Biện pháp tu từ liệt kê là gì? Các loại liệt kê thường gặp và ví dụ minh họa?

Nội dung chính

Biện pháp tu từ liệt kê là gì? Các loại liệt kê thường gặp và ví dụ minh họa?

Biện pháp tu từ liệt kê là một trong những biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong văn học. Nó tạo ra một dãy các từ, cụm từ hoặc câu liên tiếp nhau để nhấn mạnh, làm rõ một ý tưởng hoặc hình ảnh nào đó.

Tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê:

- Tăng sức gợi hình, gợi cảm: Liệt kê giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về sự vật, hiện tượng được miêu tả.

- Nhấn mạnh ý: Các ý được liệt kê thường mang tính chất tăng tiến, đối lập hoặc đồng nghĩa, giúp người đọc tập trung vào ý chính.

- Tạo nhịp điệu, âm hưởng: Dãy các từ, cụm từ được liệt kê tạo ra một nhịp điệu đều đặn, cuốn hút người đọc.

- Tăng tính thuyết phục: Liệt kê nhiều dẫn chứng, lí lẽ giúp cho luận điểm trở nên vững chắc hơn.

Các loại liệt kê thường gặp:

- Liệt kê đồng nghĩa: Liệt kê các từ, cụm từ có nghĩa tương tự nhau.

Ví dụ: "Anh ấy rất thông minh, tài năng, sáng tạo."

- Liệt kê trái nghĩa: Liệt kê các từ, cụm từ có nghĩa đối lập nhau.

Ví dụ: "Ngày nắng chang chang, đêm trăng thanh thanh."

- Liệt kê tăng tiến: Liệt kê các từ, cụm từ theo trình tự tăng dần hoặc giảm dần về mức độ.

Ví dụ: "Anh ấy không chỉ thông minh mà còn rất chăm chỉ, kiên trì."

- Liệt kê liệt kê: Liệt kê nhiều lần cùng một từ, cụm từ để nhấn mạnh.

Ví dụ: "Làng tôi, làng tôi đẹp biết bao!"

- Liệt kê phân loại: Liệt kê theo từng loại, từng nhóm.

Ví dụ: "Trên bàn ăn có đủ các loại hoa quả: táo, cam, lê, chuối..."

Ví dụ minh họa khác:

Trong thơ:

"Những ngôi sao sáng ngoài kia Chẳng bằng mẹ đẹp vì con." (Mẹ - Trần Quốc Minh)

Trong văn xuôi:

"Mùa xuân đến, muôn hoa đua nở: hoa đào, hoa mai, hoa ly, hoa hồng..."

Một số bài tập vận dụng biện pháp tu từ liệt kê:

Bài tập 1: Miêu tả

Miêu tả một buổi sáng mùa xuân:

Gợi ý: Ánh nắng vàng tươi chiếu rọi khắp nơi, những bông hoa đua nhau khoe sắc: hoa mai vàng rực rỡ, hoa đào hồng thắm, hoa ly trắng tinh khôi... Tiếng chim hót líu lo, tiếng lá cây xào xạc...

Miêu tả một khu chợ quê:

Gợi ý: Khu chợ quê thật nhộn nhịp với đủ loại hàng hóa: trái cây tươi ngon, rau xanh mơn mởn, các loại bánh kẹo thơm lừng... Tiếng người rao hàng, tiếng cười nói rôm rả...

Bài tập 2: Tả cảnh

Tả cảnh biển vào buổi chiều tà:

Gợi ý: Bầu trời nhuộm màu vàng cam, những đám mây hồng tím trải dài trên biển. Tiếng sóng biển vỗ rì rào, những con thuyền nhấp nhô trên mặt nước...

Tả cảnh rừng lúc bình minh:

Gợi ý: Ánh nắng ban mai chiếu qua những tán lá cây, tạo nên những tia sáng lung linh. Tiếng chim hót vang rộn rã, không khí trong lành mát mẻ...

Bài tập 3: Kể chuyện

Kể lại một kỉ niệm đáng nhớ:

Gợi ý: Hôm đó, em cùng các bạn đến công viên. Ở đó, chúng em đã chơi rất nhiều trò chơi thú vị như: đu quay, cầu trượt, vòng xoay...

Kể về một chuyến đi chơi:

Gợi ý: Chúng em đã đi đến rất nhiều nơi: thăm bảo tàng, tham quan vườn thú, đi biển...

Bài tập 4: Bày tỏ cảm xúc

Bày tỏ cảm xúc về tình bạn:

Gợi ý: Bạn bè là món quà quý giá nhất mà cuộc sống ban tặng cho ta. Bạn bè là người luôn ở bên ta, chia sẻ những niềm vui, nỗi buồn, động viên ta lúc khó khăn...

Bày tỏ cảm xúc về quê hương:

Gợi ý: Quê hương em đẹp biết bao! Những cánh đồng lúa chín vàng, những con sông hiền hòa, những ngôi nhà mái ngói đỏ...

Lưu ý: các nội dung trên mang tính chất tham khảo.

Biện pháp tu từ liệt kê là gì? Các loại liệt kê thường gặp và ví dụ minh họa? (Hình từ Internet)

Học sinh tiểu học được học các biện pháp tu từ nào?

Căn cứ khoản 2 Mục 4 Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn ban hành kèm theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT như sau:

2. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù

2.1. Yêu cầu cần đạt ở cấp tiểu học

a) Năng lực ngôn ngữ

...

b) Năng lực văn học

...

Đối với học sinh lớp 3, lớp 4 và lớp 5: biết cách đọc diễn cảm văn bản văn học; kể lại, tóm tắt được nội dung chính của câu chuyện, bài thơ; nhận xét được các nhân vật, sự việc và thái độ, tình cảm của người viết trong văn bản; nhận biết được thời gian và địa điểm, một số kiểu vần thơ, nhịp thơ, từ ngữ, hình ảnh đẹp, độc đáo và tác dụng của các biện pháp tu từ nhân hoá, so sánh. Hiểu được ý nghĩa hoặc bài học rút ra từ văn bản. Viết được đoạn, bài văn kể chuyện, miêu tả thể hiện cảm xúc và khả năng liên tưởng, tưởng tượng.

...

Theo đó, học sinh tiểu học lớp 3, lớp 4, lớp 5 sẽ được học và nhận biết được tác dụng của các biện pháp tu từ nhân hoá, so sánh.

Học sinh trung học cơ sở được học các biện pháp tu từ nào?

Căn cứ khoản 2 Mục 4 Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn ban hành kèm theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT, học sinh trung học cơ sở được nhận biết và phân tích các biện pháp tu từ như sau:

Ở lớp 6 và lớp 7: nhận biết và phân tích được tác dụng của một số yếu tố hình thức và biện pháp nghệ thuật gắn với đặc điểm của mỗi thể loại văn học trong đó có các biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm nói tránh;

Ở lớp 8 và lớp 9: nhận biết và phân tích được tác dụng của một số yếu tố hình thức và biện pháp nghệ thuật thuộc mỗi thể loại văn học trong đó có các biện pháp tu từ như điệp ngữ, chơi chữ, nói mỉa, nghịch ngữ.