Quyết định 3487/QĐ-BNN-KTHT năm 2021 phê duyệt Sổ tay, bài giảng, tài liệu tập huấn cho cán bộ, người dân triển khai xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng thuộc chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025 do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành

QUYẾT ĐỊNH

PHÊ DUYỆT SỔ TAY, BÀI GIẢNG, TÀI LIỆU TẬP HUẤN CHO CÁN BỘ, NGƯỜI DÂN TRIỂN KHAI XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG THUỘC CHƯƠNG TRÌNH “KHÔNG CÒN NẠN ĐÓI” Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2025

BỘ TRƯỞNG BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Căn cứ Nghị định số 15/2017/NĐ-CP ngày 17/02/2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;

Căn cứ Quyết định số 593/QĐ-BNN-KTHT ngày 27/02/2020 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT về việc ban hành kế hoạch triển khai hoạt động nghiệp vụ thực hiện chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam năm 2020;

Căn cứ biên bản họp Hội đồng nghiệm thu tài liệu “Rà soát, điều chỉnh bổ sung để hoàn thiện Sổ tay, các bài giảng tập huấn cho cán bộ, người dân triển khai xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng” ngày 23/11/2020;

Căn cứ Công văn số 638 ngày 27/7/2021 của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam về việc đề nghị phê duyệt Sổ tay, các bài giảng tập huấn cho cán bộ, người dân xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

Xét đề nghị của Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn,

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Sổ tay, các bài giảng, tài liệu hướng dẫn cho cán bộ, người dân triển khai xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng thuộc chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025, gồm:

1. Sổ tay hướng dẫn xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

2. Tài liệu hướng dẫn xây dựng Dự án và Thực hành nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng (dùng cho cán bộ thực hiện chương trình Không còn nạn đói ở Việt Nam).

3. Tài liệu hướng dẫn Thực hành nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng (dùng cho người dân thực hiện chương trình không còn nạn đói ở Việt Nam).

(có Sổ tay, các Tài liệu hướng dẫn kèm theo).

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký.

Điều 3. Chánh Văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT; Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị liên quan; UBND các tỉnh thực hiện chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

SỔ TAY HƯỚNG DẪN

XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG
(Ban hành kèm theo Quyết định số…./QĐ-BNN/KTHT ngày… tháng… năm 2021 của Bộ Nông nghiệp và PTNT)

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU TỪ VIẾT TẮT

PHẦN I: GIỚI THIỆU DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH  DƯỠNG

1.1. Mục tiêu

1.2. Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là gì

1.3. Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

QUYẾT ĐỊNH

PHÊ DUYỆT SỔ TAY, BÀI GIẢNG, TÀI LIỆU TẬP HUẤN CHO CÁN BỘ, NGƯỜI DÂN TRIỂN KHAI XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG THUỘC CHƯƠNG TRÌNH “KHÔNG CÒN NẠN ĐÓI” Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2025

BỘ TRƯỞNG BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Căn cứ Nghị định số 15/2017/NĐ-CP ngày 17/02/2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;

Căn cứ Quyết định số 593/QĐ-BNN-KTHT ngày 27/02/2020 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT về việc ban hành kế hoạch triển khai hoạt động nghiệp vụ thực hiện chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam năm 2020;

Căn cứ biên bản họp Hội đồng nghiệm thu tài liệu “Rà soát, điều chỉnh bổ sung để hoàn thiện Sổ tay, các bài giảng tập huấn cho cán bộ, người dân triển khai xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng” ngày 23/11/2020;

Căn cứ Công văn số 638 ngày 27/7/2021 của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam về việc đề nghị phê duyệt Sổ tay, các bài giảng tập huấn cho cán bộ, người dân xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

Xét đề nghị của Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn,

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Sổ tay, các bài giảng, tài liệu hướng dẫn cho cán bộ, người dân triển khai xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng thuộc chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025, gồm:

1. Sổ tay hướng dẫn xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

2. Tài liệu hướng dẫn xây dựng Dự án và Thực hành nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng (dùng cho cán bộ thực hiện chương trình Không còn nạn đói ở Việt Nam).

3. Tài liệu hướng dẫn Thực hành nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng (dùng cho người dân thực hiện chương trình không còn nạn đói ở Việt Nam).

(có Sổ tay, các Tài liệu hướng dẫn kèm theo).

Điều 2. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký.

Điều 3. Chánh Văn phòng Bộ, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT; Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị liên quan; UBND các tỉnh thực hiện chương trình “Không còn nạn đói” ở Việt Nam chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

SỔ TAY HƯỚNG DẪN

XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG
(Ban hành kèm theo Quyết định số…./QĐ-BNN/KTHT ngày… tháng… năm 2021 của Bộ Nông nghiệp và PTNT)

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU TỪ VIẾT TẮT

PHẦN I: GIỚI THIỆU DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH  DƯỠNG

1.1. Mục tiêu

1.2. Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là gì

1.3. Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1.3.1. Yêu cầu của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1.3.2. Ngân sách của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1.3.3. Nội dung của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

PHẦN II: XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

2.1. Bước 1: Thành lập Tổ xây dựng dự án

2.2. Bước 2: Lựa chọn địa điểm xây dựng dự án

2.3. Bước 3: Lập danh sách hộ tham gia dự án

2.4. Bước 4: Đánh giá hiện trạng và đề xuất xây dựng dự án

2.5. Bước 5: Xây dựng nội dung thực hiện của dự án

2.6. Bước 6: Lấy ý kiến góp ý về nội dung dự án

2.7. Bước 7: Thẩm định và phê duyệt dự án

PHẦN III: TỔ CHỨC THỰC HIỆN DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

3.1. Nguyên tắc tổ chức thực hiện

3.2. Vai trò các bên thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

3.3. Triển khai thực hiện các nội dung hoạt động của dự án

3.4. Một số lưu ý khi tổ chức thực hiện dự án

PHẦN IV: GIÁM SÁT ĐÁNH GIÁ DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

4.1. Giám sát thực hiện dự án

4.2. Đánh giá dự án

4.2.1. Đánh giá ban đầu

4.2.2. Đánh giá giữa kỳ hoặc đánh giá giai đoạn

4.2.3. Đánh giá kết thúc dự án

4.3. Tổng kết dự án

PHẦN V: PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Biên bản họp thôn/bản

Phụ lục 2: Biểu thông tin chung về xã

Phụ lục 3: Biểu thu thập thông tin hộ gia đình

Phụ lục 4. Mẫu dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phụ lục 5. Một số chỉ tiêu cơ bản của nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng theo Khung lý thuyết hệ thống thực phẩm

Phụ lục 6. Bộ chỉ số giám sát theo khung logic dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong Chương trình hành động quốc gia “Không còn nạn đói” đến năm 2025

THÔNG TIN LIÊN HỆ

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA BIÊN SOẠN, CHỈNH SỬA SỔ TAY

LỜI NÓI ĐẦU

Chương trình “Không còn nạn đói” là sáng kiến của Tổng Thư ký Liên hợp quốc đưa ra nhằm đạt 5 mục tiêu: (1) 100% dân cư có đủ lương thực, thực phẩm quanh năm; (2) không còn trẻ em dưới 2 tuổi bị suy dinh dưỡng, (3) toàn bộ các hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững, (4) 100% nông hộ nhỏ tăng năng suất và thu nhập đặc biệt là phụ nữ và (5) không còn tổn thất, lãng phí lương thực, thực phẩm”.

Việt Nam là một trong những nước đạt được thành tích nổi bật trong việc thực hiện mục tiêu giảm nghèo và an ninh lương thực trong những năm qua. Tuy nhiên, tình trạng suy dinh dưỡng của người dân đặc biệt là trẻ em ở vùng khó khăn vẫn còn ở mức cao so với đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới và còn có sự khác biệt khá lớn giữa các vùng, miền. Đặc biệt, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em- ảnh hưởng đến chiều cao, tầm vóc của người Việt Nam - vẫn còn ở mức trung bình 19,6% (năm 2020), đặc biệt tỷ lệ này còn ở mức cao ở vùng miền núi phía Bắc là 37,4%, vùng Tây Nguyên là 28,8%, ở dân tộc khác (trừ dân tộc Kinh) là 32%.

Nhận thức được tầm quan trọng của Chương trình này, ngày 14 tháng 01 năm 2015, tại lễ phát động Chương trình hành động Quốc gia “Không còn nạn đói” ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã cam kết với Liên hợp quốc sẽ tham gia và triển khai có hiệu quả chương trình này tại Việt Nam. Ngày 12 tháng 6 năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 712/QĐ-TTg về Chương trình hành động Quốc gia “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025.

Nguồn lực để thực hiện Chương trình hành động quốc gia Không còn nạn đói này chủ yếu là lồng ghép với các chương trình Mục tiêu quốc gia đang thực hiện như: Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2030; Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội giai đoạn 2021 - 2025 và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025. Bên cạnh đó cần phối hợp huy động các nguồn lực từ Chiến lược dinh dưỡng quốc gia giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn 2040 và từ các tổ chức trong nước và quốc tế, các doanh nghiệp cùng các nhà hảo tâm mong muốn phát triển con người Việt Nam.

Để triển khai được Chương trình trên được hiệu quả, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành “Sổ tay hướng dẫn xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”. Sổ tay này gồm có 4 phần:

Phần 1. Giới thiệu dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 2. Xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 3. Tổ chức thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 4. Giám sát, đánh giá kết quả thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Kèm theo cuốn sổ tay này còn có 02 bộ bài giảng chi tiết cho cán bộ và người dân tham gia xây dựng và thực hiện dự án.

Trong quá trình biên soạn chắc chắn sẽ không tránh khỏi thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được góp ý của những người thực hiện chương trình để Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tiếp tục hoàn thiện sổ tay trong thời gian tới.

TỪ VIẾT TẮT

PHẦN I: GIỚI THIỆU DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

1.1 Mục tiêu

- Cuốn sổ tay này hướng dẫn cho cán bộ địa phương các cấp và người dân nắm được các bước xây dựng, triển khai thực hiện và giám sát đánh giá một dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

1.2 Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là gì

- Theo tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) “Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là một cách tiếp cận dựa trên nhu cầu thực phẩm để phát triển nông nghiệp, lấy thực phẩm giàu dinh dưỡng, đa dạng chế độ ăn uống và thực phẩm được bổ sung dinh dưỡng là trọng tâm để khắc phục tình trạng suy dinh dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng”.

- Cách tiếp cận này nhấn mạnh nhiều lợi ích thu được từ việc sử dụng đa dạng các loại thực phẩm, chú trọng thực phẩm được sản xuất tại địa phương có giá trị dinh dưỡng và các sản phẩm chế biến bổ sung vi chất có giá trị dinh dưỡng cao.

- Mục tiêu tổng thể của Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là làm cho hệ thống thực phẩm được cải thiện tốt hơn để tạo ra kết quả dinh dưỡng tốt.

Mối quan hệ giữa nông nghiệp, dinh dưỡng và nạn đói

Điều kiện sản xuất nông nghiệp khó khăn hoặc ảnh hưởng của thiên tai dẫn đến tình trạng hạn chế khả năng sản xuất lương thực, thực phẩm của người dân, từ đó dẫn đến thu nhập thấp, nên mức tiêu thụ thực phẩm hạn chế. Điều này dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ và giảm khả năng làm việc ở người trưởng thành. Bên cạnh đó, việc hạn chế về nhận thức và hiểu biết của người dân về sử dụng lương thực, thực phẩm dẫn đến tình trạng lãng phí, thất thoát và không đảm bảo nguồn dinh dưỡng cung cấp cho chế độ ăn hàng ngày, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ thể.

1.3 Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1.3.1. Yêu cầu của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Để giải quyết được vấn đề suy dinh dưỡng nói chung, cần có sự can thiệp trong toàn bộ hệ thống thực phẩm, từ sản xuất đến chế biến, vận chuyển, tiêu thụ và quản lý chất thải. Để giải quyết vấn đề suy dinh dưỡng cho trẻ em dưới 2 tuổi, cần quan tâm chăm sóc dinh dưỡng trong

1000 ngày đầu đời của trẻ, bắt đầu từ khi trẻ còn nằm trong bụng mẹ. Điều đó có nghĩa là cần chăm sóc dinh dưỡng của cả người mẹ ngay trước và trong quá trình mang thai và chế độ dinh dưỡng của trẻ trong 2 năm đầu đời. Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng ở địa phương cần tạo điều kiện để:

- Thực phẩm có sẵn và dễ tiếp cận hơn: Gia tăng sản xuất nông nghiệp làm cho nhiều thực phẩm dinh dưỡng sẵn có tại hộ gia đình và cộng đồng với giá cả phải chăng, giúp cải thiện thu nhập hộ gia đình và cộng đồng, tạo điều kiện thực hành dinh dưỡng hợp lý trong cộng đồng dân cư.

- Sản xuất thực phẩm đa dạng và bền vững hơn: Tăng sự đa dạng trong sản xuất thực phẩm và thúc đẩy thực hành sản xuất bền vững như bảo tồn nông nghiệp, quản lý nước và quản lý dịch hại tổng hợp có thể cải thiện dinh dưỡng mức độ mà không làm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Nông nghiệp gia đình, vườn rau tại nhà (vườn dinh dưỡng ) và các dự án sản xuất thực phẩm với nhiều loại cây trồng có sẵn ở địa phương.

- Tạo ra nguồn thực phẩm bổ dưỡng hơn: Tăng cường hàm lượng vi chất dinh dưỡng trong thực phẩm thông qua chế biến, sản xuất nông nghiệp sinh thái, canh tác tự nhiên và cải thiện độ phì nhiêu của đất.

- Tăng nhu cầu về lương thực thực phẩm: Cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức và kích cầu đối với các loại thực phẩm có lợi về dinh dưỡng.

1.3.2. Ngân sách của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

- Trực tiếp từ Chương trình hành động quốc gia Không còn nạn đói.

- Ngân sách của các địa phương tự bố trí theo kế hoạch hàng năm.

- Từ sự ủng hộ của các tổ chức quốc tế, các doanh nghiệp các nhà hảo tâm.

- Nguồn lực chính để thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong giai đoạn tới chủ yếu sẽ được lồng ghép và bố trí vào các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ được Quốc hội phê duyệt như: Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030; Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội giai đoạn 2021 - 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 và Chiến lược dinh dưỡng quốc gia 2021-2030, tầm nhìn 2040.

- Mỗi địa phương hàng năm vào quí 4, cần đánh giá nhu cầu và xây dựng kế hoạch kinh phí, nguồn kinh phí cho các dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng của mình.

1.3.3. Nội dung của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Nội dung dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng gồm 2 phần: Nông nghiệp và dinh dưỡng, cụ thể:

- Phần Nông nghiệp: Cần đảm bảo tính sẵn có, đáp ứng nhu cầu cơ bản của các hộ về lương thực, thực phẩm đảm bảo dinh dưỡng quanh năm; Phát triển hệ thống cung ứng lương thực, thực phẩm bền vững; Tăng năng suất và thu nhập của các hộ nông dân sản xuất nhỏ; Giảm thất thoát hoặc lãng phí lương thực, thực phẩm. Hình thức tiến hành: phát triển các mô hình như VAC, mô hình nông nghiệp sinh thái, canh tác tự nhiên, các mô hình phát triển sinh kế hộ gia đình và tiến tới phát triển các chuỗi giá trị địa phương.

- Phần dinh dưỡng: Cần đảm bảo khả năng tiếp cận lương thực, thực phẩm giàu dinh dưỡng quanh năm; đảm bảo đầy đủ về số lượng, chất lượng và cơ cấu dinh dưỡng hợp lý trong chế độ ăn của phụ nữ có thai, các bà mẹ nuôi con nhỏ và chế độ ăn của trẻ; nâng cao kiến thức và thực hành cải thiện dinh dưỡng cho bà mẹ, phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 2 tuổi.

(Xem chi tiết các chỉ tiêu của dự án NNĐBĐ theo khung lý thuyết Hệ thống thực phẩm tại phụ lục 5)

PHẦN II: XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

2.1 Bước 1: Thành lập Tổ xây dựng dự án

a) Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp tỉnh quản lý:

- Sở Nông nghiệp và PTNT thành lập Tổ xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, gồm: Sở Nông nghiệp và PTNT (Chi Cục PTNT hoặc 01 đơn vị được Sở phân công ) chủ trì phối hợp với Sở Y tế, các Sở/Ngành có liên quan; UBND cấp huyện, xã có dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế …).

b) Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp huyện quản lý:

- UBND huyện thành lập Tổ xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, gồm: Phòng Nông nghiệp (hoặc giao cho Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp) chủ trì phối hợp với Trung tâm Y tế; UBND xã, trưởng thôn bản tham gia dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia có kinh nghiệm, am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế …).

c) Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp xã quản lý:

- UBND xã phối hợp với Phòng Nông nghiệp thành lập Tổ xây dựng dự án, thành viên là đại diện Phòng Nông nghiệp và các đơn vị của xã, gồm: Nông nghiệp; Y tế; Hội nông dân; Hội phụ nữ; thôn/bản tham gia thực hiện dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia có kinh nghiệm, am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế …).

d) Đối với các nguồn hỗ trợ khác (Từ các Tổ chức quốc tế, từ nguồn xã hội hóa,…)

- Đơn vị hỗ trợ xây dựng dự án làm việc với chính quyền địa phương (UBND xã, huyện, tỉnh) để thành lập Tổ xây dựng dự án theo cấp tỉnh/cấp huyện/cấp xã đã được nêu tại điểm a, b, c khoản 2.1.

2.2 Bước 2: Lựa chọn địa điểm xây dựng dự án

- Các xã khu vực II, khu vực III được phê duyệt tại Quyết định số 816/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ ; các xã thuộc huyện nghèo và các xã đạt tiêu chí NTM thấp (dưới 10 tiêu chí).

- Thôn/bản/ấp (gọi chung là thôn): Lựa chọn một số thôn (khoảng từ 2-3 thôn/xã) có tỷ lệ hộ suy dinh dưỡng cao, ưu tiên thôn có nhiều trẻ em dưới 5 tuổi hoặc bà mẹ mang thai.

- Ưu tiên nơi có tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng (nhẹ cân, thấp còi) cao hơn mức trung bình của địa phương hoặc cấp quốc gia; các hộ có trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai.

2.3 Bước 3: Lập danh sách hộ tham gia dự án

Mục đích: Các hộ được lựa chọn thỏa mãn các điều kiện của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, đồng thuận tham gia dự án và cam kết tuân thủ các quy chế của dự án.

Các tiêu chí lựa chọn:

- Hộ tham gia dự án: Hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; Ưu tiên nơi có tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng (nhẹ cân, thấp còi) cao hơn mức trung bình của địa phương hoặc cấp quốc gia; trẻ em dưới 5 tuổi hoặc phụ nữ đang mang thai.

- Mỗi dự án lựa chọn khoảng 20-30 hộ tham gia tùy theo kinh phí hỗ trợ của dự án.

- Ngoài ra tiêu chí chọn hộ có thể bổ sung theo từng chương trình, dự án và yêu cầu của mỗi nhà tài trợ khác nhau, hoặc do mỗi tỉnh quy định bổ sung thêm.

Đơn vị chủ trì khảo sát xây dựng dự án phối hợp với địa phương tổ chức họp với các hộ trong thôn/bản phổ biến việc triển khai dự án và các hộ cam kết đóng góp hay đối ứng khi tham gia dự án.

(Phụ lục I - Danh sách hộ tham gia dự án).

2.4 Bước 4: Đánh giá hiện trạng và đề xuất xây dựng dự án

Mục đích: Xác định rõ tình trạng hiện tại của khu vực dự kiến triển khai dự án cũng như các nhu cầu của hộ gia đình hưởng lợi để viết dự án.

Các hoạt động cần tiến hành:

a) Thu thập thông tin cấp xã

- Thu thập thông tin chung của xã về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, thực trạng sản xuất nông nghiệp, dinh dưỡng … của xã tham gia dự án.

(Phụ lục II - Thông tin chung về xã)

b) Thu thập thông tin hộ gia đình

- Thu thập thông tin về điều kiện sản xuất nông nghiệp và tình trạng dinh dưỡng của hộ tham gia dự án

- Tình hình sản xuất nông nghiệp: Diện tích sản xuất cây trồng, số lượng đầu đàn gia súc gia cầm, diện tích rừng sản xuất, rừng phòng hộ được giao khoán, diện tích và sản lượng thủy sản...

- Tình hình về thu nhập: từ sản xuất, chăn nuôi; Thu nhập bằng tiền/hộ/năm...

- Tình hình về dinh dưỡng: Cho trẻ em dưới 02 tuổi và các thành viên khác trong gia đình được tính từ khẩu phần ăn/ngày/tháng...

- Cách thức tiến hành: Tổ công tác mời các hộ tham gia dự án họp để phỏng vấn thu thập những số liệu cần thiết.

- Thành phần tham dự: Tất cả các hộ đủ điều kiện tham gia dự án.

- Nội dung cuộc họp: Tổ trưởng đoàn công tác thông báo cho người dân về mục đích, yêu cầu, nội dung cần khảo sát.

- Phỏng vấn thu thập thông tin: Chia thành viên tổ công tác và người dân làm 2 nhóm để thực hiện phỏng vấn thu thập thông tin.

- Nhóm về nông nghiệp: Do cán bộ nông nghiệp chủ trì, thu nhập tình hình sản xuất và thu nhập của người dân.

- Nhóm thu thập số liệu về dinh dưỡng: Do cán bộ Y tế chủ trì, thu thập các số liệu về khẩu phần ăn và dinh dưỡng.

c) Tổng hợp và phân tích thông tin

- Tổng hợp thông tin chung của xã về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, thực trạng sản xuất nông nghiệp, dinh dưỡng.

- Tổng hợp và phân tích các thông tin liên quan đến sản xuất và thu nhập của các hộ tham gia dự án: Đánh giá tình hình về sản xuất, thu nhập, tình hình sử dụng lương thực, thực phẩm của từng hộ và trên địa bàn; những hộ khó khăn không thể tổ chức sản xuất được thì phải thiết lập được hệ thống dịch vụ cung ứng lương thực, thực phẩm.

- Phân tích các thông tin liên quan đến điều kiện dinh dưỡng: Căn cứ vào số liệu điều tra về chỉ số sức khỏe, khẩu phần của người dân đặc biệt là đối với trẻ em (chiều cao, cân nặng…) để xác định mức độ suy dinh dưỡng và khẩu phần, các nguyên nhân ảnh hưởng đến thưc hành dinh dưỡng của người dân từ đó hướng dẫn, tập huấn cho người dân sử dụng khẩu phần dinh dưỡng hợp lý, chăm sóc sức khỏe để cải thiện tình trạng sức khỏe cho người dân.

- Lập biểu tình hình sản xuất nông nghiệp và tình trạng dinh dưỡng.

(Phụ lục III - Thông tin hộ gia đình)

2.5 Bước 5: Xây dựng nội dung thực hiện của dự án

Mục đích: Xác định rõ tình trạng hiện tại của khu vực dự kiến triển khai dự án cũng như các nhu cầu của hộ gia đình hưởng lợi để viết dự án.

Các hoạt động cần tiến hành:

- Tổng hợp thực trạng kinh tế xã hội, điều kiện tự nhiên của địa bàn thực hiện xây dựng dự án (dân số, tỷ lệ dân tộc thiểu số, thu nhập bình quân/đầu người/năm, tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo...; tổng diện tích đất tự nhiên…);

- Tổng hợp thực trạng sản xuất nông nghiệp của địa bàn thực hiện xây dựng dự án (trồng trọt, chăn nuôi, kiến thức thực hành về nuôi trồng, sản xuất, chế biến, bảo quản sản phẩm nông nghiệp; thu nhập về lương thực, thực phẩm....); thực trạng về dinh dưỡng (tổng số trẻ em dưới 5 tuổi; tỷ lệ suy dinh dưỡng, tình trạng suy dinh dưỡng, kiến thức và thực hành dinh dưỡng của hộ gia đình và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ…...);

- Tổng hợp kết quả và phân tích đánh giá hiện trạng sản xuất nông nghiệp, dinh dưỡng; kết quả xác định nhu cầu cần bổ sung để đảm bảo được dinh dưỡng hợp lý từ đó đề xuất xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

(Phụ lục IV- Mẫu dự án)

2.6 Bước 6: Lấy ý kiến góp ý về nội dung dự án

Mục đích: Đảm bảo xây dựng dự án phù hợp với điều kiện địa phương và nhu cầu của người dân cũng như các chính sách hiện hành.

Các hoạt động cần tiến hành:

- Đơn vị chủ trì xây dựng dự án Tổ chức họp với địa phương và các hộ tham gia dự án để thông báo các nội dung triển khai của dự án và kinh phí thực hiện bao gồm nguồn hỗ trợ và đóng góp của các hộ được tham gia dự án.

- Chính quyền địa phương và người dân tham gia đóng góp ý kiến vào dự án, sau đó đơn vị hoàn thiện để trình các cấp có thẩm quyền thẩm định và phê duyệt.

2.7 Bước 7: Thẩm định và phê duyệt dự án

a) Đối với nguồn kinh phí giao cho cấp tỉnh:

- Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT quyết định thành lập Hội đồng thẩm định dự án bao gồm: Chủ tịch Hội đồng là lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT, thành viên là đại diện các Sở: Tài chính; Lao động, Thương binh và Xã hội; Y tế, và đại diện lãnh đạo UBND huyện tham gia dự án.

- Hội đồng tiến hành thẩm định dự án do đơn vị được giao xây dựng.

- Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh phê duyệt dự án sau khi được hoàn thiện.

b) Đối với nguồn kinh phí giao cho Ủy ban nhân dân huyện:

- UBND huyện thành lập Hội đồng thẩm định dự án bao gồm: Chủ tịch Hội đồng là Lãnh đạo UBND huyện, thành viên là đại diện các phòng: Nông nghiệp; Tài chính; Lao động, Thương binh và Xã hội; Dân Tộc; TT Y tế và lãnh đạo UBND xã thực hiện dự án.

- Hội đồng tiến hành thẩm định dự án do đơn vị được giao xây dựng.

- UBND huyện phê duyệt sau khi dự án được hoàn thiện.

c) Đối với nguồn kinh phí giao cho Ủy ban nhân dân xã:

Phòng Nông nghiệp huyện thành lập Hội đồng thẩm định dự án bao gồm: Chủ tịch Hội đồng là lãnh đạo Phòng nông nghiệp, thành viên gồm: đại diện Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội; Tài chính; Dân tộc; TT Y tế huyện và đại diện lãnh đạo các đơn vị của xã: Hội nông dân; Hội phụ nữ; trạm y tế xã.

- Hội đồng tiến hành thẩm định dự án do đơn vị được giao xây dựng.

- UBND xã phê duyệt sau khi dự án được hoàn thiện.

d) Đối với các nguồn hỗ trợ khác (Từ các Tổ chức quốc tế, từ nguồn xã hội hóa,…)

Dự án do cấp (xã, huyện, tỉnh) xây dựng thì trình tự thẩm định và phê duyệt tương đương với cấp đó (xã, huyện, tỉnh). Trình tự thẩm định và phê duyệt theo hướng dẫn tại điểm a, b, c khoản 2.7.

Phần III: TỔ CHỨC THỰC HIỆN DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

3.1 Nguyên tắc tổ chức thực hiện

- Việc thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần huy động sự tham gia của các cấp, các ngành, các tổ chức trong và ngoài nước. Trong đó ngành Y tế và Nông nghiệp đóng vai trò chủ đạo, điều phối hoạt động.

- Nguồn kinh phí để xây dựng dự án (hay mô hình) Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần được các cấp quản lý (xã, huyện, tỉnh) phân bổ từ các chương trình, dự án hàng năm. Đặc biệt là cần có sự lồng ghép các nguồn vào các hoạt động của dự án để triển khai, thực hiện.

- Các tổ quốc tế và trong nước, các tổ chức phi chính phủ, các nhà tài trợ có thể dựa trên nội dung hướng dẫn này để cùng xây dựng hoặc tài trợ các dự án (mô hình) đảm bảo dinh dưỡng tại các địa phương.

- UBND cấp huyện có thể ủy quyền cho các cơ quan chuyên môn thực hiện việc giám sát, đánh giá và báo cáo kết quả thực hiện các dự án (hay mô hình) Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng với các cấp.

- UBND cấp xã là đơn vị chủ trì các dự án từ ngân sách hợp pháp thuộc các chương trình mà xã quản lý hoặc xã nhận tài trợ; chịu trách nhiệm báo cáo kết quả thực hiện các dự án (hay mô hình) nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng với cấp trên.

3.2 Vai trò các bên thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

- Các tổ chức, cá nhân tham gia quản lý và thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng bao gồm:

3.3 Triển khai thực hiện các nội dung hoạt động của dự án

- Căn cứ vào thuyết minh dự án chi tiết được phê duyệt Đơn vị thực hiện dự án tổ chức thực hiện Dự án theo đúng tiến độ, nội dung phê duyệt.

- Các hoạt động của Dự án sẽ được hỗ trợ, theo dõi và giám sát thực hiện thông qua chính quyền địa phương, người hưởng lợi trực tiếp và gián tiếp của Dự án và một số nhà tài trợ.

- Trong quá trình triển khai Dự án, để bám sát được nội dung Dự án, đơn vị thực hiện nên triển khai một hệ thống theo dõi để liên tục cập nhật tiến độ thực hiện so với thuyết minh dự án được phê duyệt như số lượng hoạt động, đầu ra đã triển khai so với kế hoạch; số lượng đối tượng hưởng lợi đã tham gia các hoạt động so với kế hoạch; tiến độ chi tiêu cho các hạng mục so với kế hoạch.

Tham khảo khung logic thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong (Phụ lục 6)

3.4 Một số lưu ý khi tổ chức thực hiện dự án

- Hình thức hỗ trợ: Đối với hoạt động cung cấp đầu vào nông nghiệp giống, vật tư, thuốc BVTV,… cho các hộ gia đình tham gia dự án. Khi cấp phát bắt buộc phải bằng hiện vật, không hỗ trợ bằng tiền mặt để hộ dân tự mua.

- Trong các nội dung của dự án cần quan tâm tới khâu sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm nhằm nâng cao kiến thức, tránh lãng phí lương thực thực phẩm, phục vụ trực tiếp và lâu dài cho bữa ăn của người dân hàng ngày.

- Trong nội dung các hoạt động dự án cần quan tâm lồng ghép yếu tố bình đẳng giới như “nâng cao kiến thức của nam giới về bình đẳng giới để giảm thời gian và khối lượng công việc của phụ nữ trong việc chăm sóc trẻ em và sản xuất nông nghiệp, như: Tập huấn cho các hộ gia đình, hội phụ nữ, hội nông dân, tổ hợp tác nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng. (phụ lục 6)

- Báo cáo kết quả thực hiện: UBND xã, hoặc đơn vị thực hiện Dự án cần báo cáo kết quả thực hiện dự án tới đơn vị cấp kinh phí (UBND huyện, tỉnh hoặc nhà tài trợ) theo quý và năm.

Phần IV: GIÁM SÁT ĐÁNH GIÁ DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

4.1 Giám sát thực hiện dự án

Quá trình giám sát được thực hiện bởi các bên, trong đó:

- Từ tổ chức, đơn vị có ngân sách hay kinh phí cấp cho dự án

- Trực tiếp từ người dân được hưởng lợi từ dự án, có thể phản ánh thông qua các đợt kiểm tra, đánh giá của cơ quan quản lý hay nhà tài trợ

- Từ cơ quan quản lý nhà nước, theo quy định

4.2 Đánh giá dự án

- Tùy từng Dự án sẽ xác định cơ quan tổ chức đánh giá, kiểm tra Dự án. Đối với các Dự án điểm cấp Bộ thì Cục Kinh tế hợp tác & PTNT phối hợp với các cơ quan có liên quan kiểm tra giám sát dự án đánh giá kết quả thực hiện dự án và tiến hành nghiệm thu.

- Đối với Dự án do Sở NNPTNT, Sở Y tế chủ trì thì các Sở phối hợp với các cơ quan có liên quan kiểm tra giám sát dự án.

- Với các nguồn kinh phí do các tổ chức, cá nhân tài trợ, thì do các tổ chức, cá nhân sẽ trực tiếp báo cáo lại với người dân và chính quyền địa phương sau khi dự án được tổng kết.

- Sau khi triển khai dự án, các địa phương phối hợp với các cơ quan có liên quan kiểm tra, giám sát các dự án thực hiện. Đoàn đánh giá sẽ có biên bản kiểm tra đánh giá tình hình và kết quả thực hiện dự án và những kiến nghị. Hoạt động đánh giá bao gồm đánh giá ban đầu, đánh giá giữa kỳ và đánh giá kết thúc dự án, với nguồn kinh phí của nhà nước.

4.2.1. Đánh giá ban đầu

Thực hiện việc này là do đơn vị, tổ chức xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng phải thực hiện, trước khi hoàn thiện dự án chính thức nộp lên nhà tài trợ. Cũng có thể chủ đầu tư hay các tổ chức có tiền thuê tư vấn thực hiện việc này. Các gợi ý về nội dung cần có khi khảo sát đánh giá ban đầu gồm:

a) Đánh giá việc triển khai, xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng:

- Công tác chuẩn bị, tổ chức, huy động các nguồn lực để thực hiện dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng theo đúng mục tiêu, tiến độ đã được phê duyệt.

- Đánh giá hiện trạng nuôi trồng, sơ chế, bảo quản, sử dụng các nông sản, thực phẩm để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho các hộ gia đình.

- Những khó khăn, vướng mắc, phát sinh mới xuất hiện so với thời điểm phê duyệt dự án.

- Đề xuất các biện pháp giải quyết các vấn đề vướng mắc, phát sinh phù hợp với điều kiện thực tế.

b) Đánh giá tình trạng sản xuất nông nghiệp và khả năng tiếp cận các nguồn thực phẩm của hộ gia đình:

- Lượng lương thực, thực phẩm sản xuất cho nhu cầu sử dụng/tiêu thụ của hộ (kg).

- Số lượng các tiệm tạp hóa truyền thống bán thực phẩm hộ có thể tiếp cận.

- Số lượng các chợ thực phẩm truyền thống (bao gồm chợ chính thức và chợ mở) hộ có thể tiếp cận.

c) Đánh giá về tình trạng dinh dưỡng, khẩu phần/tiêu thụ (tính đa dạng) thực phẩm, kiến thức và thực hành chăm sóc dinh dưỡng của bà mẹ trẻ em tại các hộ gia đình:

- % trẻ dưới 5 tuổi bị nhẹ cân (cân nặng theo tuổi).

- % trẻ dưới 5 tuổi bị thấp còi (chiều cao theo tuổi).

- % trẻ dưới 5 tuổi bị gầy còm (cân nặng theo chiều cao).

- % phụ nữ ở độ tuổi sinh sản bị thiếu cân (BMI<18,5).

- % trẻ 6-23 tháng tuổi được ăn đa dạng thực phẩm từ 5/8 nhóm, bắt buộc có nhóm dầu mỡ trong ngày qua.

- % bà mẹ có chế độ ăn đa dạng (ít nhất 5 nhóm thực phẩm) trong 24 giờ qua.

(Tham khảo thêm các chỉ số đo lường ở Phụ lục 5)

4.2.2. Đánh giá giữa kỳ hoặc đánh giá giai đoạn

Các chuyên gia, cán bộ khi đi đánh giá dự án cần tham khảo các chỉ số đo lường trong khung logic thực hiện trong chương trình Không còn nạn đói, từ đó xây dựng chi tiết các chỉ số để đánh giá theo quy định chung và các chỉ số theo từng dự án phù hợp với điều kiện tại mỗi địa phương.

a) Sự phù hợp của kết quả thực hiện dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng so với mục tiêu đầu tư tới thời điểm đánh giá.

b) Mức độ hoàn thành khối lượng công việc đến thời điểm đánh giá so với kế hoạch được phê duyệt;

c) Đánh giá việc sử dụng các sản phẩm từ dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng phục vụ nhu cầu dinh dưỡng của hộ gia đình.

d) Đưa ra các khuyến nghị cần thiết để dự án kết thúc đảm bảo tiến độ, đạt mục tiêu đề ra. Đánh giá dựa theo các chỉ số đo lường cho từng hoạt động cụ thể được phê duyệt từ dự án. (Tham khảo thêm các chỉ số đo lường cụ thể trong Phụ lục 6)

4.2.3. Đánh giá kết thúc dự án

* Đánh giá tính phù hợp: Phù hợp trong thiết kế dự án, cách thức tổ chức và thực hiện, hệ thống giám sát đánh giá:

a) Sự phù hợp của dự án với nhu cầu của nhóm mục tiêu như thế nào?

b) Phù hợp với đường lối chính sách của địa phương như thế nào?

c) Cách tiếp cận của dự án phù hợp với điều kiện tự nhiên-kinh tế-xã hội-phong tục tập quán của địa phương như thế nào?

d) Phạm vi, mức độ của các can thiệp phù hợp với khả năng hấp thụ của nhóm mục tiêu, và khả năng tổ chức thực hiện của cán bộ dự án và đối tác như thế nào?

* Đánh giá tính hiệu quả

a) Dự án đã đạt được mục đích, kết quả, đầu ra ở mức nào so với mục tiêu đặt ra?

b) Các lợi ích do dự án mang lại cho những đối tượng thụ hưởng.

c) Đánh giá tác động đến thay đổi thực hành sản xuất nông nghiệp của các hộ gia đình tham gia dự án dinh dưỡng.

- Sản lượng trung bình của gia súc, gia cầm/rau củ quả sản xuất bởi các hộ gia đình dựa vào các hoạt động hỗ trợ của dự án theo tháng/mùa vụ (kg, con, quả…).

- % hộ gia đình nhận thấy tầm quan trọng và có kiến thức cơ bản về nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong thời gian dự án.

- % hộ gia đình được nâng cao kỹ năng trồng trọt và chăn nuôi, bảo quản sau khi tham gia tập huấn trong thời gian dự án.

d) Đánh giá tác động đến thu nhập và việc phân phối thu nhập của hộ gia đình tham gia dự án và ảnh hưởng đến các tiêu chí về dinh dưỡng của hộ gia đình.

- % hộ gia đình có khả năng tự cung cấp và/hoặc chi trả thực phẩm cho hộ.

- Doanh thu trung bình trong tháng hoặc mùa vụ gần nhất từ bán cây (rau, củ, quả) và/hoặc con vật nuôi từ cây/con giống được hỗ trợ từ dự án (đồng).

- % trẻ 6-23 tháng tuổi được ăn đa dạng thực phẩm từ 5/8 nhóm, bắt buộc có nhóm dầu mỡ trong ngày qua.

- % bà mẹ có chế độ ăn đa dạng (ít nhất 5 nhóm thực phẩm) trong 24 giờ qua.

e) Đánh giá tác động của dự án đến việc đảm bảo môi trường sống tốt hơn và tác động tích cực đến sức khỏe, dinh dưỡng của người dân địa phương.

- % trẻ dưới 5 tuổi bị nhẹ cân (cân nặng theo tuổi).

- % trẻ dưới 5 tuổi bị thấp còi (chiều cao theo tuổi).

- % trẻ dưới 5 tuổi bị gầy còm (cân nặng theo chiều cao).

- % phụ nữ ở độ tuổi sinh sản bị thiếu cân (BMI < 18.5).

- % hộ gia đình có sử dụng tủ lạnh hoặc dụng cụ/phương tiện bảo quản thực phẩm trước khi chế biến.

(Tham khảo thêm các chỉ số đo lường cụ thể trong Phụ lục 6)

* Đánh giá tính hiệu suất

a) Với cùng một nguồn lực đầu tư thì dự án đã tạo ra sự khác biệt nào so với cách làm truyền thống hoặc so với các dự án khác trên địa bàn?

b) Các cải tiến về mặt kỹ thuật, công nghệ hoặc phương pháp nào đã được áp dụng để giúp dự án đạt được hiệu quả cao hơn?

c) Dự án đã áp dụng các sáng kiến nào để tiết kiệm thời gian cũng như các nguồn lực để đạt được các mục tiêu mong đợi?

* Đánh giá tính bền vững

a) Cách làm nào đã được duy trì? Sẽ được duy trì? Vì sao (tham gia, đóng góp công sức, tiền của,… )?

b) Cách làm nào được duy trì bởi đối tác, và khả năng đối tác sẽ duy trì trong bao lâu?

c) Xác định các bài học rút ra từ chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, thực hiện, vận hành dự án; Trách nhiệm của tổ chức tư vấn, cơ quan chủ quản, chủ chương trình, chủ đầu tư, người có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

(Tham khảo thêm các chỉ số đo lường cụ thể trong Phụ lục 6)

4.3 Tổng kết dự án

- Mục đích: Đánh giá lại kết quả thực hiện, chỉ ra các hiệu quả mà dự án đã mang lại, giúp nhiều người hiểu và quan tâm hơn đến sản xuất nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, tìm kiếm thêm các cơ hội mở rộng dự án.

- Thời gian tổ chức: Khi dự án kết thúc các hoạt động triển khai trên thực địa và đã có kết quả đưa sản phẩm vào sử dụng.

- Qui mô : Căn cứ vào tình hình thực tế để tổ chức với số lượng đại biểu đa dạng các cấp, và có cả truyền thông

- Các hoạt động cần thiết:

- Đơn vị chủ trì Dự án sẽ tổ chức hoạt động tổng kết Dự án, quá trình tổ chức cần lưu ý các nội dung sau:

+ Trình bày Báo cáo kết quả thực hiện dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

+ Có sự tham gia của các bên cùng tham gia dự án (nhà tài trợ, nhà quản lý), góp ý xây dựng ý tưởng triển khai các dự tiếp theo (nếu có).

+ Mời ít nhất một cơ quan truyền thông (báo, đài, truyền hình…) để phổ biến các kết quả của dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

+ Có hình ảnh hoặc video lưu lại các bước thực hiện mô hình, làm tư liệu để giới thiệu phổ biến các kinh nghiệm xây dựng mô hình Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

+ Hoạt động tổng kết dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng diễn ra trong 01 ngày có chia sẻ về kết quả tham gia dự án của 2-3 hộ và bố trí thăm quan mô hình.

Phần V: PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Biên bản họp thôn/bản

BIÊN BẢN HỌP THÔN/BẢN

Hôm nay, ngày tháng năm 20..., tại (ghi rõ địa điểm tổ chức họp) thôn/bản…….. đã tổ chức họp để:…….............. (nêu mục đích cuộc họp).

1. Thành phần tham dự họp

- Chủ trì cuộc họp: (ghi rõ họ, tên, chức danh);

- Thư ký cuộc họp: (ghi rõ họ, tên, chức danh);

- Thành phần tham gia (Đại diện UBND xã, các tổ chức, đoàn thể,...);

- Số lượng tham gia: ...., Trong đó:....... hộ nghèo, .....hộ cận nghèo, ...... hộ mới thoát nghèo.

2. Nội dung cuộc họp

- Phổ biến dự án: Tên dự án, mục tiêu dự án, cách thức xây dựng dự án, chính sách hỗ trợ của dự án …;

- Thảo luận về điều kiện tham gia của hộ: tiêu chí chọn hộ tham gia, trách nhiệm của hộ khi tham gia;

- Lập danh sách hộ tham gia: là hộ đáp ứng tiêu chí và tự nguyện tham gia dự án, có cam kết thực hiện đúng các quy định của dự án.

3. Lập danh sách các đối tượng tham gia dự án như sau:

- Phổ biến dự án: Tên dự án, mục tiêu dự án, cách thức xây dựng dự án, chính sách hỗ trợ của dự án …;

- Thảo luận về điều kiện tham gia của hộ: tiêu chí chọn hộ tham gia, trách nhiệm của hộ khi tham gia;

- Lập danh sách hộ tham gia: là hộ đáp ứng tiêu chí và tự nguyện tham gia dự án, có cam kết thực hiện đúng các quy định của dự án.

Cuộc họp đã kết thúc vào ... giờ ... cùng ngày. Các thành viên tham dự đã thống nhất nội dung biên bản./

Phụ lục 2: Biểu thông tin chung về xã

Phụ lục 3: Biểu thu thập thông tin hộ gia đình

I.THÔNG TIN CHUNG

1.1. Họ tên người được phỏng vấn: ……………...Tuổi:…….....Số điện thoại:...................

1.2. Giới tính: □ Nam □ Nữ

1.3. Dân tộc:…………………………………………………………..........………………………

1.4. Tỉnh: ……………………………………………………………………………………………

1.5. Huyện:…………………………………………………………………………………………

1.6. Xã:…………………….........................................…Thôn:.................……....................

1.7. Điều kiện kinh tế:

1.8. Trình độ giáo dục:

1.9. Trình độ giáo dục:

1.10. Số thành viên trong hộ:…………. người, trong đó:

II. NỘI DUNG ĐIỀU TRA

2.1. Sản xuất nông nghiệp

a) Diện tích đất sản xuất nông nghiệp

b) Tình hình sản xuất và sử dụng lương thực

Ông (bà) có phải sử dụng thêm lương thực ở ngoài về sử dụng do sản xuất thiếu với nhu cầu sử dụng:

Nếu có thì ông (bà):

2.2. Sản xuất khác

2.3. Chăn nuôi

2.4. Phương pháp thu hoạch, bảo quản lương thực, thực phẩm mà ông (bà) sử dụng là gì?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

2.5. Thu nhập của hộ trong năm gần nhất?

2.6. Hiện trạng dinh dưỡng của mẹ và trẻ dưới hai tuổi

2.6.1 Tình trạng dinh dưỡng (trẻ dưới 5 tuổi)

2.6.2. Tình trạng dinh dưỡng (mẹ)

- Cân nặng (kg, 00.0):………………………………………………………………………………

- Chiều cao (cm, 000.0):……………………………………………………………………………

2.6.3. Tình hình nuôi dưỡng trẻ (hỏi với trẻ nhỏ nhất nếu có nhiều trẻ):

2.6.4. Chế độ ăn của trẻ (ngày hôm trước)

2.6.5. Tỷ lệ bà mẹ ăn đa dạng thực phẩm trong ngày qua

Tỷ lệ bà mẹ ăn đa dạng thực phẩm trong ngày qua tính theo tỷ lệ bà mẹ đạt mức đa dạng thực phẩm tối thiểu áp dụng cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Bà mẹ cần được cung cấp ít nhất 5 trong 10 nhóm thực phẩm trong ngày qua, bao gồm:

1. Nhóm lương thực : Cơm/ Cháo/ Bột/ phở/ bún/mỳ/bánh/ngô/khoai củ (các sản phẩm từ ngũ cốc và củ)

2. Đậu phụ, sữa đậu nành, tào phớ hoặc các sản phẩm khác từ đậu tương, đậu đỗ

3. Các loại hạt;

4. Sữa và các sản phẩm từ sữa;

5. Các loại thịt (bò, lợn, gà, vịt, cừu, dê….); Tim, gan, bầu dục hoặc các loại nội tạng khác; Cá, tôm, cua, nghêu, sò, ốc, hến, lươn, mực hoặc hải sản khác

6. Trứng gia cầm các loại (gà, vịt, ngan, ngỗng, chim cút)

7. Rau lá xanh đậm (muống, đay, ngót, dền,…);

8. Rau củ quả giàu Vitamin A : rau củ có màu vàng/đỏ (xoài, đu đủ, bí đỏ, cà rốt..);

9. Rau khác;

10. Và quả khác.

2.6.6. Thang đo kinh nghiệm về mất an ninh lương thực (FIES)

HÀM Ý HƯỚNG TỚI CỦA CÁC CÂU HỎI FIES

(Kinh nghiệm mất an ninh lương thực)

Cách đánh giá

- Đánh giá dựa trên điểm số tổng FIES: Mỗi một câu hỏi (từ C1 đến C8) được trả lời có tính là 1 điểm, cộng tất cả 8 câu sẽ ra điểm tổng của thiếu ANLT (tối thiểu là 0, tối đa là 8). Điểm càng cao thì mức độ thiếu ANLT càng cao.

- Đánh giá dựa trên tỷ lệ thiếu ANLT:

+ Mức độ vừa: các hộ gia đình có trả lời có cho 1 hoặc nhiều câu từ câu C2 đến câu C7.

+ Mức độ nặng: các hộ gia đình có trả lời có cho câu C8

Phụ lục 4. Mẫu dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

TÊN DỰ ÁN

I. Sự cần thiết của dự án trên địa bàn xã

- Mô tả về tỷ lệ suy dinh dưỡng của xã, và các hộ đã chọn, đã thống kế và có số liệu, nêu mục tiêu của dự án và nội dung cần triển khai.

- Chỉ ra được sản xuất, sơ chế, chế biến sản phẩm nông nghiệp cung cấp được loại thực phẩm nào? Giá trị dinh dưỡng như thế nào? Với phụ nữ và trẻ em.

II. Căn cứ xây dựng dự án

- Các căn cứ pháp lý để xây dựng dự án

- Các căn cứ khác (bổ sung theo thực tế)

III. Phạm vi, đối tượng

- Phạm vi

- Đối tượng

IV. Địa điểm, thời gian

- Địa điểm

- Thời gian

V. Kinh phí triển khai

- Tổng kinh phí dự án:

- Kinh phí nhà nước hoặc nhà tài trợ:……..…..……..……..……..…….......…..……..……..

- Kinh phí đối ứng (nếu có):………..……..……..……..……..……..……..……..………..……

VI. Đơn vị quản lý, thực hiện dự án

- Đơn vị quản lý/chủ quản

- Đơn vị chủ trì dự án:

VII. Mục tiêu của dự án

1. Mục tiêu chung:…………………………………………………………………………………

2. Mục tiêu cụ thể:

+ Mục tiêu 1:……………..…………………………………….…………..………………………

+ Mục tiêu 2:……………..…………………………………….…………..………………………

3. Các kết quả đầu ra cần đạt

+ Kết quả 1:……………..…………………………………….…………..………………………

+ Kết quả 2:……………..…………………………………….…………..………………………

4. Dự kiến các hoạt động cần triển khai

+ Hoạt động 1:……………..…………………………………….…………..……………………

+ Hoạt động 1:……………..…………………………………….…………..……………………

VIII. NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP CỦA DỰ ÁN

Nội dung của dự án và giải pháp được chủ trì dự án tổng hợp và giải thích để đủ căn cứ cấp kinh phí thực hiện dự án và thể hiện tính khả thi của dự án

8.1. Hiện trạng về lương thực và thực phẩm

a) Các số liệu/ thông tin cơ bản của hộ gia đình về khả năng đáp ứng lương thực và thực phẩm cho hộ gia đình.

- Đánh giá hiện trạng: Phân tích các số liệu thu thập qua khảo sát để đánh giá điều kiện sản xuất lương thực, của các hộ tham gia dự án từ đó đánh giá có:

+ Số hộ có đủ lương thực cho cả năm.

+ Số hộ thiếu lương thực.

+ Số hộ thiếu thực phẩm.

+ Tổng số lương thực thiếu còn của các hộ dân tham gia dự án.

+ Số lượng thực phẩm do người dân đang sản xuất ở địa phương.

+ Xác định mức thiếu hụt số lượng thực phẩm cần bù đắp trên cơ sở căn cứ vào yêu cầu dinh dưỡng (theo chỉ tiêu dinh dưỡng của ngành Y tế).

+ Xem xét tiềm năng sản xuất thực phẩm ở địa phương để tổ chức sản xuất cho các hộ gia đình.

- Các khó khăn và các giải pháp: (bao gồm nhận thức, kỹ thuật và yếu tố thị trường).

8.2. Tình hình suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi

- Đánh giá hiện trạng bao gồm cả cho trẻ dưới 5 tuổi

+ Tình trạng dinh dưỡng của trẻ (qua chỉ số nhân trắc); các vấn đề sức khỏe của người dân, như: chương trình chăm sóc sức khỏe, phòng trừ dịch bệnh, nước sạch vệ sinh môi trường. Các bệnh liên quan đến dinh dưỡng ở trẻ.

+ Thể trạng người dân: chiều cao, cân nặng.

+ Tình hình chăm sóc dinh dưỡng của người dân: sử dụng lương thực, thực phẩm, khẩu phần ăn.

- Đánh giá nguyên nhân ảnh hưởng đến tình trạng trên (về dinh dưỡng và nhận thức....)

- Giải pháp khắc phục:

8.3. Khung kế hoạch thực hiện dự án

IX. KINH PHÍ THỰC HIỆN DỰ ÁN

- Tổng kinh phí dự án:……………………………....……………………………………………

- Dự toán kinh phí (Có thể bổ sung bảng tính chi tiết cho từng hoạt động)

X. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

- Nêu được vai trò, trách nhiệm của các bên tham gia dự án như thế nào?

XI. TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN DỰ ÁN

Phụ lục 5. Một số chỉ tiêu cơ bản của nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng theo Khung lý thuyết hệ thống thực phẩm

Khung lý thuyết hệ thống thực phẩm

Nguồn: Jessica E. Raneri và cộng sự. 2019. Xác định các lĩnh vực nghiên cứu ưu tiên hướng đến chế độ ăn lành mạnh và hệ thống thực phẩm bền vững tại Việt Nam. Chương trình nghiên cứu CGIAR Nông nghiệp cho Dinh dưỡng và Sức khỏe. IFPRI Discussion Paper.

Phụ lục 6. Bộ chỉ số giám sát theo khung logic dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong Chương trình hành động quốc gia “Không còn nạn đói” đến năm 2025

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA BIÊN SOẠN, CHỈNH SỬA SỔ TAY

1. Khối cơ quan quản lý:

- Ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục KTHT và PTNT, Bộ NN và PTNT, Chánh Văn phòng thường trực ban chỉ đạo quốc gia

- Ông An Văn Khanh - Phó Cục trưởng Cục KTHT và PTNT

- Ông Phan Văn Tấn - Phó trưởng Phòng giảm nghèo, Cục KTHT và PTNT

- Ông Phạm Duy Đông - Chuyên viên, Cục KTHT và PTNT

2. Các chuyên gia:

- PGS.VS.TS. Đào Thế Anh: Viện KHNN Việt Nam

- PGS.TS. Trương Tuyết Mai: Viện Dinh dưỡng Quốc gia

- TS.Hoàng Xuân Trường: Trung tâm NC và PT Hệ thống nông nghiệp

- TS. Huỳnh Nam Phương: Viện Dinh dưỡng Quốc gia

- TS. Hoàng Thanh Tùng: Viện KHNN Việt Nam

- TS. Phạm Công Nghiệp: Trung tâm NC và PT Hệ thống nông nghiệp

- ThS. Vũ Văn Đoàn: Trung tâm NC và PT Hệ thống nông nghiệp

- ThS. Huỳnh Thị Thanh Tuyền: Liên minh Đa dạng Sinh học và Nông nghiệp Nhiệt đới Quốc tế CIAT

Ngoài ra, cuốn tài liệu hướng dẫn cũng nhận được sự đóng góp về chuyên môn từ các chuyên gia của tổ chức Tầm Nhìn Thế Giới tại Việt Nam.

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

XÂY DỰNG DỰ ÁN VÀ THỰC HÀNH NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG
(Tài liệu dùng cho cán bộ thực hiện Chương trình)
(Ban hành kèm theo Quyết định số…./QĐ-BNN-KTHT ngày…tháng….năm 2021 của Bộ Nông nghiệp và PTNT)

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU

TỪ VIẾT TẮT

BÀI 1: VAI TRÒ CỦA DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG

Phần 1: Sự cần thiết của dinh dưỡng đối với cơ thể

Phần 2: Vai trò của dinh dưỡng đối với từng nhóm đối tượng cụ thể

Phần 3: Tình trạng thiếu dinh dưỡng ở trẻ em

Phần 4: Tình trạng dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam và trên thế giới

Phần 5: Tình hình an ninh lương thực và bữa ăn dinh dưỡng của hộ gia đình

Phần 6: Các hoạt động dinh dưỡng chính ở cộng đồng

BÀI 2: NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Phần 1. Một số khái niệm cơ bản

Phần 2: Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

BÀI 3: XÁC ĐỊNH CÁC HOẠT ĐỘNG CAN THIỆP TRONG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Phần 1: Cải thiện an ninh thực phẩm hộ gia đình

Phần 2: Can thiệp để đa dạng hoá sản xuất nông nghiệp và nâng cao thu nhập

Phần 3: Tăng cường truyền thông giáo dục nâng cao kiến thức, kỹ năng về chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ

Phần 4: Cải thiện tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm

Phần 5: Cải thiện bữa ăn đảm bảo dinh dưỡng

BÀI 4: XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Phần 1: Tiếp cận xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 2: Chuẩn bị xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 3: Chiến lược nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 4: Chu trình xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

BÀI 5: TỔ CHỨC THỰC HIỆN DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Phần 1: Nguyên tắc tổ chức thực hiện

Phần 2: Vai trò của các bên tham gia thực hiện Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phần 3: Triển khai thực hiện các nội dung, hoạt động của dự án

Phần 4: Một số lưu ý khi tổ chức, thực hiện dự án của dự án

BÀI 6: GIÁM SÁT ĐÁNH GIÁ DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Phần 1: Giám sát dự án

Phần 2: Đánh giá dự án

Phần 3: Tổng kết dự án

PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Một số chỉ tiêu cơ bản của nông nghiệp dinh dưỡng

Phụ lục 2: Biên bản họp thôn/bản

Phụ lục 3: Biểu thông tin chung về xã

Phụ lục 4: Biểu thu thập thông tin hộ gia đình

Phụ lục 5: Mẫu Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Phụ lục 6. Bộ chỉ số giám sát theo khung logic dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng trong Chương trình hành động quốc gia “Không còn nạn đói” đến năm 2025

LỜI NÓI ĐẦU

Chương trình “Không còn nạn đói” là sáng kiến của Tổng Thư ký Liên hợp quốc đưa ra nhằm “(i) 100% dân cư có đủ lương thực quanh năm; (ii) không còn trẻ em dưới 2 tuổi bị suy dinh dưỡng, (iii) toàn bộ các hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững, (iv) 100% nông hộ nhỏ tăng năng suất và thu nhập đặc biệt là phụ nữ và (v) không còn tổn thất, lãng phí lương thực, thực phẩm”. Đây là Chương trình phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững (SDG2) xóa đói, bảo đảm an ninh lương thực, cải thiện dinh dưỡng và phát triển nông nghiệp bền vững đã được Chính phủ Việt Nam cam kết thực hiện phù hợp với Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững đang thực hiện tại Việt Nam.

Để cụ thể hóa mục tiêu, nội dung, phương pháp và tổ chức thực hiện Chương trình, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 712/QĐ-TTg ngày 12/6/2018 ban hành Chương trình hành động Quốc gia “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025. Trong đó đặt mục tiêu đến năm 2025 thực hiện mục tiêu đảm bảo đủ lương thực, thực phẩm, đáp ứng đủ dinh dưỡng cho người dân ở những nơi có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao nhằm nâng cao thể trạng, trí tuệ, tầm vóc cho người dân; đồng thời thực hiện mục tiêu phát triển bền vững số 2 (SDG2) về xóa đói, đảm bảo an ninh lương thực, cải thiện dinh dưỡng và phát triển nông nghiệp bền vững do Chính phủ Việt Nam cam kết với Tổ chức Liên hợp quốc.

Để thực hiện được các mục tiêu do Thủ tướng Chính phủ đề ra, có rất nhiều các nội dung cần phải triển khai, đặc biệt là việc xây dựng được các dự án nông nghiệp dinh dưỡng, triển khai đồng bộ ở các địa phương trong vùng dự án. Do đó, cần phải trang bị các kiến thức cho cán bộ tỉnh, huyện, xã về phương pháp xây dựng, triển khai thực hiện dự án và giám sát đánh giá hiệu quả của dự án, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành bải giảng “Hướng dẫn xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”. Kèm theo bài giảng này còn có Sổ tay hướng dẫn chi tiết cho cán bộ và người dân tham gia xây dựng và thực hiện dự án.

Trong quá trình biên soạn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được góp ý của các chuyên gia, những người thực hiện chương trình để Bộ Nông nghiệp và PTNT tiếp tục hoàn thiện trong thời gian tới.

TỪ VIẾT TẮT

BÀI 1: VAI TRÒ CỦA DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG

Kế hoạch bài giảng

Nội dung bài học gồm 6 phần chính sau:

1. Sự cần thiết của dinh dưỡng đối với cơ thể

2. Vai trò của dinh dưỡng đối với từng nhóm đối tượng

3. Tình trạng thiếu dinh dưỡng ở trẻ em

4. Tình trạng dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam và trên thế giới

5. Tình hình an ninh lương thực và bữa ăn dinh dưỡng của hộ gia đình

6. Các hoạt động dinh dưỡng chính ở cộng đồng

Mục tiêu học tập

Vào cuối bài học này, học viên có thể:

1. Nắm được các loại dinh dưỡng và sự cần thiết của dinh dưỡng đối với cơ thể;

2. Hiểu rõ thực trạng đảm bảo dinh dưỡng trong cộng đồng của Việt Nam;

3. Hiểu được các hoạt động dinh dưỡng chính của cộng đồng và vai trò của nông nghiệp dinh dưỡng;

4. Hiểu được một số chỉ tiêu cơ bản của nông nghiệp dinh dưỡng.

Chuẩn bị bài giảng và các đồ dùng

Các đồ dùng/công cụ cần chuẩn bị cho bài giảng:

1. Bảng kẹp giấy, giấy và bút viết giấy và viết bảng

2. Poster/sơ đồ về ô vuông thức ăn và 4 nhóm thực phẩm

3. Giấy màu (4 màu) cắt đôi hoặc 3

4. Giấy A0, Băng dán giấy, kéo …

5. Chia lớp thành 4 nhóm, xếp bàn tròn, mỗi nhóm khoảng 6 - 8 người

PHẦN 1: SỰ CẦN THIẾT CỦA DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI CƠ THỂ

Câu hỏi - Nêu các vai trò của dinh dưỡng nói chung đối với cơ thể?

Cách thực hiện: Hỏi chung tất cả các nhóm, mỗi nhóm có 30 giây để nêu lên 1 vai trò chung của dinh dưỡng đối với cơ thể con người? Nhóm trả lời sau sẽ

Các nội dung cần truyền đạt bao gồm:

- Dinh dưỡng hợp lý là nền tảng của sức khỏe và trí tuệ

- Một chế độ dinh dưỡng hợp lý đáp ứng đủ nhu cầu cơ thể trong các giai đoạn khác nhau của chu kỳ sống sẽ tạo ra sự tăng trưởng và phát triển tối ưu cho thai nhi và trẻ nhỏ,

- Chế độ dinh dưỡng tốt giúp phòng chống hữu hiệu với đa số bệnh tật để có một thể lực khỏe mạnh, tăng năng suất lao động cao và chất lượng cuộc sống tốt cho mọi lứa tuổi

Chính vì vậy bữa ăn gia đình có vai trò vô cùng quan trọng và cần được đảm bảo cả về số lượng và chất lượng. Theo khuyến cáo mới nhất của WHO, thực phẩm chia 8 nhóm: (1) Lương thực; (2) hạt, (3) sữa và chế phẩm từ sữa, (4) thịt, cá và hải sản các loại, (5) trứng và sản phẩm từ trứng, (6) củ quả có màu vàng, cam và rau màu xanh thẫm, (7) rau củ quả khác, (8) dầu ăn và mỡ các loại. Một bữa ăn cân đối cần có đủ 4 nhóm thực phẩm là nhóm bột đường (chủ yếu từ các loại ngũ cốc), nhóm chất đạm (thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu, đỗ...), nhóm chất béo (mỡ động vật, dầu thực vật), nhóm vitamin và khoáng chất (các loại rau, củ, quả...). Giá trị dinh dưỡng của thức ăn phụ thuộc vào thành phần hóa học của các loại thức ăn, các chất dinh dưỡng trong thức ăn, sự tươi sạch của thức ăn và cách nấu nướng chế biến loại thức ăn đó. Thức ăn nào cũng có đầy đủ các chất dinh dưỡng đó là chất đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và muối khoáng, nhưng có loại thức ăn nhiều chất dinh dưỡng này, có loại thức ăn nhiều chất dinh dưỡng khác, vì vậy nên dùng phối hợp nhiều loại thức ăn để hỗ trợ và bổ sung cho nhau nhằm đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày.

Thực tế, mỗi loại thực phẩm trong tự nhiên thường chứa nhiều chất dinh dưỡng, nhưng với tỷ lệ nhiều ít khác nhau. Việc chọn lựa phối hợp thực phẩm một cách khoa học sẽ giúp cung cấp đầy đủ nhất các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.

Lời khuyên dinh dưỡng hợp lý:

Thảo luận nhóm: Vai trò của từng nhóm chất dinh dưỡng cụ thể đối với cơ thể là gì?

Chuẩn bị: Thẻ màu ghi tất cả vai trò của các nhóm chất dinh dưỡng đối với cơ thể, mỗi nhóm chất ghi cùng 1 thẻ màu

Cách thực hiện: Giảng viên chia lớp ra 4 nhóm, mỗi nhóm sẽ thảo luận về vai trò của 1 nhóm chất dinh dưỡng

- Nhóm 1 - Thảo luận về vai trò của nhóm chất bột đường (Gluxid/carbohydrat) và những thực phẩm thuộc nhóm này.

- Nhóm 2 - Thảo luận về vai trò của nhóm chất đạm (Protid) và những thực phẩm thuộc nhóm này.

- Nhóm 3 - Thảo luận về vai trò của nhóm chất béo (Lipid) và những thực phẩm thuộc nhóm này.

- Nhóm 4 - Thảo luận về vai trò của nhóm vitamin, khoáng chất và những thực phẩm thuộc nhóm này.

- Mỗi nhóm sẽ có 5 phút thảo luận và trình bày lên thẻ màu hoặc giấy A0 theo nội dung đã phân công. Sau khi kết thúc thảo luận. Mỗi nhóm cử 1 đại diện lên trình bày và giải thích từng vai trò. Sau khi mỗi nhóm trình bày xong, giảng viên sẽ chốt lại đáp án bằng câu trả lời đã chuẩn bị trong thẻ màu trước đó. Cứ lần lượt cho hết 4 nhóm.

Các nội dung cần truyền đạt bao gồm:

Một số vitamin thiết yếu

Vitamin A: Là vitamin tan trong chất béo.

- Cần thiết cho sự tăng trưởng, phát triển cơ thể và bộ xương, giữ cho da và các niêm mạc (tiêu hóa, hô hấp, mắt..) được khỏe mạnh, không bị nhiễm trùng.

- Thiếu vitamin A: gây bệnh khô mắt, có thể gây mù, làm trẻ chậm lớn, giảm chức năng bảo vệ cơ thể, trẻ dễ mắc bệnh nhiễm trùng.

- Các loại thức ăn thực vật như rau củ quả màu vàng cam như cà rốt, cà chua, bí đỏ..., rau màu xanh thẫm..., các thức ăn nguồn gốc động vật như gan, dầu gan cá, sữa, kem, bơ, trứng... chứa nhiều tiền vitamin A khi vào cơ thể được chuyển thành vitamin A. Ngoài ra, vi- tamin A còn có nhiều trong thức ăn nguồn gốc động vật như thịt, cá..., đặc biệt trong gan.

Vitamin D: Là vitamin tan trong chất béo.

- Vitamin D giúp cơ thể hấp thu tốt canxi và phospho để hình thành và duy trì hệ xương răng vững chắc.

- Thiếu vitamin D gây giảm quá trình khoáng hóa ở xương dẫn đến còi xương ở trẻ nhỏ, người lớn gây loãng xương.

- Vitamin D có trong một số thực phẩm như dầu gan cá, nhất là ở các loại cá béo hoặc một số thực phẩm có bổ sung vitamin D như sữa công thức, bột ngũ cốc... Một nguồn lớn vi- tamin D được quang hợp trong da nhờ tác động của ánh nắng mặt trời.

Vitamin nhóm B (B1, B2, B6, B12, PP...): Là những vitamin tan trong nước

- Giúp cơ thể tạo ra năng lượng từ thức ăn

- Bảo vệ da, các dây thần kinh và đường tiêu hóa.

- Và nhiều chức năng quan trọng khác.

- Có nhiều trong các thức ăn nguồn gốc động vật và thực vật như thịt, cá, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, rau xanh, rau đậu...

Vitamin C: Là một vitamin tan trong nước

- Bảo vệ cấu trúc của xương, răng, da, mạch máu và giúp mau lành vết thương.

- Giúp hấp thu sắt, canxi và acid folic

- Có nhiều trong các loại rau quả tươi như cam, quýt, ớt xanh, dâu tây, cà chua, bông cải xanh, khoai tây, khoai lang..

Axit folic:

- Cần cho sự phát triển, sinh trưởng bình thường của cơ thể, khi thiếu gây ra các bệnh thiếu máu dinh dưỡng, thường gặp ở phụ nữ có thai, cần uống bổ sung ở phụ nữ mang thai.

- Có nhiều trong các loại rau lá.

PHẦN 2: VAI TRÒ CỦA DINH DƯỠNG ĐỐI VỚI TỪNG NHÓM ĐỐI TƯỢNG CỤ THỂ

Cách thực hiện:

Tiếp tục làm việc nhóm, theo nội dung sau:

- 2 nhóm thảo luận về vai trò của dinh dưỡng trong thời kỳ mang thai, trong đó:

- 1 nhóm thảo luận hậu quả của việc dinh dưỡng không hợp lý đối với bà mẹ mang thai và thai nhi

- 1 nhóm thảo luận về vai trò của dinh dưỡng đầy đủ đối với bà mẹ mang thai và thai nhi

- 2 nhóm thảo luận về vai trò của dinh dưỡng trong 2 năm đầu đời của trẻ

- Giảng viên chốt lại bằng bài trình bày trên slide hoặc giấy A0, có thể bao gồm các ý sau đây

1.2.1. Dinh dưỡng trong thời kỳ mang thai

a) Dinh dưỡng không hợp lí của người mẹ trong thai kỳ làm tăng nguy cơ sinh non, sinh con nhỏ yếu hay còn gọi là suy dinh dưỡng bào thai

- Thai kỳ là giai đoạn đầu tiên trong chăm sóc 1000 ngày đầu đời của trẻ. Chế độ dinh dưỡng của mẹ đầy đủ trong thai kỳ, đặc biệt là không bị thiếu máu, thiếu sắt sẽ bảo đảm cho thai nhi phát triển tốt: sinh đủ tháng, đủ cân nặng và chiều dài sơ sinh. Mẹ tăng cân đủ, trẻ sơ sinh thường không bị suy dinh dưỡng bào thai, đảm bảo sự phát triển não bộ... Thiếu dinh dưỡng ở mẹ trong thời gian mang thai làm tăng nguy cơ băng huyết khi sinh, sẩy thai, sinh non, khó sinh, chết trong khi sinh, thai chết lưu và cân nặng sơ sinh thấp, gia tăng nguy cơ thấp còi ở trẻ... Hậu quả của sinh non và cân nặng sơ sinh thấp là làm tăng nguy cơ bệnh tật, nguy cơ tử vong cao gấp 20 lần.

- Trẻ có cân nặng sơ sinh thấp khi lớn lên tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đái tháo đường, giảm chức năng thận, giảm chức năng phổi, chậm dậy thì, dễ bị trầm cảm và tỷ lệ tử vong vì bệnh tim mạch cao. Riêng đối với trẻ gái sinh nhẹ cân khi lớn lên lập gia đình tăng nguy cơ sinh con có cân nặng thấp, con lớn lên có tăng huyết áp.

b) Dinh dưỡng không hợp lí của người mẹ trong thai kỳ liên quan đến một số khuyết tật ở thai nhi

- Khẩu phần của người mẹ có đủ folate (vitamin B9) sẽ làm giảm được 50% khuyết tật ống thần kinh ở trẻ. Phụ nữ mang thai thiếu folate có thể để lại nhiều hậu quả như thiếu máu hồng cầu khổng lồ, nguy cơ sẩy thai cao, sinh non, sinh con nhẹ cân.

- Khi mang thai, nếu người mẹ dinh dưỡng không đủ sẽ bị giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm, dễ để lại các khuyết tật vĩnh viễn cho trẻ như tim bẩm sinh, sứt môi hở hàm ếch… nhất là trong 3 tháng đầu thai kỳ.

- Dinh dưỡng không đầy đủ trong thai kỳ sẽ làm suy giảm miễn dịch của cả mẹ và thai nhi.

Thiếu kẽm ảnh hưởng xấu tới sự phát triển và chức năng của hầu hết các tế bào miễn dịch, tế bào T, tế bào B và đại thực bào làm giảm sản xuất globulin miễn dịch, IgA, IgM và IgG, kháng thể được truyền từ mẹ sang bé. Những kháng thể này chính là yếu tố bảo vệ bé hữu hiệu nhất trước các tác nhân gây bệnh từ khi sinh cho đến 6 tháng tuổi.

c) Dinh dưỡng của người mẹ trong thai kỳ liên quan đến sự phát triển trí tuệ của trẻ

- Não bắt đầu hình thành trong 3 tháng đầu thai kỳ. Từ ngày thứ 18 của phôi đã có mầm mống của não. Khi phôi được 3 tháng tuổi thì não đã có đủ các thành phần. 20 tuần tuổi là cột mốc quan trọng trong sự phát triển của thai nhi. Não bộ thai nhi tăng trưởng mạnh về khối lượng và dần hoàn thiện về chức năng. Từ tuần thứ 20 đến khi chào đời, kích thước não bộ tăng gấp 6 lần và tế bào thần kinh kết nối ngày càng phức tạp hơn. Não của thai nhi phát triển nhanh trong thai kỳ và nhạy cảm cho việc lập trình dinh dưỡng của não bộ như sinh sản tế bào, biệt hoá tế bào, và phát triển các cấu trúc thần kinh (não, tuỷ sống, dây thần kinh…).

- Trong khi não tiếp tục phát triển và thay đổi trong suốt cuộc đời, giai đoạn phát triển trí não nhanh nhất là trong ba tháng cuối của thai kỳ và hai năm đầu đời. Trong năm đầu sau sinh, khu vực ngôn ngữ phát triển nhanh chóng cùng với sự phát triển của vỏ não trước trán chỉ huy quá trình chú ý, ức chế và tính linh loạt ở trẻ. Sự phát triển của não bộ trong 1000 ngày đầu đời là đặc trưng do tỷ lệ phát triển nhanh (về số lượng tế bào), tăng trưởng về kích thước, sự biệt hoá, và kết nối tế bào. Dinh dưỡng của mẹ trong thời gian thai kỳ không tốt cũng ảnh hưởng đến lập trình điều tiết tăng trưởng ở trẻ, khiến trẻ có thể bị thấp còi trong tương lai. Do vậy, thời gian này là cơ hội vàng để cung cấp dinh dưỡng tối ưu đảm bảo sự phát triển bình thường của não nhưng đồng thời cũng là thời điểm nhạy cảm, não dễ bị tổn thương nhất với bất kỳ sự thiếu hụt dinh dưỡng nào.

- Bộ não không phải là cơ quan đồng nhất mà bao gồm nhiều vùng riêng biệt có quỹ đạo phát triển và chức năng khác nhau nhưng kết nối chặt chẽ để hình thành nên cơ quan phức tạp điều khiển hành vi của con người. Não bộ trong quá trình phát triển tại các thời điểm khác nhau sẽ cần được đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng khác nhau.

- Mặc dù tất cả các chất dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển và chức năng của não nhưng sự phát triển tối ưu tổng thể của não bộ phụ thuộc vào việc cung cấp đủ lượng chất dinh dưỡng quan trọng trong khoảng thời gian nhạy cảm 1.000 ngày đầu tiên. Một số chất dinh dưỡng đặc biệt quan trọng cho sự phát triển của não bộ gồm protein, acid béo không bão hoà, các khoáng chất như sắt, kẽm, đồng, i ốt và các vitamin như cholin, folate, vitamin A, vitamin B6 và vitamin B12.

- Nghiên cứu ảnh hưởng của trẻ bị nhẹ cân hơn khi sinh do người mẹ thiếu dinh dưỡng trong thai kỳ lên chỉ số IQ cho thấy với mỗi 1kg thấp hơn khi sinh ra (so với anh/chị em sinh đôi) IQ ngôn ngữ về sau sẽ thấp hơn 13 điểm (13,2%). Thiếu vitamin A, sắt, kẽm và I ốt cộng lại có thể làm giảm chỉ số IQ của cộng đồng từ 10-15 điểm.

d) Dinh dưỡng của người mẹ trong thai kỳ liên quan đến 1 số bệnh mạn tính không lây của trẻ khi trưởng thành

- Theo GS. DJP Barker: Thiếu dinh dưỡng vào đầu thai kỳ, con đẻ ra không bị thấp cân nhưng sau này có nguy cơ béo phì và bệnh tim mạch cao. Ngược lại, thiếu dinh dưỡng vào cuối thai kỳ, nguy cơ đẻ nhẹ cân và rối loạn khả năng dung nạp glucose sẽ cao hơn. Nếu bà mẹ không được dinh dưỡng đầy đủ hoặc dinh dưỡng quá mức trong thai kỳ sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng bào thai hoặc bào thai tăng cân quá mức. Cả hai kết cục này đều có thể để lại những hệ quả nghiêm trọng lâu dài cho trẻ như tăng nguy cơ mắc tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch và một số bệnh ung thư.

1.2.2. Tầm quan trọng của dinh dưỡng trong 2 năm đầu đời

- Những thay đổi trong thời kỳ sơ sinh, thời kỳ bú mẹ và thời kỳ răng sữa là để trẻ thích nghi với cuộc sống bên ngoài tử cung, tiếp nhận nguồn dinh dưỡng từ sữa mẹ và thức ăn bổ sung. Tuy nhiên do các cơ quan trong cơ thể trẻ chưa hoàn chỉnh, trẻ rất dễ bị tổn thương từ các yếu tố môi trường, trong đó dinh dưỡng là yếu tố môi trường quan trọng nhất ảnh hưởng tới cuộc sống của trẻ trong giai đoạn 2 năm đầu đời và sau này.

- Thiếu dinh dưỡng do suy dinh dưỡng bào thai, thấp còi, gầy còm, thiếu vitamin A và kẽm... có liên quan đến 45% trường hợp tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, cụ thể là hơn 3 triệu ca một năm (3,1 triệu ca trong số 6,9 triệu ca tử vong trẻ em năm 2011). Theo đó, suy dinh dưỡng bào thai có liên quan đến hơn 1.3 triệu ca tử vong trẻ em, tương đương với 19,4% của tất cả các trường hợp tử vong trẻ dưới 5 tuổi và chiếm 43,5% các trường hợp tử vong liên quan đến dinh dưỡng. Thiếu vitamin A và kẽm liên quan đến gần 300.000 trường hợp tử vong trẻ em một năm.

- Khả năng miễn dịch của trẻ trong 1.000 ngày vàng: Dinh dưỡng hợp lý trong 1.000 ngày vàng tạo nền tảng không chỉ cho sự phát triển trí não mà còn tăng cường miễn dịch giúp trẻ phát triển khỏe mạnh dài lâu trong suốt cuộc đời. Khả năng miễn dịch của bào thai được mẹ truyền cho trong suốt thai kỳ. Khả năng miễn dịch này giảm dần sau sinh trong khi miễn dịch chủ động của trẻ tăng dần và có tác dụng bảo vệ trẻ trong suốt cuộc đời. Vì vậy, dinh dưỡng đúng cho người mẹ trong thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, ăn bổ hợp lí kết hợp với bú mẹ đến 24 tháng có vai trò quan trọng trong bảo vệ trẻ trước những tác nhân gây bệnh từ môi trường, giảm suy dinh dưỡng, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong.

PHẦN 3: TÌNH TRẠNG THIẾU DINH DƯỠNG Ở TRẺ EM

Câu hỏi thảo luận: Nếu trẻ em bị thiếu dinh dưỡng thì sẽ dẫn tới bệnh gì?

Nội dung cần truyền đạt bao gồm:

- Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể thiếu hụt về protein - năng lượng và các vi chất dinh dưỡng, gây ra do giảm tiêu thụ thực phẩm và/hoặc do bệnh tật. Suy dinh dưỡng trẻ em là một hội chứng thường do thiếu nhiều chất dinh dưỡng chứ không chỉ là thiếu protein - năng lượng đơn thuần. Đó là lý do tại sao phòng chống suy dinh dưỡng phải đi liền với việc phòng chống phòng chống thiếu các vi chất dinh dưỡng.

- Suy dinh dưỡng mà biểu hiện là sự chậm lớn, chậm tăng trưởng chủ yếu là do yếu tố nuôi dưỡng, bệnh tật hơn là do nguyên nhân di truyền. Ít nhất tới 5 tuổi nếu được nuôi dưỡng đầy đủ, mọi trẻ em đều có thể phát triển như nhau.

- Những hiểu biết gần đây cho thấy thời kỳ trong bào thai cho đến 2 tuổi là thời kỳ nguy cơ cao nhất và quan trọng nhất của suy dinh dưỡng, do đó các biện pháp giảm tỷ lệ trẻ sơ sinh nhẹ cân và chăm sóc trong 2 năm đầu tiên có ý nghĩa then chốt. Đứa trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai sau này có nguy cơ cao mắc các bệnh mạn tính như béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch khi trưởng thành. Những bé gái thấp còi có nguy cơ trở thành người mẹ bé nhỏ và vòng luẩn quẩn cứ tiếp tục.

Thảo luận nhóm: Suy dinh dưỡng thấp còi là gì? Hậu quả của SDD thấp còi?

Giải thích:

- Thuật ngữ “thấp còi” được sử dụng để mô tả tình trạng trẻ em không đạt được đầy đủ chiều cao theo độ tuổi. Thể hiện ở chỉ số “chiều cao theo tuổi” (H/A) thấp dưới -2,0 Z-Score (hoặc nhỏ hơn 2 độ lệch chuẩn hay dưới 2 SD so với quần thể chuẩn WHO-2006).

- Thấp còi là một thể suy dinh dưỡng mạn tính, không hồi phục, đề cập đến chỉ số chiều cao thấp so với tuổi, phản ánh sự duy trì và tích lũy lâu dài suy dinh dưỡng và/hoặc nhiễm khuẩn lặp đi lặp lại. Những yếu tố chủ yếu tác động trực tiếp đến thể suy dinh dưỡng này là cung cấp các chất dinh dưỡng đa lượng, vi lượng không đầy đủ, an ninh lương thực không đảm bảo, an toàn thực phẩm kém.

- Thấp còi là hậu quả không thể đảo ngược được mà nguyên nhân chính là do trẻ không nhận được đủ thức ăn và chất lượng thức ăn không đảm bảo trong 1.000 ngày đầu tiên của cuộc sống, là từ khi bà mẹ mang thai đến ngày sinh nhật thứ hai của đứa trẻ. Hầu hết các trường hợp thấp còi xảy ra trước khi trẻ được 3 tuổi.

- Suy dinh dưỡng thấp còi ảnh hưởng đến phát triển thể lực, trí lực, sức khỏe và bệnh tật trước mắt và lâu dài. Trẻ thấp còi sẽ có chiều cao thấp ở tuổi trưởng thành ảnh hưởng đến tầm vóc, nòi giống dân tộc. Sự thiếu hụt dinh dưỡng kéo dài làm giảm khả năng nhận thức, trí thông minh, kết quả học tập, năng suất lao động và thu nhập quốc dân. Trẻ bị suy dinh dưỡng thấp còi thường hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn do suy giảm hệ miễn dịch và sau này cũng dễ có nguy cơ thừa cân, béo phì, đái tháo đường, tim mạch, tăng huyết áp…

- Ảnh hưởng của suy dinh dưỡng thấp còi là vĩnh viễn và không thể đảo ngược lại được. Nói cách khác, trẻ em thấp còi không bao giờ lấy lại độ cao đã bị mất do hậu quả của thấp còi và hầu hết trẻ em thấp còi cũng sẽ không bao giờ đạt được trọng lượng cơ thể tương ứng.

- Chậm phát triển cũng dẫn đến tử vong sớm sau này trong cuộc sống bởi vì các cơ quan quan trọng không bao giờ được phát triển đầy đủ trong thời thơ ấu.

- Trong nhiều năm, người ta thường dùng cân nặng theo tuổi để đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em vì đo chiều cao ở cộng đồng khó hơn so với cân nặng và cho rằng chiều cao theo tuổi phụ thuộc vào yếu tố di truyền. Tuy vậy từ những năm 70 của thế kỷ trước, nhiều tác giả đã nhận thấy chiều cao theo tuổi là chỉ số có giá trị để đánh giá tình trạng dinh dưỡng và phát triển cùng với cân nặng theo tuổi. Nhiều nghiên cứu ở Ấn Độ và một số quốc gia ng- hèo đã cho thấy sự phát triển của trẻ em (cả cân nặng và chiều cao) của những trẻ được nuôi dưỡng tốt thuộc tầng lớp trên ở các nước chậm phát triển không khác biệt có ý nghĩa so với các quốc gia phát triển. Từ năm 1993 Tổ chức Y tế Thế giới đã tiến hành một nghiên cứu thực nghiệm lớn và kéo dài về tăng trưởng trên trẻ em ở 6 nước có điều kiện phát triển và chủng tộc khác nhau (Braxin, Ghana, Na Uy, Ấn Độ, Oman và Hoa Kỳ). Kết quả cho thấy, các trẻ em dưới 5 tuổi được bú mẹ hoàn toàn đến 6 tháng tuổi và ăn bổ sung hợp lý đều có đường tăng trưởng tương tự nhau. Trên cơ sở đó năm 2006 WHO đã công bố chuẩn tăng trưởng (growth standard) mới cho trẻ em và khuyến nghị ứng dụng thống nhất toàn cầu. Như vậy, chiều cao theo tuổi đã được khẳng định là chỉ tiêu dinh dưỡng quan trọng nhất và các điều kiện môi trường chứ không phải di truyền là các yếu tố quyết định chính đến sự khác biệt về tăng trưởng ở trẻ em. Đó cũng là căn cứ khoa học để giảm suy dinh dưỡng thể thấp còi trở thành mục tiêu quan trọng nhất của các chương trình phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em.

PHẦN 4: TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG THẤP CÒI Ở TRẺ DƯỚI 5 TUỔI TẠI VIỆT NAM VÀ TRÊN THẾ GIỚI

1 Tỷ lệ trẻ SDD thấp còi trên thế giới

Trong những năm qua, mặc dù tình trạng SDD ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới đã được cải thiện một cách đáng kể, tuy vậy suy dinh dưỡng ở trẻ em vẫn còn chiếm một tỷ lệ khá cao, đặc biệt ở những nước đang phát triển. Theo UNICEF (năm 2013) cho thấy, có khoảng 165 triệu trẻ em trên toàn cầu, chiếm trên 1/4 trẻ em dưới 5 tuổi bị thấp còi trong năm 2011 (khoảng 26%). Số lượng trẻ em dưới 5 tuổi tử vong hàng năm tuy đã giảm so với những năm 1990 nhưng vẫn còn xấp xỉ 7 triệu trẻ, trong đó có khoảng 2,3 triệu trẻ em chết vì những nguyên nhân liên quan đến suy dinh dưỡng. Cũng theo báo cáo của WHO và UNICEF cho thấy, đến năm 2015 trên toàn cầu có 156 triệu trẻ em bị suy dinh dưỡng thấp còi, chiếm khoảng 23% tổng số trẻ dưới 5 tuổi. Mặc dù tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị SDD thấp còi còn cao, nhưng tỷ lệ phân bố không đều ở nhiều khu vực trên thế giới. Năm 2018, UNICEF/WHO/WB cho biết hiện trên thế giới vẫn còn 151 triệu trẻ bị thấp còi (22,2%), 51 triệu trẻ suy dinh dưỡng cấp tính (7,5%) riêng châu Á chiếm quá nửa các con số này (83,6 triệu; 35 triệu và 17,5 triệu; tương ứng). Song song với thiếu dinh dưỡng, thế giới đã có 38 triệu trẻ thừa cân/béo phì (5,6%).

2 Tình hình suy dinh dưỡng thấp còi ở Việt Nam

Cách thực hiện:

- Giảng viên cần nắm được chính xác có bao nhiêu học viên sẽ tham gia lớp tập huấn. Cắt thẻ màu biểu thị % theo hướng dẫn sau, ví dụ, có 20 học viên tham gia lớp học. Bạn đã tìm hiểu và biết là có 40% trẻ dưới 5 tuổi bị thấp còi. Bạn cắt 20 phiếu thăm khác nhau, trong đó có

8 phiếu được đánh dấu X và gấp lại (để không nhìn thấy được sự khác nhau giữa các phiếu thăm) 8 phiếu này thể hiện cho 8 trẻ bị SDD thấp còi (40% của 20 người), còn lại 12 phiếu trắng đại diện cho trẻ không bị SDD thấp còi.

- Mời cả lớp xếp thành vòng tròn, phát cho mỗi người 1 phiếu, sau đó giảng viên cất 1 đến 2 bài hát, vừa hát vừa chuyền phiếu cho nhau, đảm bảo trên tay mỗi học viên lúc nào cũng có 1 phiếu. Sau khi kết thúc bài hát, mời mọi người mở phiếu ra. Những ai có phiếu có dấu “X” mời ra giữa vòng tròn.

- Giảng viên yêu cầu riêng với 8 học viên này, bằng các hành động, không nói ra lời phải thể hiện để người ngoài vòng tròn biết rằng họ là trẻ SDD thấp còi.

- Sau khi đoán xong, giảng viên cần giải thích: Như vậy, trong cộng đồng nếu có 20 trẻ thì có 8 trẻ này sẽ bị SDD thấp còi.

Tham khảo tỷ lệ SDD của Việt Nam sau đây:

- Suy dinh dưỡng ở bà mẹ và trẻ em đang là vấn đề thời sự ở các nước nghèo và đang phát triển. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nhận định trên thế giới hiện còn 36 nước có tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng thấp còi cao, trong đó có Việt Nam.

- Tỷ lệ suy dinh dưỡng đã giảm nhiều, năm 1985 thể nhẹ cân là 51,5%; thấp còi 59,7%; gầy còm 7,0%; và tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo. Tỷ lệ SDD nhẹ cân giảm từ 17,5% năm 2010 xuống còn 11,5% trong năm 2020. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi cũng có xu hướng giảm dần, từ 29,3% năm 2010 còn 19,6% năm 2020. Tuy nhiên tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi chung vẫn ở mức độ cao theo ngưỡng phân loại mới của WHO 2018; đồng thời suy dinh dưỡng thấp còi mức độ nặng cũng không giảm, đặc biệt là ở vùng miền núi, dân tộc ít người.

PHẦN 5: TÌNH HÌNH AN NINH LƯƠNG THỰC VÀ BỮA ĂN DINH DƯỠNG CỦA HỘ GIA ĐÌNH

1 Tình hình an ninh lương thực

- Mục tiêu về an ninh lương thực quốc gia có sự điều chỉnh theo thời gian. Giai đoạn 1945 - 1985 tập trung xóa đói, đảm bảo lương thực cho toàn dân; giai đoạn 1986 - 2000, tập trung vào sản xuất lúa gạo, đảm bảo đủ gạo để ăn và xuất khẩu, duy trì đất lúa bền vững để đảm bảo an ninh lương thực; giai đoạn sau năm 2000 tập trung đảm bảo đủ lương thực, đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng, tăng lợi nhuận cho người trồng lúa.

- Đã đảm bảo ANLT quốc gia và hỗ trợ ANLT cho các quốc gia khác: Việt Nam liên tục mở rộng sản xuất lúa gạo, song song với đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi và thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giai đoạn 2008 - 2018 sản lượng lúa tăng từ 38,7 triệu tấn lên 44 triệu tấn; bình quân lương thực đầu người tăng từ 497 kg/năm lên trên 525 kg/năm, đưa Việt Nam vào nhóm 6 nước hàng đầu về chỉ số này và trở thành quốc gia bền vững ANLT hơn phần lớn các quốc gia đang phát triển ở châu Á. Vai trò của Việt Nam trong hỗ trợ ANLT cho các quốc gia khác ngày càng tăng.

- Có đủ nguồn cung lương thực đa dạng phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng: Thời gian qua, đã phát triển sản xuất lương thực thực phẩm hàng hóa theo hướng tập trung, quy mô lớn, xác định lợi thế cây trồng, vật nuôi của từng vùng, địa phương phát triển sản xuất lúa gạo, rau, hoa màu, trái cây, cây công nghiệp, chăn nuôi góp phần đa dạng lương thực thực phẩm. Nhờ đó tình trạng thiếu dinh dưỡng cải tiến đáng kể giảm từ 18,2% trong giai đoạn 2004 - 2006 xuống 10,8% hiện nay. Sự đa dạng trong chế độ ăn uống cũng tăng đáng kể trong thập kỷ qua với xu hướng giảm tỷ lệ tiêu thụ ngũ cốc (về số lượng), tăng tỷ lệ thịt, cá, sữa, trứng và giữ không đổi tỷ lệ trái cây, rau quả.

- Cân đối dinh dưỡng trong khẩu phần ăn được cải thiện rõ rệt: Việt Nam đã đạt được kết quả đáng kể trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của nhân dân. Các địa phương đã hình thành các vùng sản xuất tập trung, xác định lợi thế cây trồng, vật nuôi để đầu tư, cải tạo cơ cấu giống, từ đó nâng cao năng suất, sản lượng, chất lượng các loại sản phẩm cây trồng, vật nuôi góp phần đảm bảo an ninh và đa dạng lương thực thực phẩm. Việc giữ gìn và tăng cường sức khỏe phụ thuộc vào yếu tố dinh dưỡng là 20%, môi trường sinh thái 20% và 60% còn lại phụ thuộc vào y tế, rèn luyện thân thể, lối sống lành mạnh. Để cơ thể khỏe mạnh, hằng ngày phải bổ sung đầy đủ, cân đối giữa các thành phần dinh dưỡng tùy theo lứa tuổi, điều kiện sống và làm. Cung cấp thừa hoặc thiếu dinh dưỡng đều ảnh hưởng đến thể lực con người, thậm chí mắc một số bệnh không lây như: tim mạch, đái tháo đường, ung thư, loãng xương, gout… Mặt khác, chất lượng dinh dưỡng có tốt thì mới có sức khỏe tốt, nghĩa là thức ăn cũng phải bảo đảm chất lượng.

- Từ bữa ăn đơn điệu với gạo là lương thực chính, đến nay bữa ăn gia đình đã đa dạng hơn cả về loại thực phẩm lẫn chất lượng; giảm lượng gạo ăn bình quân đầu người từ 132 kg/người/năm năm 2008 xuống còn 96,6 kg/người/năm năm 2018, tăng lượng thịt ăn bình quân đầu người từ 17 kg/người/năm lên 26 kg/người/năm, cá, sữa và trứng, duy trì tỷ lệ trái cây và rau. Quy đổi về tỷ lệ dinh dưỡng, trong tổng mức Kcal tiêu thụ, năng lượng từ nhóm thực phẩm gồm 58,1% từ ngũ cốc và rễ/củ, 2,6% từ dầu thực vật, 15,3% từ thịt, 3,3% từ đường và chất ngọt, 6,6% từ trái cây và rau quả. Mức tiêu thụ lương thực, thực phẩm cũng có sự khác biệt giữa vùng nông thôn, thành thị, đặc biệt ở nhóm gạo và nhóm thịt các loại. Qua các năm, khoảng cách chênh lệch mức tiêu thụ lương thực thực phẩm giữa các khu vực được rút ngắn lại, đặc biệt là nhóm thịt.

2 Yêu cầu của bữa ăn gia đình hợp lý

Yêu cầu của bữa ăn gia đình hợp lý

- Bữa ăn gia đình phải đủ dinh dưỡng và ngon: ăn no (đủ năng lượng) đủ chất dinh dưỡng cần thiết cân đối (đủ 4 nhóm thực phẩm: lương thực, thức ăn giàu đạm, giàu chất béo, rau xanh và quả chín). Thực phẩm phải giúp tạo ra bữa ăn truyền thống, có hương vị quen thuộc. Món ăn được chế biến hợp khẩu vị hấp dẫn, ngon lành.

- Bữa ăn phải an toàn: thức ăn phải đảm bảo lành, không độc, không phải là nguồn gây bệnh. Thực phẩm còn phải giúp cho các chức năng của cơ thể hoạt động tốt, phải có giá trị phòng bệnh, chữa bệnh, nâng cao sức khỏe, tăng cường sinh lực. Thực phẩm phải an toàn không bị nhiễm giun, nhiễm trùng, không được là nguồn gây bệnh.

- Bữa ăn nên được bổ sung một cách tiết kiệm, kinh tế nhất: người nấu cần biết chọn thực phẩm sạch, giàu dinh dưỡng, giá thành hợp lý, tránh lãng phí thực phẩm.

- Bữa ăn gia đình cần được tổ chức tình cảm: trong không khí đầm ấm, hạnh phúc, quan tâm chăm sóc lẫn nhau. Vì vậy, hơn ai hết người phụ nữ phải có hiểu biết về nhu cầu dinh dưỡng, giá trị dinh dưỡng của từng loại thức ăn và biết cách tổ chức một bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng, ngon, lành, tình cảm và tiết kiệm.

Cách tổ chức bữa ăn gia đình

- Số bữa ăn: Phụ thuộc lứa tuổi tình trạng sức khỏe, mức độ lao động. Đối với người trưởng thành, khỏe mạnh cần ăn 3 bữa/ ngày. Người lao động nặng nhọc, người ốm, cắt dạ dày, phụ nữ có thai, bà mẹ đang cho con bú và trẻ em cần ăn 5-6 bữa/ ngày. Qua nghiên cứu tỷ lệ hấp thụ tiêu hóa cho thấy, với cùng một lượng lương thực thực phẩm như nhau, nhưng nếu chia thành 3 bữa thì tỷ lệ hấp thu chất đạm tăng lên 3% so với 2 bữa ăn. Ăn ba bữa chính vì thế chính là một cách ăn khoa học và tiết kiệm.

- Phân chia hợp lý các bữa ăn trong ngày: Nên ăn 3 bữa/ngày, không nên bỏ qua bữa sáng. Nếu 1 ngày ăn nhiều hơn 3 bữa thì năng lượng của bữa tối nên ít hơn và nhiều nhất là bữa sáng. Các bữa ăn không nên cách

3 Tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm

- Trong chăn nuôi, giết mổ, vận chuyển, kiểm tra vệ sinh thú y, kiểm dịch động vật và sản phẩm động vật đã được thực hiện tốt; việc giết mổ gia súc tập trung bước đầu được tổ chức ở một số thành phố lớn. Tuy nhiên, mới có 3,6% cơ sở giết mổ tập trung và tỷ lệ động vật được kiểm soát giết mổ chiếm 58,1%.

- Việc xây dựng mô hình chăn nuôi an toàn áp dụng VietGaHP trong chăn nuôi gà thịt thương phẩm, gà đẻ trứng thương phẩm, bò sữa, ong mật được triển khai tích cực. Đến nay, khoảng 3% cơ sở chăn nuôi (lợn, gà, bò sữa, ong mật...) đã triển khai áp dụng VietGaHP.

- Trong sản xuất rau, quả: Hiện có khoảng hơn 8,5% tổng diện tích trồng rau cả nước đủ điều kiện sản xuất rau an toàn; diện tích đủ điều kiện sản xuất cây ăn quả an toàn đạt khoảng 20%, số còn lại do sản xuất nhỏ lẻ, không trong vùng quy hoạch nên khó kiểm soát.

- Chương trình giám sát ô nhiễm sinh học và dư lượng các chất độc hại trong sản phẩm trồng trọt (rau, quả, chè) và kiểm soát chất lượng các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất thực phẩm nông sản (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật...) đang được triển khai. Kết quả giám sát về chất lượng, an toàn thực phẩm cho thấy tỷ lệ mẫu rau có dư lượng thuốc BVTV vượt quá giới hạn cho phép là 6,17% giảm so với những năm trước đây.

- Trong nuôi trồng, khai thác, chế biến thủy sản: Việc kiểm soát chất lượng, ATTP trong tất cả các công đoạn sản xuất thủy sản đã được đẩy mạnh. Từ năm 1994, Ngành thủy sản đã chuyển đổi phương thức kiểm soát sản phẩm cuối cùng sang kiểm soát toàn bộ quá trình sản xuất, hướng dẫn các doanh nghiệp chế biến thủy sản áp dụng Quy phạm thực hành sản xuất tốt (GMP), Quy phạm vệ sinh chuẩn (SSOP), kiểm soát an toàn thực phẩm dựa trên nguyên lý phân tích mối nguy ATTP và kiểm soát điểm tới hạn (HACCP). Bên cạnh đó, đã hướng dẫn triển khai áp dụng các chương trình kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm trong tất cả các công đoạn của chuỗi sản xuất thủy sản theo từng đối tượng cụ thể từ tàu cá, cảng cá, chợ cá đầu mối, đại lý thu gom, cơ sở bảo quản nhằm kiểm soát toàn bộ chuỗi sản xuất kinh doanh từ ao nuôi đến bàn ăn. Bên cạnh đó, nhiều Chương trình khác đã được triển khai, Chương trình giám sát an toàn thực phẩm các vùng nuôi và thu hoạch nhuyễn thể hai mảnh vỏ, Chương trình kiểm soát dư lượng hoá chất, kháng sinh có hại trong thủy sản nuôi, Chương trình kiểm soát chất lượng an toàn thực phẩm thủy sản sau thu hoạch (tập trung cho thủy sản tiêu thụ nội địa), Chương trình phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững trên cơ sở ứng dụng Quy phạm thực hành nuôi tốt (GAqP), Quy tắc nuôi thủy sản có trách nhiệm (CoC), trong đó nhiều chương trình đã được EU công nhận.

PHẦN 6: CÁC HOẠT ĐỘNG DINH DƯỠNG CHÍNH Ở CỘNG ĐỒNG

Thảo luận nhóm - Các chủ đề chăm sóc dinh dưỡng chính ở cộng đồng là gì?

Các nội dung chính cần truyền đạt gồm:

+ Chăm sóc dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và cho con bú

+ Tuyên truyền và khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (từ sơ sinh đến 179 ngày tuổi).

+ Ăn bổ sung hợp lý từ 6 tháng tuổi (180 ngày tuổi) và tiếp tục bú mẹ đến 24 tháng.

+ Phòng chống thiếu Vitamin A cho trẻ em, bà mẹ (thông qua bổ sung và bữa ăn)

+ Bà mẹ có thai dùng viên sắt - folic hoặc viên đa vi chất.

+ Phòng chống thiếu iot cho mọi thành viên trong gia đình

+ Chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ trong và sau khi mắc bệnh

+ Theo dõi tăng trưởng và giáo dục truyền thông dinh dưỡng.

+ Thực hành vệ sinh phòng chống suy dinh dưỡng. Phòng chống các bệnh giun sán.

+ Xây dựng vườn gia đình để tăng nguồn thực phẩm

- Quá trình sinh ra, lớn lên và tồn tại của mỗi người không thể tách rời sự ăn uống hay là sự dinh dưỡng. Sự dinh dưỡng được quyết định bởi nguồn lương thực-thực phẩm do con người tạo ra. Liên kết giữa nông nghiệp và an ninh lương thực từ lâu đã được công nhận. Nguồn và những đặc tính của lương thực - thực phẩm do nền sản xuất nông nghiệp chi phối. Tất cả những điều trên đã liên quan mật thiết tới sức khoẻ của mỗi cá nhân và của cả cộng đồng. Sức khoẻ ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ hệ thống sản xuất nông nghiệp, quyết định số lượng, chất lượng của nông sản phẩm làm ra. Điều đó nói lên rằng các yếu tố dinh dưỡng, lương thực-thực phẩm, nông nghiệp và sức khoẻ có liên quan hữu cơ, gắn bó nhau trong một hệ thống chung. Dinh dưỡng cho thấy cần nắm được nhu cầu dinh dưỡng để từ đó dựa vào khả năng sản xuất nông nghiệp, tập tục ăn uống của địa phương mà tính ra nhu cầu thực phẩm. Căn cứ vào nhu cầu thực phẩm để đặt kế hoạch sản xuất nông nghiệp cân đối giữa xuất khẩu và nhập khẩu có lợi cho việc đảm bảo các nhu cầu dinh dưỡng.

- Việt Nam là một quốc gia có 54 dân tộc, với truyền thông lâu đời người dân sống bằng nghề nông nghiệp, với đặc điểm dân cư ở các vùng miền khác nhau, điều kiện kinh tế và tiếp cận với giáo dục khác nhau. Việt Nam có nhiều lợi thế về việc sản xuất nông nghiệp với nhiều chủng loại cây lương thực phụ vụ cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu ra thị trường thế giới. Tuy vậy Việt Nam cũng đứng trước nhiều thách thức về ANTP đặc biệt là ANTP hộ gia đình có trẻ dưới 5 tuổi khi là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, sự lạc hậu của nền giáo dục với tỷ lệ người không biết chữ còn cao, phải đối mặt với sự khan hiếm về nguồn nước, năng lượng, việc làm cũng như áp lực về dân số… Vì những lý do trên để đảm bảo ANTP hộ gia đình đặc biệt là ở những gia đình có con dưới 2 tuổi ở vùng khó khăn, cần phải thực hiện các giải pháp dưới đây được coi là giải pháp căn cơ, hiệu quả để góp phần làm giảm tỷ lệ mất ANTP hộ gia đình và suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ.

- Đa dạng hóa hoạt động sản xuất và tạo thu nhập cho hộ nghèo, cải thiện, nâng cao hiệu quả các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi một cách bền vững (sinh kế bền vững cho người dân).

- Các chương trình can thiệp ở Việt Nam tập trung vào vùng khó khăn vùng dễ bị tổn thương do thiếu lương thực, thiếu kỹ thuật và trình độ canh tác nông nghiệp. Dự án 135 của chính phủ từ năm 1998 được triển khai rộng khắp chương trình phát triển kinh tế-xã hội các xã đặc biệt khó khăn và miền núi vùng sâu, vùng xa với mục tiêu “nâng cao nhanh đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào các dân tộc ở các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa; tạo điều kiện để đưa nông thôn các vùng này thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển, hoà nhập vào sự phát triển chung của cả nước; góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc phòng”. Kết quả đạt được cao trong việc thực hiện xoá đói, giảm nghèo, cung cấp nước sinh hoạt, thực hiện xoá mù bằng cách thu hút và khuyến khích trẻ em đến trường, kiểm soát các dịch bệnh hiểm nghèo, phát triển giao thông, truyền thông, phổ biến kiến thức về canh tác bền vững cho người dân.

TÓM TẮT BÀI HỌC

- Chế độ dinh dưỡng hợp lý, đầy đủ và cân đối 4 nhóm thực phẩm giúp cơ thể phát triển khỏe mạnh, phòng ngừa bệnh tật

- Dinh dưỡng hợp lý có vai trò cực kỳ quan trọng đối với phụ nữ mang thai và 2 năm đầu đời (1000 ngày đầu đời) của trẻ. Đây là cơ hội vàng để phòng ngừa SDD thể thấp còi ở trẻ, giúp nâng cao tầm vóc người Việt Nam

- Tình trạng dinh dưỡng không hợp lý hoặc thiếu dinh dưỡng ở trẻ là 1 trong những nguyên nhân dẫn tới suy dinh dưỡng ở trẻ em, đặc biệt là SDD thấp còi.

- Cần đảm bảo an ninh lương thực để Có đủ nguồn cung lương thực đa dạng phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của các hộ gia đình, giúp gia đình có bữa ăn cân đối, đầy đủ về số lượng và đạt về chất lượng thức ăn

- Để cải thiện tình trạng dinh dưỡng tại cộng đồng, cần kết hợp đa dạng các các hoạt động dinh dưỡng. Tập trung vào 3 giai đoạn chính: Chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai; Bú sữa mẹ sớm và bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu; Cho trẻ ăn bổ sung hợp lý và bú mẹ tới 24 tháng tuổi

BÀI 2: NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Kế hoạch bài giảng

Nội dung bài học gồm 2 phần chính sau:

1. Một số khái niệm cơ bản

2. Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Mục tiêu học tập

Vào cuối bài học này, học viên có thể:

1. Hiểu được các khái niệm cơ bản (“nạn đói”, nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”. “mối quan hệ nông nghiệp, dinh dưỡng và nạn đói”)

2. Hiểu rõ các yêu cầu của dự án, ngân sách và các hợp phần của dự án

Chuẩn bị bài giảng và các đồ dùng

Các đồ dùng/công cụ cần chuẩn bị cho bài giảng:

1. Bảng kẹp giấy, giấy và bút viết giấy và viết bảng

2. Poster/sơ đồ về ô vuông thức ăn và 4 nhóm thực phẩm

3. Giấy màu (4 màu) cắt đôi hoặc 3

4. Giấy A0, Băng dán giấy, kéo …

Chia lớp thành 3-4 nhóm, xếp bàn tròn, mỗi nhóm khoảng 6 - 8 người

PHẦN 1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN

Nội dung chính cần truyền đạt bao gồm

- Khái niệm về nạn đói

- Khái niệm về nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1.1 Khái niệm “Nạn đói”

a) Khái niệm:“Nạn đói được hiểu như thế nào”?

- “Nạn đói” được hiểu là sự thiếu dinh dưỡng đối với người dân, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai dẫn đến tình trạng chỉ số về sức khỏe của người dân không đạt chuẩn theo yêu cầu. Đặc biệt là trẻ em sinh ra cơ thể và trí não chậm phát triển, từ đó giảm khả năng tư duy và lao động dẫn đến hiệu quả lao động thấp tạo ra “nạn đói” trong tương lai.

b) Nguyên nhân của nạn đói?

- Nạn đói được hình thành do thiếu nguồn cung lương thực, thực phẩm cho người dân, hoặc trong một số trường hợp mặc dù có đủ lương thực nhưng không biết cách chế biến và các chế độ ăn phù hợp vẫn diễn ra tình trạng suy dinh dưỡng đối với trẻ em như thấp còi, thiếu hụt vi chất hay béo phì. Một trong những nguyên nhân của tồn tại này là thiếu sự phối hợp gắn kết giữa các chương trình phát triển nông nghiệp và dinh dưỡng ở các địa phương. Ngay cả đối với nhiều vùng có thu nhập khá cao, nhận thức của hộ gia đình về dinh dưỡng trẻ em chưa đúng, nên vẫn xảy ra hiện tượng suy dinh dưỡng trẻ em.

c) Hậu quả của nạn đói?

- Nạn đói ảnh hưởng đến chính là tình trạng suy dinh dưỡng của bà mẹ mang thai và trẻ em dưới 5 tuổi. Khoa học đã chứng minh nếu một đứa trẻ mà trong vòng 1.000 ngày đầu tiên của sự sống - kể từ khi bắt đầu thành phôi thai cho đến năm hai tuổi - không được cung cấp đủ dinh dưỡng, thì sự tổn hại sẽ rất lớn. Trí não và cơ thể sẽ không thể phát triển. Thể tích não nhỏ hơn tới 40% trong đứa trẻ bị suy dinh dưỡng này, các nơ-ron và các khớp thần kinh của não không được hình thành, lập trình điều tiết tăng trưởng của trẻ bị ảnh hưởng. Điều này có ảnh hưởng to lớn tới phát triển kinh tế - xã hội ở nhiều địa phương, mặt khác khả năng làm việc kiếm tiền của những đứa trẻ này cũng bị giảm đi một nửa trong suốt cuộc đời do não bị chậm phát triển trong những năm đầu tiên của cuộc đời. Đây là “nạn đói tiềm ẩn” ảnh hưởng cả thế hệ tương lai.

1.2 Khái niệm “Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”

- Theo tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) “Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là một cách tiếp cận dựa trên nhu cầu thực phẩm để phát triển nông nghiệp, đặt thực phẩm giàu dinh dưỡng, đa dạng chế độ ăn uống và thực phẩm được bổ sung dinh dưỡng là trọng tâm của việc khắc phục tình trạng suy dinh dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng”.

- Cách tiếp cận này nhấn mạnh nhiều lợi ích thu được từ việc thưởng thức nhiều loại thực phẩm, sử dụng thực phẩm tươi sản xuất tại địa phương, thực phẩm giàu dinh dưỡng như sản phẩm hữu cơ hay sử dụng các sản phẩm chế biến được bổ sung vi chất, nhận ra giá trị dinh dưỡng của thực phẩm đối với dinh dưỡng tốt, và tầm quan trọng và ý nghĩa xã hội của ngành nông nghiệp và thực phẩm để hỗ trợ sinh kế nông thôn. Mục tiêu tổng thể của nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng là làm cho hệ thống thực phẩm được cải thiện tốt hơn để tạo ra kết quả dinh dưỡng tốt.

1.3 Mối quan hệ giữa nông nghiệp, dinh dưỡng và nạn đói

- Do điều kiện sản xuất nông nghiệp khó khăn hoặc do ảnh hưởng của thiên tai, dẫn đến tình trạng hạn chế khả năng sản xuất lương thực, thực phẩm của người dân dẫn đến thu nhập thấp nên mức tiêu thụ thực phẩm hạn chế suy dinh dưỡng và dẫn tới giảm khả năng làm việc. Hạn chế về nhận thức và hiểu biết của người dân về sử dụng lương thực, thực phẩm dẫn đến tình trạng lãng phí, thất thoát và không đảm bảo dinh dưỡng cung cấp cho sự phát triển của cơ thể. Sơ đồ mối quan hệ giữa sản xuất nông nghiệp và nạn đói như hình dưới:

PHẦN 2: DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Nội dung chính cần truyền đạt:

- Yêu cầu của một dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

- Ngân sách của dự án

- Các hợp phần của Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

2.1 Yêu cầu của dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Để giải quyết được vấn đề suy dinh dưỡng nói chung, cần có sự can thiệp trong toàn bộ hệ thống thực phẩm, từ sản xuất đến chế biến, vận chuyển, tiêu thụ và quản lý chất thải. Để giải quyết vấn đề suy dinh dưỡng cho trẻ em dưới 2 tuổi, cần quan tâm chăm sóc dinh dưỡng trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ, bắt đầu từ khi trẻ còn nằm trong bụng mẹ. Điều đó có nghĩa là cần chăm sóc dinh dưỡng của cả người mẹ trong quá trình mang thai và chế độ dinh dưỡng của trẻ trong 2 năm đầu đời. Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng ở địa phương cần tạo điều kiện để:

- Thực phẩm có sẵn và dễ tiếp cận hơn: Gia tăng sản xuất nông nghiệp làm cho nhiều thực phẩm dinh dưỡng sẵn có tại hộ gia đình và cộng đồng với giá cả phải chăng, giúp cải thiện thu nhập hộ gia đình và cộng đồng, tạo điều kiện thực hành dinh dưỡng hợp lý trong cộng đồng dân cư.

- Sản xuất thực phẩm đa dạng và bền vững hơn: Tăng sự đa dạng trong sản xuất thực phẩm và thúc đẩy thực hành sản xuất bền vững như bảo tồn nông nghiệp, quản lý nước và quản lý dịch hại tổng hợp có thể cải thiện dinh dưỡng mức độ mà không làm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Nông nghiệp gia đình, vườn rau nhà (vườn dinh dưỡng1) và các dự án sản xuất thực phẩm với nhiều loại cây trồng có sẵn ở địa phương.

- Tạo ra nguồn thực phẩm bổ dưỡng hơn: Tăng cường hàm lượng vi chất dinh dưỡng trong thực phẩm thông qua chế biến, sản xuất nông nghiệp sinh thái, canh tác tự nhiên và cải thiện độ phì nhiêu của đất.

- Tăng nhu cầu về lương thực thực phẩm: Cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức và kích cầu đối với các loại thực phẩm có lợi về dinh dưỡng.

2.2 Yêu cầu của dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Theo mục II.2 của Chương trình hành động quốc gia Không còn nạn đói, nguồn kinh phí cho thực hiện các dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cấp địa phương cần được lồng ghép vào các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 và các nguồn kinh phí xã hội hoá khác.

2.3 Các hợp phần của Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng sẽ gồm 2 phần: nông nghiệp và dinh dưỡng:

- Phần nông nghiệp: Cần đáp ứng nhu cầu cơ bản của các hộ về lương thực, thực phẩm đảm bảo dinh dưỡng quanh năm; Phát triển hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững; Tăng năng suất và thu nhập của các hộ nông dân sản xuất nhỏ; Giảm thất thoát hoặc lãng phí lương thực, thực phẩm. Hình thức tiến hành: phát triển chuỗi giá trị địa phương, canh tác tự nhiên, các mô hình phát triển sinh kế hộ gia đình…

- Phần dinh dưỡng: Cần đảm bảo tính sẵn có của lương thực, thực phẩm giàu dinh dưỡng tại hộ gia đình quanh năm; Giảm suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 2 tuổi; đảm bảo đầy đủ về số lượng, chất lượng và cơ cấu dinh dưỡng hợp lý trong chế độ ăn của phụ nữ có thai, các bà mẹ nuôi con nhỏ và chế độ ăn của trẻ.

(Xem chi tiết các chỉ tiêu của dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tại phụ lục 5)

TÓM TẮT BÀI HỌC

1. Các khái niệm cơ bản bao gồm:

- Khái niệm về “nạn đói”

- Khái niệm về “nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”:

- Mối quan hệ giữa nạn đói, nông nghiệp và dinh dưỡng:

2. Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng:

- Yêu cầu của dự án nông nghiêp đảm bảo dinh dưỡng:

- Ngân sách:

- Các hợp phần của dự án:

+ Hợp phần nông nghiệp:

+ Hợp phần dinh dưỡng:

BÀI 3: XÁC ĐỊNH CÁC HOẠT ĐỘNG CAN THIỆP TRONG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Kế hoạch bài giảng

Nội dung bài học gồm 2 phần chính sau:

1. Cải thiện an ninh thực phẩm hộ gia đình

2. Can thiệp để đa dạng hoá sản xuất nông nghiệp và nâng cao thu nhập

3. Tăng cường truyền thông giáo dục nâng cao kiến thức, kỹ năng về chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ

4. Cải thiện tình hình vệ sinh ATTP

5. Cải thiện bữa ăn đảm bảo dinh dưỡng

Mục tiêu học tập

Vào cuối bài học này, học viên có thể:

1. Xác định được các hoạt động can thiệp chính trong dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng ;

2. Hiểu rõ các cơ sở để triển khai từng can thiệp trong dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

Chuẩn bị bài giảng và các đồ dùng

Các đồ dùng/công cụ cần chuẩn bị cho bài giảng:

1. Bảng kẹp giấy, giấy và bút viết giấy và viết bảng

2. Giấy màu (4 màu) cắt đôi hoặc 3

3. Giấy A0

Câu hỏi mở đầu - 1 dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần can thiệp tối thiểu những hoạt động nào?

PHẦN 1: CẢI THIỆN AN NINH THỰC PHẨM HỘ GIA ĐÌNH

- Các can thiệp trong sản xuất nông nghiệp của Dự án có thể là những thay đổi trong đầu vào sản xuất nông nghiệp như giống mới bổ sung dinh dưỡng, vật tư nông nghiệp đảm bảo an toàn thực phẩm, đây là những thực hành sản xuất nông nghiệp như kỹ thuật mới làm tăng năng suất, chất lượng nông sản và là chuỗi giá trị thực phẩm đưa đến tay người tiêu dùng như sản phẩm chế biến, sản phẩm sơ chế, hệ thống phân phối. Tất cả các biện pháp can thiệp nông nghiệp này sẽ ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng trong cộng đồng. Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng giữa nông nghiệp và đảm bảo dinh dưỡng có mối liên quan mật thiết với nhau. Trong Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng thì mục tiêu cuối cùng hướng đến là thay đổi tình trạng dinh dưỡng thông qua các biện pháp can thiệp vào nông nghiệp.

Thảo luận nhóm - Vai trò của việc đảm bảo ANTP đối với người dân?

Các nội dung chính cần truyền đạt gồm:

Đảm bảo ANTP giúp tiếp cận lương thực thực phẩm ở mọi lúc, mọi nơi và góp phần ổn định về chính trị và kinh tế

- Ở mỗi vùng khác nhau, việc tiếp cận lương thực thực phẩm lại theo các hướng khác nhau. Ở thành thị không sản xuất được lương thực thực phẩm thì hướng tiếp cận là mua bán, trao đổi thương mại; Ở các vùng nông thôn, sản xuất được lương thực thực phẩm nên việc tiếp cận với lương thực thực phẩm sẽ theo hướng tự cung, tự cấp. Các vùng núi, vùng sâu, vùng xa vừa sản xuất tự cung, tự cấp, vừa thương mại trao đổi lương thực thực phẩm, do ở khu vục này sản xuất lương thực thực phẩm có năng suất thấp, diện tích gieo trồng ít, kỹ thuật canh tác thấp kém, đi lại khó khăn nên tình trạng thiếu lương thực thực phẩm thường xuyên xảy ra, gây nên tình trạng đói về lương thực thực phẩm. Điều này càng thể hiện rõ vai trò của việc đảm bảo ANTP, nó không chỉ giúp người dân tiếp cận được với lương thực thực phẩm ở mọi lúc, mọi nơi mà nó còn góp phần ổn định về chính trị và kinh tế... Quan trọng hơn, đảm bảo cuộc sống cho người dân sẽ giúp người dân duy trì cuộc sống và yên tâm hơn để có thể làm việc và giúp thoát khỏi nghèo đói.

1. Đảm bảo ANTP giúp cân bằng cung cầu thị trường lương thực, ổn định giá cả.

- Vai trò quan trọng của việc đảm bảo ANTP chính là việc điều tiết cung cầu thực phẩm giữa các quốc gia và các vùng. Nhờ có đảm bảo ANTP với những chính sách và chiến lược hợp lý mà thực phẩm luôn được đảm bảo và ít xảy ra biến động về cung cầu cũng như giá cả. Điều này giúp cho người dân yên tâm hơn và tích cực làm việc; giúp cho các quốc gia, các vùng phát triển một cách bền vững và ổn định.

- Ở Việt Nam hiện nay, trong quá trình xóa đói giảm nghèo, việc giải quyết đầu tiên đó chính là giảm nhanh vấn đề nghèo về lương thực, thực phẩm để giải quyết vấn đề ăn cho nhân dân, để họ yên tâm làm việc và thực hiện nhiệm vụ của mình, thúc đẩy nhanh quá trình xoá đói giảm nghèo.

2. Đảm bảo ANTP cấp cơ sở tạo điều kiện để chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và kinh tế nông thôn.

- Khi đảm bảo ANTP, chúng ta phải làm từ cấp cơ sở, bởi lẽ, đối tượng để chúng ta tác động chính là nông dân và họ đều sinh sống ở nông thôn và họ sản xuất nông nghiệp là chính. Vì vậy, đảm bảo được ANTP cấp cơ sở sẽ tạo điều kiện để chuyển đổi và phát triển kinh tế ở nông thôn. Khi đảm bảo ANTP, chúng ta thực hiện sản xuất lương thực thực phẩm, đặc biệt là thực hiện chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao, có đủ lương thực thực phẩm đảm bảo cho người dân tiêu dùng, có thể đem bán và sẽ tăng thu nhập, cải thiện đời sống, tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện chiến lược công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn.

3. Đảm bảo ANTP cấp cơ sở có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội nông thôn nói riêng và phát triển đất nước nói chung.

PHẦN 2: CAN THIỆP ĐỂ ĐA DẠNG HOÁ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP VÀ NÂNG CAO THU NHẬP

- Đa dạng hóa hoạt động sản xuất và tạo thu nhập cho hộ nghèo cải thiện, nâng cao hiệu quả các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi một cách bền vững. Các chương trình can thiệp ở Việt Nam tập trung vào vùng khó khăn, vùng dễ bị tổn thương do thiếu lương thực, thiếu kỹ thuật và trình độ canh tác nông nghiệp. Dự án 135 của Chính phủ từ những năm 1998 được triển khai rộng khắp, chương trình phát triển kinh tế-xã hội các xã đặc biệt khó khăn và miền núi vùng sâu, vùng xa với mục tiêu “nâng cao nhanh đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào các dân tộc ở các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa; tạo điều kiện để đưa nông thôn các vùng này thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển, hoà nhập vào sự phát triển chung của cả nước; góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc phòng.” Đã đạt được kết quả cao trong việc thực hiện xoá đói, giảm nghèo, cung cấp nước sinh hoạt, thực hiện xoá mù bằng cách thu hút và khuyến khích trẻ em đến trường, kiểm soát các dịch bệnh hiểm nghèo, phát triển giao thông, truyền thông, phổ biến kiến thức về canh tác bền vững cho người dân.

PHẦN 3: TĂNG CƯỜNG TRUYỀN THÔNG GIÁO DỤC NÂNG CAO KIẾN THỨC, KỸ NĂNG VỀ CHĂM SÓC VÀ NUÔI DƯỠNG TRẺ

- Suy dinh dưỡng ở trẻ là hậu quả trực tiếp của đói ăn, mất an ninh thực phẩm hộ gia đình. Để giải quyết tình trạng mất an ninh thực phẩm hộ gia đình và suy dinh dưỡng ở trẻ em, trong giai đoạn từ năm 1990 đến nay đã có rất nhiều các giải pháp can thiệp nhằm giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em, tăng cường an ninh thực phẩm hộ gia đình thông qua việc nâng cao kiến thức của người mẹ, của cộng đồng dân cư nơi có kiến thức và kỹ năng hạn chế về cách chăm sóc trẻ, nuôi dưỡng trẻ, chăm sóc trẻ khi bị bệnh, tăng cường năng lượng vào thực phẩm, cải thiện thói quen vệ sinh và thực hành vệ sinh của những người chăm sóc trẻ

PHẦN 4: CẢI THIỆN TÌNH HÌNH VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM

Thảo luận nhóm: Thực phẩm thế nào được gọi là đạt vệ sinh an toàn thực phẩm?

Nội dung truyền đạt cần bao gồm 1 số ý sau:

- Là thực phẩm không gây hại cho sức khỏe và tính mạng con người

- Là thực phẩm không chứa các tác nhân gây bệnh sinh học, hóa học, lý học,

- Thực phẩm cần tươi, sạch không chứa các chất bảo quản không cho phép, phẩm màu công nghiệp, hóa chất bảo vệ thực vật, kháng sinh, hormon tăng trưởng và kim loại nặng,

- Không mang các mầm bệnh đường tiêu hóa như thương hàn, tả, lỵ, viêm gan, giun sán và gây ngộ độc thức ăn do vi khuẩn.

Câu hỏi thảo luận - Để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn, nhiễm độc thực phẩm chúng ta cần làm gì?

Nội dung truyền đạt cần bao gồm 1 số ý sau:

- Cần tuân thủ các quy định cơ bản về vệ sinh an toàn thực phẩm

- Lựa chọn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng và bảo đảm vệ sinh.

- Dùng nước sạch để rửa thực phẩm, dụng cụ chế biến và nấu nướng thức ăn.

- Chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ trước khi nấu: Rửa thịt cá và các loại thực phẩm sạch trước khi nấu. Với thực phẩm đông lạnh phải làm tan đá hoàn toàn và rửa sạch trước khi nấu.

- Ăn ngay thức ăn vừa nấu chín xong. Bảo quản thức ăn sau nấu ở nơi sạch sẽ, thoáng và che đậy kín tránh bụi, ruổi và các loại côn trùng.

- Dao, thớt dùng cho chế biến thức ăn sống phải riêng biệt với dao, thớt dùng cho chế biến thức ăn chín.

- Rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn và nấu nướng.

PHẦN 5: CẢI THIỆN BỮA ĂN ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Thảo luận nhóm - Làm thế nào để cải thiện bữa ăn đảm bảo dinh dưỡng?

Nội dung truyền đạt cần bao gồm 1 số ý sau:

Cần tuân thủ mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý:

- Cần ăn đa dạng các loại thực phẩm,

- Phối hợp thức ăn có nguồn gốc động vật, mỡ động và thực vật một cách hợp lý

- Không ăn mặn, ăn rau quả hàng ngày và đảm bảo ATTP từ việc lựa chọn,

- Chế biến và bảo quản thực phẩm.

- Đối với các độ tuổi khác nhau đều cần phải uống đủ nước sạch hàng ngày.

- Đối với các bà mẹ cho con bú nên cho trẻ bú mẹ ngay sau khi sinh,

- Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời,

- Ăn bổ sung hợp lý và tiếp tục cho con bú mẹ đến 24 tháng.

- Sử dụng sữa và cá phù hợp với từng lứa tuổi,

- Tăng cường các hoạt động thể lực, duy trì cân nặng hợp lý.

Các bữa ăn phải đảm bảo các chỉ số về dinh dưỡng cho từng độ tuổi khác nhau, có các hoạt động đánh giá mức độ thực hiện các chỉ số này ở các địa phương khác nhau để khuyến khích tiêu dùng và đảm bảo nguồn dinh dưỡng của các thành viên trong gia đình phù hợp với điều kiện đặc thù của các gia đình.

TÓM TẮT BÀI HỌC

Để triển khai tốt dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần đạt triển khai đầy đủ 5 phần sau:

- Cải thiện an ninh thực phẩm hộ gia đình

- Can thiệp để đa dạng hoá sản xuất nông nghiệp và nâng cao thu nhập

- Tăng cường truyền thông giáo dục nâng cao kiến thức, kỹ năng về chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ

- Cải thiện tình hình vệ sinh ATTP

- Cải thiện bữa ăn đảm bảo dinh dưỡng

BÀI 4: XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Kế hoạch bài giảng

Nội dung bài học gồm 2 phần chính sau:

1. Tiếp cận xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

2. Chuẩn bị xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

3. Chiến lược nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

4. Chu trình xây dựng Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

Mục tiêu học tập

Vào cuối bài học này, học viên có thể:

1. Nắm được phương pháp tiếp cận Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

2. Nắm được các bước chuẩn bị cho Dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

3. Nắm được các chiến lược nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng;

4. Nắm được chu trình xây dựng Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

Chuẩn bị bài giảng và các đồ dùng

Các đồ dùng/công cụ cần chuẩn bị cho bài giảng:

1. Bảng kẹp giấy, giấy và bút viết giấy và viết bảng

2. Sơ đồ về “Tiếp cận xây dựng Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng” và “5 bước của chu trình xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng”

3. Giấy màu (4 màu) cắt đôi hoặc 3

4. Giấy A0, Băng dán giấy, kéo …

PHẦN 1: TIẾP CẬN XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

- Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng quan tâm tới hệ thống tiêu thụ thực phẩm trong cộng đồng, đó là sự đa dạng trong chế độ ăn, lượng thức ăn và chất dinh dưỡng của từng cá nhân, và thực hành nuôi dưỡng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Hệ thống thực phẩm cũng ám chỉ tới tính sẵn có, khả năng tiếp cận, khả năng chi trả và khả năng chấp nhận của thực phẩm sạch, an toàn, đảm bảo dinh dưỡng. Tính sẵn có đề cập đến việc sản xuất thực phẩm với số lượng đủ lớn và đưa chúng đến nơi chúng được chế biến hoặc tiêu thụ.

- Khả năng tiếp cận là khả năng tiếp cận thực phẩm ở các cửa hàng bán lẻ gần đó như chợ, cửa hàng nhỏ, siêu thị và cửa hàng thực phẩm. Khả năng chi trả liên quan đến khả năng tiếp cận kinh tế đối với một số loại thực phẩm phụ thuộc vào sức mua. Cuối cùng, khả năng chấp nhận phản ánh lựa chọn thực phẩm cuối cùng và sở thích của người tiêu dùng. Khuôn khổ của chúng tôi chỉ ra mối quan hệ qua lại giữa các yếu tố quyết định chính này dọc theo các khâu của chuỗi giá trị nông sản. Chế độ ăn uống liên quan nhiều tới tập quán văn hóa, trình độ nhận thức và do đó Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông về chế độ ăn uống đảm bảo dinh dưỡng, bao gồm số lượng, chất lượng thực phẩm tiêu dùng, độ an toàn và đa dạng của thực phẩm.

- Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng phải nhằm hướng tới xây dựng được chuỗi giá trị về lương thực thực phẩm góp phần cải thiện dinh dưỡng. Giải pháp này cần được bắt đầu bằng việc xác định vấn đề dinh dưỡng của nhóm đối tượng mục tiêu và các vấn đề liên quan với việc tiêu thụ thiếu của các thực phẩm chính có ảnh hưởng đến chất lượng bữa ăn. Sau đó, cần được xác định các loại lương thực thực phẩm có tiềm năng để giải quyết vấn đề dinh dưỡng, đặc biệt là những thực phẩm có thể góp phần tạo ra chế độ ăn uống lành mạnh. Chuỗi giá trị tương ứng sẽ được phân tích để tìm hiểu có những rào cản nào về mặt cung cấp hay tạo nhu cầu với thực phẩm đó liên quan đến vấn đề dinh dưỡng.

PHẦN 2: CHUẨN BỊ XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Câu hỏi gợi ý: Để xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cần chuẩn bị những công việc gì?

Cách thực hiện:

- Hỏi chung tất cả các nhóm, mỗi nhóm có 30 giây để nêu lên từng hoạt động/bước cần thực hiện để chuẩn bị cho xây dựng dự án. Chuẩn bị sẵn các thẻ ghi mỗi bước chuẩn bị thực hiện khi xây dựng dự án ra một thẻ màu. Yêu cầu 1 người sắp xếp lại theo thứ tự đúng.

Các nội dung chính cần truyền đạt: Việc chuẩn bị xây dựng dự án bao gồm các bước sau:

Thành lập tổ công tác thực hiện việc khảo sát xây dựng Dự án

Chuẩn bị:

- Giấy thẻ màu A4 ghi lại các kết quả thảo luận lên thẻ màu và dán lên bảng hoặc tường với các câu trả lời tương ứng với câu hỏi phía dưới.

Cách thực hiện:

- Hỏi nhóm lớn với từng câu hỏi gợi ý dưới đây.

Tổ công tác được thành lập bởi thẩm quyền của cấp nào?

- Tổ công tác được thành lập dựa trên nguồn kinh phí đầu tư cho dự án, nguồn kinh phí lấy từ đâu, sẽ do đơn vị, cấp có thẩm quyền ở đó thành lập. Tổ công tác cần có cả các bên am hiểu về các lĩnh vực: sản xuất nông nghiệp và dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em.

Các thành phần trong tổ công tác?

Với cấp Trung ương: Bộ Nông nghiệp và PTNT (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT); Bộ Y tế (Viện Dinh dưỡng Quốc gia hoặc các đơn vị trong Bộ).

Với địa phương:

1. Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp tỉnh quản lý:

- Sở Nông nghiệp và PTNT thành lập Tổ xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, gồm: Sở Nông nghiệp và PTNT (Chi Cục PTNT hoặc 01 đơn vị được Sở phân công ) chủ trì phối hợp với Sở Y tế, các Sở/Ngành có liên quan; UBND cấp huyện, xã có dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế…).

2. Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp huyện quản lý:

- UBND huyện thành lập Tổ xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, gồm: Phòng Nông nghiệp (hoặc giao cho Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp) chủ trì phối hợp với Trung tâm Y tế; UBND xã, trưởng thôn bản tham gia dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia có kinh nghiệm, am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế…).

3. Đối với kinh phí giao cho đơn vị cấp xã quản lý:

- UBND xã phối hợp với Phòng Nông nghiệp thành lập Tổ xây dựng dự án, thành viên là đại diện Phòng Nông nghiệp và các đơn vị của xã, gồm: Nông nghiệp; Y tế; Hội nông dân; Hội phụ nữ; thôn/bản tham gia thực hiện dự án; Tư vấn (nếu có) gồm: các chuyên gia có kinh ng- hiệm, am hiểu về lĩnh vực này (am hiểu về dinh dưỡng, sức khỏe bà mẹ trẻ em (thuộc ngành y tế) và một cán bộ am hiểu về nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, kinh tế…).

4. Đối với các nguồn hỗ trợ khác (Từ các Tổ chức quốc tế, từ nguồn xã hội hóa,…)

- Đối với các nguồn của các tổ chức phi chính phủ, cá nhân, thực hiện theo các bước trong tài liệu này hoặc theo hướng dẫn của các tổ chức, cá nhân đó nhưng đảm bảo được đúng mục tiêu, đối tượng của Chương trình và đảm bảo đúng các quy định của Chính phủ Việt Nam.

Lựa chọn địa điểm xây dựng Dự án

Để chọn lựa các địa điểm dự án phù hợp cần:

- Thông tin về tỷ lệ về mức độ SDD, chiều cao, cân nặng, của bà mẹ và trẻ em ở vùng đó.

- Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo và dân tộc thiểu số

- Chọn theo thứ tự huyện các xã và tới các thôn xóm và các hộ, cụ thể:

Lập danh sách hộ tham gia dự án

- Hộ có trẻ em dưới 5 tuổi hoặc hộ có bà mẹ mang thai

- Hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ thiếu lương thực thực phẩm nhưng có điều kiện sản xuất (do cộng đồng bình chọn).

- Việc lập các đối tượng tham gia dự án bao gồm các thông tin cụ thể như địa chỉ, điều kiện kinh tế, lao động trong độ tuổi lao động, trẻ em dưới 2 tuổi, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, phụ nữ đang mang thai.

(Xem chi tiết trong phụ lục 2)

Đánh giá hiện trạng và xác định nhu cầu sản xuất nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

1. Thu thập thông tin cấp xã

- Thu thập thông tin có liên quan từ xã, hộ gia đình tham gia dự án để đánh giá hiện trạng, tiềm năng về sản xuất nông nghiệp và tình trạng dinh dưỡng từ đó xác định phương hướng sản xuất và nhu cầu dinh dưỡng của người dân.

- Thu thập thông tin cơ bản của xã về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, tình hình về sản xuất nông nghiệp, thu nhập, …của xã tham gia dự án.

(Xem chi tiết trong phụ lục 3)

2. Thu thập thông tin của hộ gia đình

- Thu thập thông tin về điều kiện sản xuất nông nghiệp và tình trạng dinh dưỡng của hộ tham gia dự án.

- Cách thức tiến hành: Tổ công tác mời các hộ tham gia dự án họp để phỏng vấn thu thập những số liệu cần thiết.

- Thành phần tham dự: Tất cả các hộ đủ điều kiện tham gia dự án.

- Nội dung cuộc họp: Tổ công tác thông báo cho người dân về mục đích, yêu cầu, nội dung cần khảo sát.

- Phỏng vấn thu thập thông tin: Chia thành viên tổ công tác và người dân làm 2 nhóm để thực hiện phỏng vấn thu thập thông tin.

+ Nhóm về nông nghiệp: Do cán bộ nông nghiệp chủ trì, thu nhập tình hình sản xuất và thu nhập của người dân.

+ Nhóm thu thập số liệu về dinh dưỡng: Do cán bộ Y tế chủ trì, thu thập các số liệu về khẩu phần ăn và dinh dưỡng.

(Xem chi tiết trong phụ lục 4)

3. Tổng hợp phân tích thông tin cấp xã về hiện trạng hệ thống sản xuất nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Tổng hợp số liệu thu thập được có liên quan vào mẫu biểu:

- Khả năng về sản xuất của các hộ tham gia dự án: Đánh giá tình hình về sản xuất và thu nhập của các hộ, khả năng sản xuất đối với từng hộ và trên địa bàn, những hộ khó khăn không thể tổ chức sản xuất được thì phải thiết lập được hệ thống dịch vụ cung ứng lương thực, thực phẩm.

- Điều kiện dinh dưỡng: Căn cứ vào số liệu điều tra về chỉ số sức khỏe, khẩu phần dinh dưỡng của người dân đặc biệt là đối với trẻ em (chiều cao, cân nặng…) để xác định mức độ suy dinh dưỡng và khẩu phần dinh dưỡng từ đó hướng dẫn, tập huấn cho người dân sử dụng khẩu phần dinh dưỡng hợp lý, chăm sóc sức khỏe để cải thiện tình trạng sức khỏe cho người dân.

- Lập biểu tình hình sản xuất nông nghiệp và hiện trạng dinh dưỡng.

Xây dựng nội dung dự án

Mục đích:

- Hoàn thành việc viết thông tin dự án trên cơ sở phân tích hiện trạng và nhu cầu của người dân địa phương (Bước 4), sử dụng mẫu gợi ý trong tài liệu này.

Các hoạt động cần tiến hành:

- Tổ chức hội thảo xây dựng dự án:

+ Trình bày kết quả phân tích: hiện trạng kinh tế xã hội của địa bàn, tình trạng nghèo đói, tình trạng suy dinh dưỡng, kiến thức và thực hành dinh dưỡng của hộ gia đình và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ…

+ Thảo luận về các vấn đề khó khăn và nguyên nhân.

+ Thảo luận về các giải pháp và nguồn lực.

- Xây dựng khung dự án gồm có:

1. Mục tiêu tổng thể: Ví dụ, “Xây dựng mô hình sinh kế bền vững cho xx hộ gia đình tại thôn ABC nhằm đảm bảo dinh dưỡng cho yy trẻ em và zz phụ nữ mang thai”.

2. Mục tiêu cụ thể:

+ Mục tiêu 1: Tăng cường nhận thức và kiến thức và thực hành dinh dưỡng cho xx hộ gia đình tại thôn ABC…

+ Mục tiêu 2: Xây dựng mô hình chăn nuôi gà sử dụng đệm lót sinh học đảm bảo thực phẩm có sẵn cho yy hộ gia đình tại thôn ABC…

3. Thời gian triển khai dự án

4. Dự kiến số người hưởng lợi

5. Các kết quả đầu ra cần đạt được:

+ Đến tháng…năm…., xx người dân được tập huấn và thực hành về kiến thức dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và trẻ em dưới 2 tuổi.

+ Đến tháng…năm…., yy người dân được tập huấn kỹ thuật về trồng trọt/chăn nuôi.

+ Đến tháng…năm…., zz hộ gia đình được hỗ trợ vật tư vật liệu để tiến hành mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

6. Các hoạt động của dự án: Liệt kê các hoạt động dự kiến cần triển khai để đạt được các kết quả đầu ra, từ đó sẽ đóng góp cho việc đạt được các mục tiêu của dự án, ví dụ: truyền thông, tập huấn, hỗ trợ vật tư, hỗ trợ con giống, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm...

(Chi tiết mẫu dự án trong phụ lục 4)

Lấy ý kiến góp ý về nội dung dự án

Mục đích:

- Đảm bảo thiết kế dự án phù hợp với bối cảnh địa phương và nhu cầu của người dân cũng như các chính sách hiện hành.

Các hoạt động cần tiến hành:

- Đơn vị thực hiện dự án cần tổ chức họp với các hộ tham gia dự án; với lãnh đạo thôn, xã triển khai dự án để ý kiến đóng góp. UBND xã cần có xác nhận vào danh sách các hộ tham gia, danh sách cam kết đóng góp hay đối ứng của người dân tham gia dự án.

Phê duyệt dự án và xây dựng kinh phí

Mục đích:

- Đảm bảo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt và phân bổ ngân sách để triển khai.

Các hoạt động cần tiến hành:

- Thủ trưởng đơn vị (Chủ tịch UBND xã, Trưởng các đoàn thể, phòng ban…) trình cấp có thẩm quyền xem xét và phê duyệt dự án.

- Tổ chức hội thảo trình bày và phản biện dự án (nếu được yêu cầu).

- Cấp có thẩm quyền tiến hành rà soát, phản hồi và ra quyết định phê duyệt khi dự án thỏa mãn các yêu cầu của một dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

- Phân bổ kinh phí dự án từ các nguồn ngân sách hiện có (Chương trình mục tiêu quốc gia, ngân sách phát triển kinh tế xã hội hàng năm, kinh phí dự án, kinh phí ngành, kinh phí xã hội hóa…).

Nguyên tắc phê duyệt dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng:

- Về nội dung dự án: Phải đảm bảo các hoạt động sản xuất, sơ chế, chế biến nông nghiệp có phục vụ việc đảm bảo toàn bộ hoặc một phần dinh dưỡng trong khẩu phần ăn, uống của phụ nữ và trẻ em trong các hộ tham gia.

- Về kinh phí: Từ ngân sách nhà nước (từ nguồn các Chương trình MTQG, các dự án khác,…); nguồn huy động (các tổ chức Quốc tế, nguồn xã hội hóa,..) và nguồn đối ứng của người dân (Có một phần kinh phí đối ứng từ các hộ tham gia dự án, cũng có thể quy đổi tiền đối ứng từ công lao động, vật liệu tại chỗ, tiền điện, nước… và phần đối ứng đó không tính bất kỳ một loại thuế nào; UBND xã là đơn vị xác nhận phần đối ứng đó của các hộ dân là có thật bằng một giấy xác nhận đi kèm trong hồ sơ dự án, đó cũng là căn cứ thể phê duyệt dự án, nghiệm thu và thanh lý dự án).

- Cơ quan phê duyệt: dự án có thể được phê duyệt ở các cấp khác nhau, cấp nào, hay tổ chức nào cấp kinh phí thì có quyền phê duyệt dự án, đánh giá và nghiệm thu dự án.

PHẦN 3: CHIẾN LƯỢC NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Thảo luận nhóm - Chia 4 nhóm thảo luận về 4 chiến lược của dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng

Các nội dung truyền đạt chính gồm:

1. Chiến lược gia tăng nguồn cung thực phẩm

Nếu rào cản liên quan đến việc cung ứng thực phẩm thì chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị nông nghiệp dinh dưỡng có thể áp dụng bao gồm:

- Chiến lược nâng cấp sản phẩm và qui trình sản xuất: Bao gồm đầu tư vào các lĩnh vực khác nhau của chuỗi giá trị như nâng cao chất lượng sản phẩm, hiệu quả và tính ổn định của qui trình sản xuất.

- Chiến lược cải thiện chức năng: Bao gồm đầu tư giúp nhà sản xuất có thể thực hiện các hoạt động nhằm gia tăng giá trị sản phẩm như chế biến, đóng gói để tăng thị phần trong giá thành.

- Chiến lược cải thiện điều phối và mô hình kinh doanh: Bao gồm những can thiệp nhằm đẩy mạnh sự liên kết giữa các thành viên trong chuỗi giá trị. Nó bao gồm quan hệ theo chiều ngang (như giữa nông dân với tổ hợp tác) hoặc theo chiều dọc (hợp đồng kết nối nông dân với người chế biến và người mua).

- Những chiến lược cải thiện chuỗi giá trị này có thể giúp gia tăng nguồn cung thực phẩm trong hệ thống nhờ việc sản xuất có hiệu quả và qui trình chuyển đổi nhằm cải thiện kết nối trong chuỗi. Nhờ đó, nó cũng giúp cải thiện những điều kiện liên quan đến dinh dưỡng như gia tăng sự sẵn có của thực phẩm trên thị trường, đảm bảo cung cấp quanh năm với giá cả chấp nhận được.

2. Chiến lược nhằm gia tăng giá trị dinh dưỡng theo chuỗi

- Các rào cản ảnh hưởng đến chuỗi giá trị nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng của các sản phẩm cụ thể như các vấn đề liên quan đến ATTP, hao hụt lãng phí thực phẩm. Các can thiệp có thể cân nhắc là đa dạng sinh học, vật nuôi, cây trồng, quá trình chế biến và đóng gói để giữ được chất dinh dưỡng, bảo quản và vận chuyển thực phẩm an toàn.

- Tiếp cận chuỗi giá trị nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng cũng giữ vai trò quan trọng, đây là các thành tố chính trong hệ thống thực phẩm, bao gồm cả phía cung lẫn phía cầu về thực phẩm. Về phía cung, các can thiệp nhằm đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng bao gồm tạo ra lương thực thực phẩm, chế biến, phân phối và tiếp thị sản phẩm. Về phía cầu, cần tìm hiểu được những yếu tố nào ảnh hưởng đến nhu cầu của người tiêu thụ lương thực thực phẩm, tần xuất, mức tiêu thụ và tại sao họ làm như vậy.

- Cách tiếp cận theo chuỗi giá trị sẽ làm rõ được sự phức tạp của hệ thống thực phẩm và xác định được những cơ hội để có thể định hướng hệ thống thực phẩm theo chiều hướng có lợi cho dinh dưỡng bằng cách can thiệp vào các giai đoạn của chuỗi giá trị. Mô hình chuỗi giá trị nông nghiệp dinh dưỡng nhằm loại bỏ những rào cản được xác định ảnh hưởng đến vấn đề cung và cầu của các thực phẩm đặc thù để giải quyết vấn đề dinh dưỡng của cộng đồng.

3. Chiến lược nhằm gia tăng nhu cầu về lương thực thực phẩm

- Nếu nhu cầu sử dụng một loại thực phẩm nào có lợi về dinh dưỡng thấp được xác định là rào cản chính thì can thiệp cần hướng tới tạo hoặc gia tăng nhu cầu. Để tạo nhu cầu trong mô hình chuỗi giá trị nông nghiệp dinh dưỡng, giải pháp không chỉ đơn thuần là đáp ứng nhu cầu mà nó cần phải suy xét một cách hệ thống để làm sau đó giải quyết được vấn đề dinh dưỡng đã được xác định ở nhóm dân cư đích, nó có thể gồm việc khuyến khích nhu cầu thông qua các chiến dịch tiếp thị xã hội, nâng cao nhận thức về dinh dưỡng, truyền thông thay đổi hành vi, đẩy mạnh thực hành vệ sinh và cách chế biến món ăn dinh dưỡng (thông qua các lớp học nấu ăn và xây dựng thực đơn).

4. Chiến lược phát triển nông thôn và dinh dưỡng

- Thúc đẩy phát triển nông thôn phải là một thành phần quan trọng trong mục tiêu xây dựng Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng. Phát triển nông thôn trong Dự án Nông nghiệp đảm bảo dĩnh dưỡng là các biện pháp tăng trưởng nông nghiệp, an ninh lương thực, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tăng cường liên kết giữa nông nghiệp và khu vực phi nông nghiệp ở nông thôn, là các biện pháp cải thiện khả năng tiếp cận lương thực của nhóm cư dân đích.

PHẦN 4: CHU TRÌNH XÂY DỰNG DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG

Câu hỏi - Chu trình xây dựng dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng bao gồm những bước nào?

Các nội dung cần truyền đạt bao gồm 5 bước sau:

1. Tổng hợp phân tích hiện trạng nông nghiệp và nhu cầu

- Tổng hợp kết quả phân tích hiện trạng và đánh giá nhu cầu của người dân về Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tại các địa phương. Các phiếu đánh giá hiện trạng và kết quả xác định nhu cầu dinh dưỡng ở bước 2 để xây dựng dự án sản xuất nông nghiệp dinh dưỡng. Dự án Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng bao gồm các thông tin cơ bản như tên dự án, sự cần thiết của dự án, căn cứ xây dựng dự án, phạm vi, đối tượng của dự án, đơn vị quản lý dự án, mục tiêu và các nội dung, giải pháp của dự án.

(xem chi tiết tại phụ lục 5).