tàn tật (trong năm 2018 - 2019 đã xây dựng được 2.799 căn nhà tại 11 huyện, thành phố). Năm 2021, đơn vị chức năng đã rà soát dự kiến kế hoạch xây dựng 73 căn cho các đối tượng chính sách, tuy do ảnh hưởng dịch Covid-19 nên chưa được triển khai.

Trong giai đoạn năm 2013 - 2020, tỉnh đã triển khai thực hiện 04 dự án bố trí, sắp xếp ổn định cho 122 hộ dân. Cụ thể như sau: (1) Di dời 65 hộ dân tại Đồi 112 (huyện Định Quán) nằm trong vùng bị ảnh hưởng do sạt lở; (2) Di dời 15 hộ dân không càn đất do bị sạt lở bờ sông tại xã Phước Khánh (huyện Nhơn Trạch) vào khu tái định cư đầy đủ trang thiết bị hạ tầng kỹ thuật (giao thông, điện, hệ thống cấp nước,…) như Hiệp Phước 3, Long Thọ, Đại Lộc 2; (3) Di dời 07 hộ dân đến khu tái định cư và ổn định 01 hộ tại chỗ do ảnh hưởng của sạt lở bờ sông xã Tân An (huyện Vĩnh Cửu); (4) Di dời, bố trí ổn định 49 hộ dân trong khu vực Rang Rang - Be 18 thuộc xã Mã Đà (huyện Vĩnh Cửu).

Ngoài ra, các cơ quan Sở, ban, ngành hàng năm đều có xây dựng, tổ chức thực hiện các chương trình, hoạt động chăm sóc, trợ giúp người khuyết tật để vươn lên sống độc lập, hòa nhập với xã hội góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội và giúp đỡ người khuyết tật khác. Tạo điều kiện thuận lợi để người khuyết tật tiếp cận các chính sách giáo dục, học nghề, việc làm, tín dụng, bảo trợ xã hội, phòng chống thiên tai,…

3.8.16. Lĩnh vực y tế

Tổ chức tuyên truyền, phổ biến nội dung Luật phòng chống thiên tai và Nghị định số 66/2014/NĐ-CP ngày 04/7/2014 của Chính phủ về quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Luật phòng chống thiên tai đến cán bộ, công chức, viên chức và người lao động thuộc quyền quản lý. Hằng năm, có xây dựng kế hoạch tổ chức huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng cứu nạn cứu hộ của đơn vị và cấp giấy chứng nhận theo đúng quy định.

Xây dựng phương án cung ứng vật tư, cơ số thuốc chữa bệnh, thuốc cấp cứu, thuốc khử trùng vệ sinh môi trường và các thiết bị y tế khác bảo đảm công tác phòng, chữa bệnh cho nhân dân trong mọi tình huống xảy ra thiên tai.

Ngoài ra, Sở Y tế tỉnh Đồng Nai cũng có chỉ đạo các đơn vị trực thuộc triển khai thực hiện Kế hoạch 4491/KH-UBND ngày 15/6/2015 của UBND tỉnh về Ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh.

3.8.17. Lĩnh vực khoa học công nghệ

Sở Khoa học và Công nghệ đã tổ chức thông báo các tổ chức, cá nhân về định hướng đăng ý, đề xuất nhiệm vụ khoa học và công nghệ hàng năm đối với các nhiệm vụ nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ, áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào quản lý phòng, chống thiên tai thích ứng với biến đổi khí hậu; nghiên cứu, phát triển giống cây trồng có khả năng chịu hạn, úng ngập tốt hơn nhằm chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu.

Qua gần 5 năm thực hiện lồng ghép PCTT vào kế hoạch phát triển KT-XH giai đoạn 2016 - 2020, công tác phòng, chống giảm nhẹ thiên tai trên địa bàn tỉnh đã có chuyển biến tích cực, từ bị động ứng phó chuyển sang chủ động phòng ngừa, năng lực phòng chống thiên tai được nâng lên, giảm nhiều yếu tố rủi ro thiên tai đến cộng đồng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội

3.9. Đánh giá tình hình thiên tai, khả năng chống chịu, mức độ thiệt hại do thiên tai trong những năm gần đây

Trong những năm gần đây, tình hình thời tiết, khí tượng - thủy văn diễn biến thất thường và ngày càng phức tạp đã ảnh hưởng đến các tỉnh Đông Nam Bộ nói chung, tỉnh Đồng Nai nói riêng, gây thiệt hại rất lớn cho đời sống người dân và kinh tế của tỉnh.

Căn cứ Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/ 2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai; qua theo dõi, thống kê các loại hình thiên tai thường xuất hiện, đối với khu vực tỉnh Đồng Nai gồm các nhóm loại hình thiên tai chủ yếu sau:

- Bão, áp thấp nhiệt đới;

- Lũ, mưa lớn, ngập lụt (do mưa lớn);

- Lũ quét;

- Triều cường

- Hạn hán, xâm nhập mặn;

- Lốc, sét;

- Sạt lở đất (do mưa và dòng chảy).

3.9.1. Bão, áp thấp nhiệt đới

Trung bình hàng năm có khoảng 5 ÷ 7 cơn bão đổ bộ vào vùng biển gần bờ Việt Nam. Với hơn 3.000 km đường bờ biển, ảnh hưởng của bão tới các hoạt động kinh tế xã hội của nước ta là rất lớn, gây nhiều thiệt hại về vật chất cũng như tính mạng con người. Dưới tác động của biến đổi khí hậu, trong những năm gần đây nhiều hiện tượng thời tiết và khí hậu cũng đã có những biến động đáng kể, trong đó vấn đề được nhiều nhà khoa học quan tâm là hoạt động của xoáy thuận nhiệt đới - bão. Nhìn chung, số lượng bão cũng như cường độ bão có xu hướng giảm dần từ Bắc vào Nam.

Trong những năm vừa qua, theo thống kê có 57 cơn bão và 21 ATNĐ trên Biển Đông, trong đó có 13 cơn bão và 03 ATNĐ ảnh hưởng trực tiếp đến thời tiết trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Tuy không đổ bộ trực tiếp vào địa bàn tỉnh, nhưng do ảnh hưởng bởi hoàn lưu của chúng đã gây ra lốc xoáy, mưa lớn làm thiệt hại và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sản xuất của người dân.

Bảng 3-5: Tổng hợp số cơn bão, ATNĐ từ 2016 - 2020

(Nguồn: Báo cáo TK công tác PCTT tỉnh Đồng Nai năm 2016-2020)

Bảng 3-6: Các cơn bão lớn ảnh hưởng đến Đồng Nai trong nhiều năm qua

(*) Cấp gió tại thời điểm bão dự kiến sẽ đổ bộ vào đất liền trong vòng 24-48h tới.

Trong năm 2006, cơn bão số 9 (Durian) đã nhiều lần đổi hướng và cường độ mạnh, kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến khu vực phía Nam. Bão đã làm 98 người chết và 1.770 người bị thương, làm sập khoảng 34.000 căn nhà, tốc mái gần 166.000 căn nhà. Có tất cả là 12 tỉnh thành khu vực phía Nam bị thiệt hại lớn, trong đó tỉnh Đồng Nai có 04 người bị thương, sập 19 căn nhà, tốc mái 287 căn nhà và các cơ sở trường học, cơ sở kinh doanh.

Năm 2012, cơn bão số 1 đã ảnh hưởng trực tiếp đến địa bàn tỉnh Đồng Nai (từ ngày 31/3/2012 đến ngày 02/4/2012) làm cho 02 người chết, 11 người bị thương và thiệt hại nhiều tài sản, cây trồng, vật nuôi trên địa bàn tỉnh. Ước tính thiệt hại khoảng 269 tỷ đồng.

Trong năm 2018, tỉnh Đồng Nai bị ảnh hưởng bởi hoàn lưu cơn bão số 9 (Usagi) gây thiệt hại về sản xuất nông nghiệp khoảng 1,2 ha cây trồng, đổ ngã 66 cây ăn quả, hư hỏng 9 lồng bè nuôi thủy sản, 12 phương tiện khai thác thủy sản.

3.9.2. Lốc, sét

Do có nền khí hậu là nhiệt đới gió mùa cận xích đạo nên Đồng Nai có điều kiện bức xạ mặt trời rất phong phú chính vì vậy nền nhiệt độ ở Đồng Nai thường khá cao trong cả năm. Bức xạ nhiệt mùa khô lớn hơn mùa mưa, và phía Nam lớn hơn phía Bắc khi gặp luồng khí lạnh do gió mùa Đông Bắc lục địa hoặc các luồng khí lạnh trong các cơn bão gây ra thì sẽ sinh ra tố lốc trên địa bàn khu vực. Điều đó có thể lí giải vấn đề dông lốc thường xảy ra ở các huyện phía Nam của tỉnh, đặc biệt là trong các khu vực đô thị phát triển như TP. Long Khánh, huyện Cẩm Mỹ vì các khu vực này có sự tác động nhiệt không nhỏ của các sự phát triển công nghiệp, đô thị. Tỉnh Đồng Nai chịu ảnh hưởng bởi nhiều hệ thống gió mùa tạo nên sự phức tạp trong thời tiết của khu vực, ngoài gió mùa Đông Bắc lục địa ra thì địa bàn tỉnh còn chịu sự chi phối của gió mùa Ấn Độ Dương làm cho địa bàn tỉnh thường có mưa dông thời kì đầu mùa mưa từ đó gây ra dông lốc trên địa bàn.

Lốc, sét thường gây ra thiệt hại tại tất cả các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Đồng Nai nhưng ở phạm vi hẹp. Tuy nhiên, những năm gần đây, tình hình lốc, sét diễn biến ngày càng phức tạp, có xu hướng mở rộng về phạm vi, gia tăng về tần suất xuất hiện, gây nhiều thiệt hại về người, cơ sở vật chất cũng như sản xuất nông nghiệp. Từ năm 2016 đến 2020, đã có 38,94 ha lúa, cây ăn quả bị thiệt hại do dông lốc và xảy ra 02 trường hợp thiệt mạng do sét gây ra tại huyện Xuân Lộc vào năm 2018 và huyện Long Thành vào năm 2020.

Không chỉ đe dọa tính mạng con người, dông lốc còn làm hư hại nhà cửa, cây trồng, các công trình công cộng, và gây nguy hiểm cho tàu thuyền trên biển. Trong những năm qua, do ảnh hưởng của hoàn lưu các cơn bão, ATNĐ nên nhiều nhiều đợt mưa lớn kéo dài kèm theo dông, lốc xoáy đã xảy ra. Giai đoạn 2016 - 2020, các đợt dông lốc đã gây thiệt hại 447 căn nhà của người dân, trong đó có 17 căn nhà bị sập, sụt lún hoàn toàn, 430 căn nhà bị tốc mái. Đây là những căn nhà đơn sơ, thiếu kiên cố và không an toàn, không chống chịu được với dông lốc. Ngoài ra, dông lốc cũng ảnh hưởng đến nhiều điểm trường, gây hư hại các phòng học... Ngoài ra, đã có 10 trường hợp đèn giao thông, trụ điện, ăngten… bị đổ ngã.

Bảng 3-7: Tổng thiệt hại do dông lốc, sét gây ra

(Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo tổng kết PCTT tỉnh Đồng Nai hàng năm, GĐ 2016-2020).

3.9.3. Lũ, ngập lụt và mưa lớn

Lũ lụt, ngập lụt và mưa lớn vẫn luôn là vấn đề vướng mắc khó giải quyết của các tỉnh trên cả nước, gây ra rất nhiều thiệt hại về người và của, gây khó khăn trong sinh hoạt và đi lại, cũng như ảnh hưởng tới kinh tế của người dân.

a. Lũ

Trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, có thể chia lũ trên dòng chính ra làm 2 khu vực có chế độ lũ khác nhau như sau:

+ Khu vực thượng lưu hồ Trị An, bao gồm dòng chính Đồng Nai đến hồ Trị An và hạ lưu sông La Ngà. Đối với thượng lưu hồ Trị An hiện bị điều tiết bởi các hồ chứa thượng lưu như Đa Nhim, Đồng Nai 2, Đồng Nai 3, 4, 5 và Hàm Thuận - Đa Mi nên lũ hàng năm bị cắt giảm đáng kể.

+ Khu vực hạ lưu Trị An: Lũ trước đây ảnh hưởng trực tiếp từ thượng lưu, nhưng từ năm 1989 đến nay, khi có hồ Trị An, lũ hầu như bị điều tiết bởi hồ, với lưu lượng xả qua turbine vào mùa lũ từ 600 ÷ 900 m³/s.

Theo Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Đồng Nai, số liệu ghi nhận tại Tà Lài từ năm 1980-2017 có 7 con lũ rất lớn (H_đỉnh > 113,50 m) trong đó có 4 trận lũ rất lớn; tương tự cùng thời gian, tại Phú Hiệp có 2/4 cơn lũ rất lớn (H_đỉnh > 107,0 m).

Bảng 3-8: Mực nước đỉnh lũ tại 02 trạm thủy văn trên sông

Một số thiệt hại do lũ, ngập lụt của các năm lũ lớn điển hình:

Bảng 3-9: Thiệt hại do lũ lớn trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

b. Mưa lớn, ngập lụt

Mưa lớn là loại hình thiên tai có mức độ thiệt hại gây ra tương đối cao và khó dự báo chính xác được. Lượng mưa lớn nhất trung bình ngày nhiều năm ở các trạm đo đạc liên quan đến vùng dự án chỉ trên dưới 100 mm/12 giờ. Tuy nhiên, trong những trường hợp do ảnh hưởng của bão hoặc một hình thái nhiễu động thời tiết đặc biệt, gây ra lượng mưa ngày rất lớn có thể đạt tới trên 200 ÷ 300 mm/ngày.

Trong những năm qua, mưa lớn còn kết hợp với dông lốc gây ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống người dân tại tỉnh, thiệt hại nặng nề về tài sản. Ngoài ra, vào mùa mưa còn xuất hiện thêm lũ. Các loại hình thiên tai này kết hợp gây ngập lụt nhiều ngày, ứ đọng nước làm hư hỏng đường giao thông, công trình thủy lợi, sản xuất nông nghiệp bị thiệt hại nặng nề.

Theo thống kê từ năm 2016 đến 2020, mưa lớn và ngập lụt xảy ra làm cho 10 người chết; 29 căn nhà bị sập, xiên vẹo, hơn 5.000 căn nhà trong tình trạng bị ngập úng; làm cho gần 3.000 ha đất nông nghiệp trong tình trạng ngập úng, 133,75 ha nuôi trồng thủy sản, 120 bè và 2.042 dèo nuôi thủy sản bị hư hỏng và hơn 3.000 bò, gà, vịt, heo… bị lũ cuốn trôi mất tích và chết; ngoài ra, ngập lụt khiến nhiều cây cầu bị hư hỏng làm cho giao thông trì trệ, các hoạt động kinh tế - xã hội bị ảnh hưởng.

Bảng 3-10: Tổng thiệt hại do lũ, ngập lụt mưa lớn gây ra

(Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo tổng kết PCTT tỉnh Đồng Nai hàng năm, GĐ 2016-2020).

3.9.4. Lũ quét

Lũ quét là hiện tượng tự nhiên, chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố như: Khí hậu thời tiết có mưa với cường suất lớn trên địa hình đặc biệt, nơi có độ dốc lưu vực trên 20 ÷ 30%, nhất là ở nơi có độ che phủ của thảm thực vật thưa do lớp phủ thực vật bị tàn phá mạnh, độ ổn định của lớp đất mặt lưu vực kém, tạo điều kiện tập trung hình thành dòng chảy dồn vào các sông suối thuận lợi, làm cho lượng nước tích tụ ngày càng nhanh và tạo ra thế năng rất lớn.

Sự xuất hiện của lũ quét thường chỉ trong vài ba giờ sau khi có mưa với cường độ lớn. Sự hình thành lũ quét có liên quan mật thiết với cường độ mưa, điều kiện khí hậu, đặc điểm địa hình, các hoạt động của con người cũng như điều kiện tiêu thoát lũ của lưu vực.

Lũ quét thường gây thiệt hại lớn về người và của nhưng việc nghiên cứu dự báo lũ quét gặp rất nhiều khó khăn vì lũ quét xảy ra bất ngờ, duy trì trong thời gian ngắn nên rất khó đo đạc các đặc trưng của nó như cường suất, vận tốc, bùn cát… khi đang xảy ra. Chỉ có thể điều tra vết lũ và quan sát ghi nhận thiệt hại sau khi lũ đã đi qua. Kết quả điều tra cho thấy:

- Từ năm 1994 đến năm 1998 có 13 trận lũ quét tập trung ở các lưu vực sông La Buông, suối Quản Thủ, Đá Vàng (Long Thành), Rạch Đông (Trảng Bom - Vĩnh Cửu), Suối Le (Xuân Lộc) mà vùng ảnh hưởng thuộc các xã thuộc huyện Long Thành, Thống Nhất, Xuân Lộc, Vĩnh Cửu.

- Tất cả các trận lũ quét đều xuất hiện vào giữa mùa mưa lũ, trong đó tháng 8 có 4/13 trận, tháng 9 là 5/13 và tháng 10 là 4/13 trận. Chưa thấy có trường hợp lũ quét xảy ra vào thời kỳ đầu (tháng 6, 7) và cuối mùa mưa (tháng 11).

- Hầu hết các trận lũ quét chủ yếu xảy ra trên địa bàn hẹp (riêng trận lũ quét ngày 2/10/1990 có phạm vi lớn và thiệt hại nhiều nhất) thuộc các huyện Định Quán, Thống Nhất, Trảng Bom, Long Thành, Xuân Lộc, Vĩnh Cửu, Long Khánh.

- Lũ quét chỉ xuất hiện trên lưu vực các sông suối nhỏ, diện tích lưu vực khoảng 50 ÷ 150km² (Lá Buông > 260 km²). Thời gian duy trì lũ ngăn chỉ từ 2 ÷ 6 giờ, ít có những trường hợp kéo dài hơn.

Bảng 3-11: Các trận lũ quét lớn đã xảy ra trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

3.9.5. Triều cường

Do đặc điểm địa hình thấp ở phía Nam nên tỉnh Đồng Nai thường xuyên bị ảnh hưởng ngập úng do triều cường. Các khu vực ảnh hưởng ngập do triều cường thuộc các huyện Long Thành, Nhơn Trạch và TP. Biên Hòa. Tình hình ngập do triều cường hiện nay như sau:

- TP. Biên Hòa: Phần lớn các xã, phường thuộc thành phố Biên Hòa đều bị ảnh hưởng của triều cường bao gồm các phường sau: Trung Dũng, Quyết Thắng, Bửu Long, Bửu Hòa, Tân Vạn, Thống Nhất, Tân Mai, Tam Hiệp, An Bình. Nguyên nhân gây ngập là do mưa lớn và triều cường các sông chính dâng cao làm giảm khả năng tiêu thoát. Hơn nữa đây là khu vực có địa hình tương đối thấp nên khi có mưa lớn kết hợp với triều cường gây ngập từ 0,5 ÷ 1,2 m.

- Huyện Long Thành: Ngập úng do triều xảy ra ở các xã Tam An, Phước Thái, Long An. Ở xã Tam An, ngập úng thường xảy ra tại vị trí các ấp Xóm Gốc, Xóm Trầu, Bưng Môn, vị trí bị ngập nặng nhất là ấp Bưng Môn vì vị trí ấp là vùng thấp. Khi có mưa lớn kết triều cường nước ở các lô cao su phía thượng nguồn đổ về suối Bưng Môn và ấp Bưng Môn ở giữa, do hệ thống thoát nước thì hẹp mà lượng nước đổ về lớn gây ngập úng cục bộ ảnh hưởng đến sinh hoạt, đời sống của người dân tại ấp Bưng Môn.

- Huyện Nhơn Trạch: Tình hình ngập úng do triều cường xảy ra ở các xã Phước Thiền, Phú Hữu, Đại Phước, Phú Thạnh, Phước An, Long Thọ. Các vị trí ngập chủ yếu là trồng lúa và kết hợp với nuôi cá và trồng rau và sen, một số diện tích trồng cây lâu năm xoài, dừa với tổng diện tích sản xuất là 200 ha.

Những năm gần đây, mưa trên địa bàn huyện Nhơn Trạch diễn ra muộn hơn mọi năm. Triều cường xuất hiện trong tháng 10, 11, 12 diễn ra với cường độ và diễn biến khó lường so với mọi năm. Các đợt triều cường vào giữa tháng và cuối tháng âm lịch trong khoảng từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm rất lớn đã gây ra vỡ bờ bao các xã dọc sông Đồng Môn. Nhờ đắp bờ bao tiểu vùng và vận động người dân chủ động đắp bờ và có sự hỗ trợ của nhà nước, số lượng bờ bao vỡ trên địa bàn huyện thấp hơn nhiều năm, chủ yếu là các điểm vỡ nhỏ, dân chủ động gia cố lại ngay.

3.9.6. Hạn hán, xâm nhập mặn

Hiện nay các công trình thủy lợi phục vụ tưới chỉ là các hồ chứa loại vừa và nhỏ và các đập dâng, nên cũng chỉ phục vụ tưới vụ Đông Xuân sớm với khả năng hạn chế. Vào những năm mưa ít, hạn hán thường xảy ra, đặc biệt nghiêm trọng với những vùng không có công trình thủy lợi. Đối với những khu vực không có công trình thủy lợi thì mỗi khi hạn hán xảy ra ảnh hưởng rất nhiều đến diện tích gieo trồng cũng như năng suất cây trồng. Đối với những khu vực có công trình thủy lợi thì có thể khắc phục được các kỳ hạn ngắn ngày, chỉ vào những năm hạn lớn thì mới bị ảnh hưởng nhiều.

Trong năm 2016 tình hình hạn hán, xâm nhập mặn diễn ra nghiêm trọng và ảnh hưởng đến nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh có thể kể đến như huyện Cẩm Mỹ, Long Thành, Nhơn Trạch, Xuân Lộc, TP. Long Khánh. Cụ thể như sau:

- Huyện Cẩm Mỹ: Đầu năm do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, trên địa bàn huyện nắng hạn kéo dài, hầu như không mưa, gây thiếu nước sinh hoạt khoảng 350 - 400 hộ dân và 300 ha cây trồng, đã tác động nhiều đến sinh hoạt, sản xuất của người dân.

- Huyện Long Thành: Xuất hiện tình trạng xâm nhập mặn tại 02 địa phương gồm xã Tam An, thị trấn Long Thành gây thiệt hại khoảng 27,3 ha lúa. Cụ thể là xã Tam An có khoảng 03 ha lúa và thị trấn Long Thành là 24,3 ha lúa của 16 hộ dân bị ảnh hưởng, theo đánh giá của tổ công tác mức độ thiệt hại khoảng 50% về sản lượng và chất lượng.

- Huyện Nhơn Trạch: Do ảnh hưởng của El Nino địa bàn huyện Nhơn Trạch bị ảnh hưởng nặng nề của xâm nhập mặn làm diện tích lúa bị ảnh hưởng khoảng 850 ha năng suất giảm từ 25 ÷ 40%; mía trong khu vực công trình thủy lợi Ông Kèo khó vận chuyển; nước mặn làm hư hại nhiều diện tích vườn khu vực ven sông Đồng Môn qua các xã Đại Phước, Phú Thạnh, Phú Hội, Phước Thiện, Hiệp Phước, Long Tân, Long Thọ.

- Huyện Xuân Lộc: Đập dâng Lang Minh, trữ lượng nước tại hồ Suối Vọng đã nằm dưới mực nước chết, không thể điều tiết nước cho đập Lang Minh. Đập dâng Gia Liêu 1, 2 hết nước, nhân dân tiếp tục sử dụng các giếng nước để phục vụ sản xuất.

- TP. Long Khánh: Một số giếng khoan, giếng đào phục vụ sinh hoạt cho nhân dân bị cạn nước, hụt nước, từ đó một số hộ dân tại các khu vực ấp Cấp Rang, xã Suối Tre, khu vực ấp Nông Doanh, ấp Cẩm Tân, xã Xuân Tân, ấp Tân Phong, xã Hàng Gòn, Ấp 1, xã Bình Lộc thiếu nước sinh hoạt. Đối với cây lâu năm, tình hình nắng nóng, thiếu nước đã gây ảnh hưởng đến 409,45 ha diện tích.

Năm 2018: Tại xã Phú Điền, huyện Tân Phú xảy ra hạn thiếu nước khoảng 450 ha lúa vụ Đông - Xuân muộn, Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi đơn vị quản lý đập Đồng Hiệp chủ động biện pháp bơm chống hạn cung cấp nước tưới đảm bảo không xảy ra thiệt hại.

Năm 2019: Tại các huyện Tân Phú, Xuân Lộc, Định Quán, Nhơn Trạch đều xảy ra tình trạng thiếu nước, không đủ tưới cho lúa vụ Đông Xuân. Tuy nhiên, trước tình hình đó Công Ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi và người dân đã chủ động phòng chống, bơm nước nên hạn chế thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn tại địa phương.

- Huyện Tân Phú: Tại các xã: Phú Bình, Phú Điền, xảy ra hạn thiếu nước khoảng 210 ha lúa vụ Đông Xuân muộn, Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi đơn vị quản lý đập Đồng Hiệp chủ động biện pháp bơm chống hạn cung cấp nước tưới đảm bảo không xảy ra thiệt hại.

- Huyện Xuân Lộc: Khoảng 50 ÷ 100 ha (chủ yếu là cây bắp) lấy nước từ hồ Suối Vọng (huyện Cẩm Mỹ) tưới cho khu vực xã Lang Minh, xã Xuân Phú có khả năng thiếu nước tưới vào cuối tháng 02, đầu tháng 03/2020, địa phương đã vận động người dân sử dụng nguồn nước từ các giếng khoan, giếng đào để tưới, đồng thời khuyến cáo người dân bán bắp cây (bắp non) để hạn chế thiệt hại do thiếu nước tưới.

- Huyện Định Quán: Có khoảng 50 ha (chủ yếu là cây lúa) tại cánh đồng Cao Cang (xã Phú Hòa) có nguy cơ xảy ra thiếu nước tưới vào cuối vụ Đông Xuân (tháng 4/2020). Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi đã phối hợp với địa phương chủ động lắp đặt 02 máy bơm dã chiến để bơm nước từ suối Đa Chà (hạ lưu của đập Đồng Hiệp, huyện Tân Phú) để tưới.

- Huyện Nhơn Trạch: tại các xã Long Tân, Phước Thiền, Đại Phước xảy ra hiện tượng xâm nhập mặn vào nội đồng, ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển, giảm năng suất khoảng 210 ha cây lúa vụ Đông Xuân năm 2019 - 2020.

Năm 2020: tình hình thiếu nước, xâm nhập mặn đã xảy ra tại một số địa phương trong tỉnh tuy nhiên ở mức độ thấp và xử lý kịp thời, cụ thể:

- Huyện Tân Phú: Đã xảy ra tại xã Phú Bình, Phú Điền, xảy ra hạn hán, thiếu ước khoảng 210 ha, tuy nhiên Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi tỉnh Đồng Nai đã chủ động biện pháp bơm chống hạn, cung cấp nước tưới, đảm bảo không xảy ra thiệt hại.

- Huyện Xuân Lộc: khoảng 50 ÷ 100 ha (cây bắp); huyện Định Quán 50 ha lúa cánh đồng Cao Cang tuy nhiên Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi tỉnh Đồng Nai đã chủ động biện pháp bơm chống hạn, cung cấp nước tưới, đảm bảo không xảy ra thiệt hại.

- Huyện Nhơn Trạch: độ mặn cao nhất đo được trong tháng 4/2020 từ 5,1 ÷ 6,5‰, cao hơn cùng ỳ năm trước từ 2 ÷ 3‰), ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển, giảm năng suất khoảng 210 ha cây lúa vụ Đông Xuân năm 2019 -2020, tập trung tại một số khu vực các xã: Long Tân, Phước Thiền, Đại Phước.

3.9.7. Sạt lở đất, sạt lở bờ sông

a. Sạt lở đất

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng sạt lở trên địa bàn tỉnh Đồng Nai là do dòng chảy và địa hình phức tạp. Trong những năm vừa qua, tình trạng sạt lở bờ sông luôn luôn xảy ra hằng năm. Trong những năm vừa qua, tình hình sạt lở tại tỉnh như sau:

- Năm 2016: tại Đồi 116 xã Xuân Tây, Cẩm Mỹ Trên đồi 116 thuộc Ấp 10 xã Xuân Tây có hiện tượng mưa lớn gây trôi đất, lấp đường giao thông. Tại huyện Xuân Lộc, sau trận mưa lớn ngày 22/8/2016, đoạn trên đường liên huyện Xuân Định - Sông Ray gần ngay cống cắt ngang nghĩa địa Bảo Thị, cách khoảng 100m, một phần bờ kè dài khoảng 20 m, do nước chảy xiết nên đã bong và sụp đổ hoàn toàn cả chân móng kè, gây sạt lở một phần đất bờ hiện hữu.

- Năm 2017: xảy ra tình trạng sạt lở đất tại ấp 3, xã Phú Sơn, huyện Tân Phú. Ngày 15/10/2017, khi có mưa lớn kéo dài, làm cho đất đá từ trên đồi trượt xuống gây sập tường nhà của 05 hộ, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân sống trong khu vực. Vị trí sạt lở ấp Thái Hòa, xã Hố Nai 3, huyện Trảng Bom do có mưa từ ngày 19 đến 23/10/2017, nước tập trung từ khu vực thượng lưu cống và trên Quốc lộ 1A đổ về, tạo dòng chảy xiết gây sạt lở đất 01 hộ dân sống trong khu vực.

- Năm 2019: đợt lũ tháng 8/2019 đã làm ngập bờ sông khoảng 0,8 m và gây sạt lở phía bờ trái sông Đồng Nai thuộc ấp 1 xã Nam Cát Tiên, huyện Tân Phú có chiều dài khoảng 70 m, trong đó có đất thuộc quyền quản lý của Công ty Thế Giới Hoang Dã sạt lở khoảng 20 m, Vườn Quốc gia Cát Tiên sạt lở khoảng 50 m; chiều rộng sạt lớn nhất lấn vào bờ khoảng 8 m. Đầu năm 2020 tiếp tục xảy ra sạt lở, tại thời điểm kiểm tra mép bờ sông bị sạt lở sát đến móng hồ bơi của Công ty Thế Giới Hoang Dã, cách trụ điện trung thế khoảng 6 m.

- Năm 2020: xảy ra sạt lở tại khu phố 1, phường Tân Hiệp làm sạt lở móng nhà và sập 20 m tường rào; sạt lở 04 m đường dân sinh tại phường Bình Đa.

b. Sạt lở bờ sông

Kết quả điều tra, khảo sát cho thấy tình hình sạt lở bờ sông trong những năm gần đây trên địa bàn tỉnh Đồng Nai thường xuyên xảy ra tại một số địa phương:

- Huyện Tân Phú:

+ Thường xuyên bị sạt lở bờ sông tại vị trí ấp 3 xã Nam Cát Tiên, với chiều dài sạt lở từ 300 ÷ 500 m, tốc độ sạt lở trung bình từ 2 ÷ 5 m/năm, nguyên nhân chủ yếu do dòng chảy và địa hình phức tạp. Điểm sạt lở ấp 8, xã Nam Cát Tiên huyện Tân Phú trong hai năm gần đây hiện tượng sạt lở diễn biến nhanh và nghiêm trọng, đoạn sạt lở có chiều dài khoảng 2 km, điểm gần nhất cách đường giao thông xã Phú Lập - Nam Cát Tiên (đường 200) khoảng 9 m.

+ Trong đợt lũ tháng 10/2021, nhiều đoạn bờ bao ngăn lũ sông Là Ngà ở xã Phú Bình đã bị sạt lở nghiêm trọng, có nguy cơ vỡ bất cứ lúc nào. Nhiều đoạn đã bị sạt lở nghiêm trọng, với chiều dài khoảng 250 m, trong đó có nhiều đoạn sạt lở hàm ếch. Tuyến đê xuống cấp kèm theo mực nước sông Là Ngà vào mùa lũ dâng cao, 850 ha lúa tại cánh đồng Bến Thuyền (xã Phú Bình) bị nước tràn gây ra ngập lụt.

- Huyện Định Quán: vị trí sạt lở ấp 8 xã Thanh Sơn thường xuyên bị sạt lở với chiều dài từ 200 ÷ 300 m, tốc độ sạt từ 2 ÷ 3 m/năm, nguyên nhân chủ yếu do địa hình và khai thác cát.

- Huyện Vĩnh Cửu: hiện nay còn một số vị trí sạt lở nghiêm trọng như vị trí trạm bơm Thiên Tân 3 xã Thiên Tân, vị trí trạm bơm Bình Hòa 2 xã Bình Hòa với chiều dài sạt lở 200 ÷ 300 m, tốc độ sạt lở từ 2 ÷ 3 m/năm, nguyên nhân chủ yếu do địa hình. Điểm sạt lở đoạn qua xã Tân An và xã Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu chiều dài sạt lở khoảng 250 m, thời gian bắt đầu sạt lở từ năm 1998, sạt lở sâu vào bờ khoảng 12 m, đất trong khu vực bị sạt lở là đất trồng màu, thổ cư. Từ ngày 15/6/2016 đến ngày 27/6/2016 tại khu vực ấp 1, xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu đoạn từ cầu Rạch Đông đến cầu Thủ Biên đã xảy ra sạt lở làm ảnh hưởng khoảng 20 hộ dân, nhà văn hóa ấp 1 và khu miếu Bà. Chỉ trong đêm 26/6/2016, gần 100 m bờ sông Đồng Nai (đoạn chạy dọc tỉnh lộ 768, thuộc ấp 1, xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu) bị sạt lở, làm hư hại 10 căn nhà và tài sản của người dân trên địa bàn.

- TP. Biên Hòa: một số phường giáp sông Đồng Nai vẫn còn tình trạng sạt lở như vị trí sạt lở khu phố 6 phường Tân Mai, khu phố 1 phường An Bình, ấp 2 Hòa Hiệp với chiều dài sạt lở từ 200 ÷ 300 m, tốc độ sạt lở trung bình từ 2 ÷ 3 m/năm. Huyện Nhơn Trạch tại ấp Phước Lý xã Đại Phước và ấp 2 xã Phước Khánh thường xuyên bị sạt lở bờ sông với chiều dài từ 500 ÷ 800 m, tốc độ sạt lở từ 2 ÷ 3 m/năm.

3.10. Đánh giá về công tác phục hồi, tái thiết

Trong giai đoạn 2017-2021, Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh luôn thực hiện tốt công tác chỉ đạo hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai trên địa bàn tỉnh, đảm bảo kịp thời, hiệu quả, giúp người dân sớm ổn định cuộc sống, an tâm sản xuất, khắc phục nhanh chóng các sự cố công trình nhằm bảo vệ tốt nhất tính mạng, tài sản của nhân dân, một số kết quả cụ thể như sau:

- Thống kê, đánh giá thiệt hại, nhu cầu hỗ trợ, cứu trợ và đề xuất phương án khắc phục hậu quả thiên tai đúng theo quy trình, đã hỗ trợ các hoạt động ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, khôi phục sản xuất từ nguồn hỗ trợ của Trung ương, quỹ phòng, chống thiên tai; quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai, nguồn bảo trợ xã hội và nguồn ngân sách của địa phương.

- Đối với nguồn ngân sách: Theo số liệu do Sở Tài chính tỉnh Đồng Nai cung cấp, tổng chi khắc phục hậu quả thiên tai giai đoạn 2010-2020 là 104.629 triệu đồng. Trong đó chi:

Hỗ trợ người dân gặp khó khăn khẩn cấp (hỗ trợ sửa chữa nhà ở hư hại) theo nghị định số 20/2021/NĐ-CP về chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội và chi khắc phục hậu quả, hư hại trường lớp, trụ sở, tài sản công khác gây ra do mưa lớn, lốc xoáy: 2.566 triệu đồng;

Hỗ trợ sản xuất nông nghiệp theo Nghị định số 02/2017/NĐ-CP ngày 09/01/2017 về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh:

+ Mưa lũ gây thiệt hại cá chết tại Định Quán: 37.866 triệu (năm 2018 là 12.142 triệu và năm 2020 là 25.744 triệu)

+ Hạn hán tại Xuân Lộc năm 2020 là 463 triệu;

+ Mưa trái mùa gây thiệt hại cây trái, hoa màu năm 2017 tại các huyện/TP: 63.714 triệu.

Bảng 3-12: Thống kê kinh phí chi khắc phục hậu quả thiên tai từ nguồn ngân sách huyện/thành phố giai đoạn 2010-2020 (triệu đồng)

Nguồn: Số liệu do Sở Tài chính Đồng Nai cung cấp, tháng 3/2022

- Nguồn Quỹ Phòng chống thiên tai:

+ Năm 2017: Tổng chi: 96.384.912.969 đồng, trong đó: Chi hỗ trợ tu sửa khẩn cấp công trình PCTT là 13.594.870.369 đồng và chi hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi mưa trái mùa ổn định cuộc sống là 82.790.042.600 đồng

+ Năm 2018: Tổng chi: 20.914.398.255 đồng, trong đó: Chi hỗ trợ tu sửa khẩn cấp công trình PCTT là 8.106.898.255 đồng, chi hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi ngập lụt, lốc xoáy ổn định cuộc sống là 534.500.000 đồng và chi hỗ trợ người dân trên sông La Ngà do cá chết hàng loạt là 12.273.000.000 đồng.

+ Năm 2019: Tổng chi: 17.719.343.208 đồng, trong đó: Chi hỗ trợ tu sửa khẩn cấp công trình PCTT là 17.046.143.208 đồng và chi hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi ngập lụt ổn định cuộc sống là 673.200.000 đồng,

+ Năm 2020: Tổng chi: 78.233.270.002 đồng, trong đó: Chi hỗ trợ tu sửa khẩn cấp công trình PCTT là 26.078.460.962 đồng, chi hỗ trợ người dân bị thiệt hại do ngập lụt gây ra tại huyện Tân Phú là 12.409.830.100 đồng, chi hỗ trợ người dân bị thiệt hại do ngập lụt gây ra tại huyện Định Quán là 25.744.978.940 đồng và chi kinh phí mua sắm phương tiện, thiết bị phục vụ công tác PCTT-TKCN cho Công An tỉnh Đồng Nai là 14.000.000.000 đồng.

+ Năm 2021: Tổng chi: 23,4 tỷ đồng, trong đó: Chi hỗ trợ thiệt hại cho các hộ dân có cá nuôi lồng bè bị chết tại khu vực sông La Ngà, hồ Trị An, huyện Định Quán, với tổng kinh phí 0,63 tỷ đồng. Chi thanh quyết toán 12 công trình tu sửa khẩn cấp phòng, chống thiên tai năm 2019 tại các địa phương, với mục tiêu thoát lũ, chống ngập úng, tổng kinh phí 2,4 tỷ đồng. Chi hỗ trợ tu sửa khẩn cấp 14 công trình phòng, chống thiên tai tại các địa phương năm 2020-2021, với tổng kinh phí 20,37 tỷ đồng.

- Bên cạnh đó, thực hiện nhiều chương trình, phóng sự, bản tin, bài viết kêu gọi tinh thần tương thân, tương ái của cộng đồng, các doanh nghiệp, tổ chức trong nước và quốc tế hỗ trợ đồng bào vùng thiên tai vượt qua khó khăn… qua đó tỉnh cũng tranh thủ các nguồn tài trợ, hỗ trợ từ các chương trình, dự án, từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để giúp người dân khắc phục hậu quả thiên tai.

3.11. Nguồn lực tài chính

Hiện nay, nước ta đang sử dụng một số nguồn kinh phí để phục vụ công tác ứng phó và phục hồi sau thiên tai, bao gồm: Nguồn ngân sách nhà nước, dự phòng ngân sách nhà nước, nguồn dự trữ Nhà nước bằng vật chất, quỹ dự trữ tài chính, quỹ phòng chống thiên tai, các công cụ chuyển giao rủi ro như bảo hiểm và viện trợ của các nhà tài trợ. Mặc dù chính sách hiện hành vẫn đảm bảo nguồn chi cho các nhiệm vụ khắc phục hậu quả thiên tai, song nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước chỉ đáp ứng được một phần. Phần lớn thiệt hại của khu vực doanh nghiệp và dân cư không được tài trợ bởi ngân sách Nhà nước, mà phải thực hiện thông qua cơ chế khác như tự khắc phục hoặc thông qua cơ chế chuyển giao rủi ro.

Nguồn lực tài chính thực hiện công tác phòng, chống thiên tai ở địa phương, đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp (thông qua nội dung lồng ghép) bao gồm: nguồn vốn đầu tư và nguồn vốn sự nghiệp, ngân sách dự phòng, nguồn vốn ODA, nguồn vốn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế, Quỹ phòng, chống thiên tai, thu hút đầu tư Tư nhân vào nông nghiệp, thiên tai, thủy lợi và các nguồn vốn hợp pháp khác. Hàng năm, UBND tỉnh trích nguồn dự phòng để mua sắm vật tư PCTT, khắc phục sự cố khẩn cấp các công trình, hậu quả thiên tai. Kinh phí của các Sở ngành, đơn vị, địa phương đầu tư, trang bị những điều kiện thiết yếu phục vụ công tác thông tin phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, khắc phục sự cố theo phương châm “Bốn tại chỗ”.

Quỹ phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai được thành lập và hoạt động theo các Quyết định số 2658/QĐ-UBND ngày 04/9/2015 của UBND tỉnh về việc Thành lập Quỹ phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai; Quyết định số 4182/QĐ-UBND ngày 24/12/2015 của UBND tỉnh về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Quỹ phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai; Quyết định số 47/2016/QĐ-UBND của Chủ tịch UBND tỉnh. Ban hành Quy định về quản lý, thu - nộp, sử dụng và quyết toán Quỹ Phòng, chống thiên tai tỉnh Đồng Nai. Tuy được thành lập từ năm 2015, nhưng bắt đầu thu quỹ từ năm 2016, kết quả thu chi từ 2016-2021 cụ thể như sau:

Bảng 3-13: Tổng kết thu quỹ phòng, chống thiên tai hàng năm tại tỉnh Đồng Nai

Đơn vị: Triệu đồng

(Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo tổng kết công tác phòng, chống thiên tai hàng năm giai đoạn 2018-2021)

CHƯƠNG 4 . XÁC ĐỊNH RỦI RO THIÊN TAI

4.1. Phạm vi đánh giá

Phạm vi đánh giá trên toàn địa bàn tỉnh Đồng Nai, tài liệu được thu thập từ cấp xã phường lên tới huyện, thị, thành phố để làm cơ sở đánh giá cho toàn tỉnh.

Thời gian lấy số liệu theo giai đoạn 5-10 năm gần đây để làm căn cứ đánh giá và đưa ra phương án cho 5 năm tới giai đoạn 2021 đến 2025.

4.2. Phương pháp đánh giá

Rủi ro thiên tai là thiệt hại mà thiên tai có thể gây ra về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và hoạt động kinh tế - xã hội

Mối quan hệ giữa rủi ro thiên tai và các tác động thành phần được trình bày như sau:

Hình 4.1: Mối quan hệ giữa RRTT, Tình trạng DBTT và Năng lực PCTT

(Nguồn: Tổng cục PCTT)

Rủi ro thiên tai sẽ tăng lên nếu thiên tai tác động đến một cộng đồng dễ bị tổn thương và có năng lực ứng phó thiên tai hạn chế. Do đó, để giảm nhẹ rủi ro thiên tai, một cộng đồng có thể thực hiện các hoạt động nhằm làm giảm nhẹ tác hại của hiểm họa, giảm nhẹ tình trạng dễ bị tổn thương và nâng cao năng lực ứng phó của cộng đồng.

Để đánh giá rủi ro thiên tai chi tiết, áp dụng phương pháp tiếp cận từ dưới lên. Thông qua hệ thống bảng dữ liệu thu thập được từ các huyện/thị trên địa bàn tỉnh. Dựa vào số liệu các trận thiên tai xảy ra trong quá khứ, tác động đến con người, kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng làm cơ sở để đánh giá mức độ rủi ro do từng loại hình thiên tai. Tuy nhiên, phạm vi đánh giá phục vụ xây dựng kế hoạch PCTT&TKCN cho 05 năm tới, việc đánh giá được thực hiện theo phương pháp định tính.

Đánh giá rủi ro thiên tai định tính được thực hiện các nội dung sau:

- Đánh giá cường độ của từng loại hình thiên tai điển hình tại địa phương dựa vào quy định về cấp độ rủi ro thiên tai do Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/04/2021. Căn cứ vào số liệu thu thập các trận thiên tai lịch sử, thiên tai lớn đã xảy ra trong quá khứ, kết quả tính toán để đánh giá cường độ của từng loại hình thiên tai điển hình ở địa phương.

- Đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương của từng đối tượng chịu tác động như: con người, nhà ở, một số ngành kinh tế chính (nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, du lịch), cơ sở hạ tầng chủ yếu (giao thông, xây dựng, điện lực, viễn thông, thủy lợi, phòng, chống thiên tai, y tế, giáo dục, văn hóa). Mỗi một đối tượng này bị tác động bởi một hoặc nhiều loại hình thiên tai. Tình trạng dễ bị tổn thương của từng đối tượng được phân tích dựa vào số liệu thiệt hại thu thập được, nguy cơ bị tác động và phân thành 3 mức độ tổn thương: thấp, trung bình và cao.

- Tổng hợp mức độ rủi ro của từng loại hình thiên tai tác động.

4.3. Nội dung đánh giá

4.3.1. Xác định cấp độ RRTT và mức độ dễ bị tổn thương từng loại hình thiên tai

4.3.1.1. Bão, áp thấp nhiệt đới

Theo thống kê trong vòng 20 năm qua, khu vực Nam bộ, bão ATNĐ thường xuất hiện từ cuối tháng 10 và kết thúc vào tháng 12 (ngoại trừ các năm bị tác động mạnh của biến đổi khí hậu bão xuất hiện vào tháng 1 ÷ 3); Bão kéo theo mưa lớn, gió mạnh, sóng lớn và nước biển dâng, gây thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng và tài sản, công trình, về sản xuất (nông nghiệp, thủy sản) và sinh hoạt đời sống.

Theo Quyết định 2901/QĐ-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tỉnh Đồng Nai thuộc vùng VIII, tần suất cơn bão hàng năm rất thấp (<0,5 cơn/năm), cấp gió mạnh nhất đã ghi nhận được là cấp 10, giật mạnh tới cấp 12 - 13. Căn cứ theo Điều 41 tại Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ, xác định bão, ATNĐ sẽ có khả năng cao nhất ở cấp độ rủi ro thiên tai cấp 4.

Bảng 4-1: Đánh giá cấp độ rủi ro do bão, áp thấp nhiệt đới và mức độ DBTT

4.3.1.2. Lũ, ngập lụt

Loại hình thiên tai này thường xảy ra đối với khu vực thấp trũng và hạ lưu các hồ chứa. Hàng năm vào mùa mưa, các sông có lưu vực tương đối lớn như sông Đồng Nai, sông La Ngà cũng thường gây ra lũ cục bộ làm ảnh hưởng ngập lụt đồng ruộng hoặc khu dân cư hai bên bờ sông, hoặc làm sạt lở bờ sông, nhưng tình trạng gây ngập lụt chỉ xảy ra cục bộ, không kéo dài nên không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và sinh hoạt của người dân sống ở khu vực ven sông.

Vào mùa lũ, mực nước đỉnh lũ trên sông Đồng Nai xuất hiện cao hơn mức báo động 3 đến dưới mức báo động 3 + 1,0 m, trên sông La đỉnh lũ đo được tại trạm Phú Hiệp cao hơn báo động 2. Căn cứ theo Điều 45 tại Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ, xác định lũ, ngập lụt trên địa bàn tỉnh Đồng Nai sẽ có khả năng cao nhất ở cấp độ rủi ro thiên tai cấp 2.

Bảng 4-2: Đánh giá cấp độ rủi ro lũ, ngập lụt và mức độ DBTT

Bảng 4-3: Cấp báo động dự báo lũ trạm Thủy văn Tà Lài

Bảng 4-4a: Cấp báo động dự báo lũ các sông, kênh trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

4.3.1.3. Mưa lớn

Mưa lớn là loại hình thiên tai có mức độ thiệt hại gây ra tương đối cao. Lượng mưa lớn nhất trung bình ngày nhiều năm ở các trạm đo đạc liên quan đến vùng dự án chỉ trên dưới 100 mm. Tuy nhiên, trong những trường hợp do ảnh hưởng của bão hoặc một hình thái nhiễu động thời tiết đặc biệt, gây ra lượng mưa ngày rất lớn có thể đạt tới trên 200 - 300 mm/ngày. Căn cứ theo Điều 44 tại Quyết định số 18/2021/QĐ-TTg ngày 22/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ, xác định mưa lớn trên địa bàn tỉnh Đồng Nai sẽ có khả năng cao nhất ở cấp độ rủi ro thiên tai cấp 2.

Bảng 4-5: Đánh giá cấp độ rủi ro do mưa lớn và mức độ DBTT