Báo cáo 73/BC-UBND năm 2014 về sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 21-CT/TW về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

BÁO CÁO

SƠ KẾT 5 NĂM THỰC HIỆN CHỈ THỊ 21-CT/TW NGÀY 26 THÁNG 3 NĂM 2008 CỦA BỘ CHÍNH TRỊ VỀ TIẾP TỤC TĂNG CƯỜNG LÃNH ĐẠO, CHỈ ĐẠO CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG VÀ KIỂM SOÁT MA TÚY TRONG TÌNH HÌNH MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư tại Công văn số 164-CV/TW ngày 13 tháng 5 năm 2013 và Công văn số 734-CV/TU ngày 10 tháng 7 năm 2013 của Ban Thường vụ Thành ủy về việc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26 tháng 3 năm 2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới, Ủy ban nhân dân Thành phố báo cáo sơ kết tình hình, kết quả triển khai thực hiện và phương hướng giải pháp trong thời gian tới như sau:

I. TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VÀ TỆ NẠN MA TÚY

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức hút lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước. Với vị trí và vai trò của mình, mỗi năm, thành phố tiếp nhận một lượng lớn dân nhập cư từ các địa phương khác đến sinh sống, học tập và làm việc, dân số thực tế của thành phố hiện nay là hơn 10 triệu người với gần 8 triệu dân thường trú và hơn 2,2 triệu dân nhập cư tạm trú dài hạn. Do sự phát triển về mọi mặt trong tiến trình đổi mới, cùng với quan hệ xã hội và địa bàn hoạt động của từng cá nhân người dân ngày càng được mở rộng, thành phố trở thành địa bàn hoạt động trọng điểm của các loại tội phạm mang tính nội địa lẫn quốc tế, trong đó có tội phạm ma túy.

Trong những năm qua, tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy luôn phát sinh nhiều thách thức mới và tiềm ẩn nguy cơ diễn biến phức tạp. Trong 05 năm, Thành phố đã phát hiện 8.034 vụ mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép các chất ma túy; xử lý 16.140 đối tượng (tăng 19,70% so với cùng thời gian trước đó), trong đó số lượng ma túy tổng hợp thu giữ hơn 142kg (tăng hơn 22 lần), heroin thu giữ 123kg (tăng hơn 2,5 lần). Các băng nhóm, đường dây tội phạm ma túy có liên quan đến tội phạm hình sự và tàng trữ vũ khí hình thành nhanh, tổ chức mạng lưới linh hoạt nhưng chặt chẽ, cùng lúc buôn bán nhiều loại ma túy chứ không đơn thuần mua bán chuyên về heroin hoặc ma túy tổng hợp như trước đây; hoạt động mua bán, tàng trữ, vận chuyển ma túy, nhất là ma túy tổng hợp vào Thành phố Hồ Chí Minh để tiêu thụ hoặc lợi dụng địa bàn Thành phố thông qua Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất để trung chuyển đi các địa phương khác hoặc ra nước ngoài ngày càng tăng nhanh. Phương thức thủ đoạn của tội phạm ma túy ngày càng đa dạng, tinh vi, chuyên nghiệp: chúng thường xuyên thay đổi chỗ ở, nơi cất giấu ma túy; không giao nhận tiền hàng cùng một lúc; thanh toán tiền mua bán ma túy thông qua tài khoản tại các ngân hàng nhằm tránh sự theo dõi và phát hiện của lực lượng chức năng; ép mỏng ma túy bọc giấy bạc dán vào thành valy, bên trong có cà phê, trà, bột ớt, bột tiêu… để tránh sự phát hiện của máy soi và chó nghiệp vụ...

Tình hình sản xuất, điều chế ma túy tổng hợp ngay trong địa bàn Thành phố đã xuất hiện từ năm 2011 và vẫn còn phát sinh bằng việc chiết xuất tiền chất ma túy có trong các loại thuốc chữa bệnh thông thường (thuốc cảm, sốt, sổ mũi, viêm phế quản, giãn tĩnh mạch) hoặc sử dụng trực tiếp tiền chất ma túy Pseudoephedrin, Ephedrin trên thị trường tự do kết hợp với hóa chất khác để điều chế ma túy tổng hợp, trong khi công tác quản lý tiền chất ma túy, nhất là tiền chất sử dụng trong lĩnh vực y tế còn nhiều bất cập, dẫn đến việc có dấu hiệu nhập, mua tiền chất để sản xuất thuốc nhưng lại không thấy tiêu thụ trên thị trường nội địa. Việc mua bán, sử dụng ma túy nhỏ lẻ trong cộng đồng dân cư, nơi công cộng, vũ trường, quán bar, nhà hàng vẫn còn diễn ra; đặc biệt là tình trạng số đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp ngày càng tăng, phần lớn là thanh thiếu niên, từ đó đặt ra những thách thức lớn đối với công tác phòng, chống ma túy nói riêng và công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố nói chung.

Ngày 26 tháng 3 năm 2008, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 21-CT/TW về “Tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới”, Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành Chương trình hành động số 49-CTr/TU ngày 08 tháng 4 năm 2009 triển khai thực hiện Chỉ thị 21-CT/TW của Bộ Chính trị. Việc tổ chức triển khai Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị được thực hiện trong bối cảnh công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn Thành phố có những thuận lợi và khó khăn, thách thức như sau:

- Thuận lợi:

+ Trong nhiều năm qua, lãnh đạo Đảng, chính quyền Thành phố và các cấp, các ngành luôn nhận thức rõ vai trò, vị trí, tầm quan trọng của địa bàn trọng điểm về an ninh trật tự, nhất là những thách thức mới trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trên địa bàn Thành phố, do đó, những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phòng, chống các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, đặc biệt là tội phạm và tệ nạn ma túy luôn được triển khai thực hiện xuyên suốt, từ cấp Thành phố đến cơ sở.

+ Công tác phối hợp thực hiện cuộc vận động “Toàn dân tham gia vận động, giúp đỡ người nghiện ma túy cai nghiện và quản lý, hỗ trợ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng” được gắn kết với cuộc vận động “Toàn dân tham gia phòng, chống ma túy - tội phạm - tệ nạn xã hội”, phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc trong thời kỳ mới” và công tác xây dựng xã, phường lành mạnh không có mại dâm, ma túy… đã có những chuyển biến tích cực, được cả hệ thống chính trị quan tâm, quyết tâm thực hiện và được các giới, các tầng lớp nhân dân đồng tình hưởng ứng và tích cực tham gia.

+ Qua 05 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 16/2003/QH11 ngày 17 tháng 6 năm 2003 của Quốc hội khóa XI về thực hiện thí điểm Đề án “Tổ chức quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy” đã giúp Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, có hiệu quả giữa các ngành, các cấp trong công tác quản lý, giáo dục, giúp đỡ người nghiện ma túy, nhất là ngươi sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng. Công tác tư vấn, giáo dục gắn với việc giúp đỡ, giải quyết việc làm cho người cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng về địa phương được chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, Tổ cán sự xã hội tình nguyện của phường, xã, thị trấn quan tâm phối hợp thực hiện, tạo điều kiện cho họ ổn định cuộc sống, phòng, chống tái nghiện.

- Khó khăn:

+ Tình hình ma túy trên thế giới và trong khu vực Đông Nam Á vẫn đang tiếp tục diễn biến rất phức tạp; sự phát triển lan rộng nhanh chóng của các loại ma túy mới và nhu cầu sử dụng ma túy bất hợp pháp ngày càng nhiều ở một số nước lân cận với Việt Nam, đã tạo áp lực lớn đối với công tác phòng, chống ma túy ở nước ta, trong đó Thành phố Hồ Chí Minh với vị trí trung tâm kinh tế của cả nước và khu vực Đông Nam Á là địa bàn mà tội phạm lợi dụng để đưa ma túy vào tiêu thụ và trung chuyển qua các quốc gia khác.

+ Thực trạng nhiều đối tượng được đặc xá, tha tù về, các đối tượng hồi gia khi chấm dứt thực hiện Nghị quyết 16 của Quốc hội chưa có việc làm ổn định, tiếp tục tái phạm, tái nghiện; số đối tượng trốn trường, trốn trại và nhất là số đối tượng có tiền án, tiền sự từ các tỉnh, thành phố khác theo dòng nhập cư đến Thành phố ẩn nấp, lén lút hoạt động gây nhiều khó khăn cho công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội, quản lý và giúp đỡ đối tượng sau cai nghiện hồi gia.

II. CÔNG TÁC QUÁN TRIỆT VÀ LÃNH ĐẠO, CHỈ ĐẠO TRIỂN KHAI THỰC HIỆN CHỈ THỊ SỐ 21-CT/TW CỦA BỘ CHÍNH TRỊ

1. Công tác quán triệt và triển khai thực hiện:

- Để triển khai thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Bộ Chính trị và Ban Thường vụ Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã tổ chức Hội nghị cán bộ Thành phố quán triệt, triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, chỉ đạo các cấp chính quyền, các ban, ngành tổ chức hội nghị quán triệt đến cán bộ, công chức, viên chức, tuyên truyền trong đoàn viên, hội viên và nhân dân nhận thức rõ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; xác định đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ trọng tâm cấp bách trước mắt và thường xuyên lâu dài của từng đơn vị, từng địa phương.

 Việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 21/CT-TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy được lồng ghép với Chương trình mục tiêu “03 giảm” (giảm tội phạm, ma túy và tệ nạn xã hội) và các chương trình an sinh xã hội của Thành phố. Qua công tác triển khai, quán triệt đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức về hậu quả, tác hại của ma túy và ý thức tự giác hành động của từng cấp, từng ngành, từng cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên và nhân dân để tích cực tham gia phòng, chống ma túy, tạo nên phong trào hành động phòng, chống ma túy rộng khắp và bền vững, làm giảm thiểu tệ nạn ma túy trên địa bàn Thành phố.

- Trên cơ sở đó, trong quá trình tổ chức thực hiện, Ủy ban nhân dân Thành phố đã triển khai nhiều văn bản chỉ đạo[1] tăng cường công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong thời điểm trước mắt, trong từng giai đoạn, cũng như hoạch định chương trình có tính chiến lược lâu dài; xây dựng và triển khai đồng bộ các giải pháp phòng ngừa, tăng cường đấu tranh ngăn chặn nguồn thẩm lậu ma túy từ các tỉnh và nước ngoài vào Thành phố; tập trung giải quyết người nghiện ma túy; chỉ đạo các Sở - ngành, quận - huyện có kế hoạch thực hiện hiệu quả, thiết thực Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy và hưởng ứng các hoạt động trong “Tháng hành động phòng, chống ma túy”, “Ngày toàn dân phòng, chống ma túy 26 tháng 6”, “Ngày thế giới phòng, chống ma túy”; mở các đợt cao điểm tấn công, trấn áp, điều tra, xử lý tội phạm ma túy và có các giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả phòng ngừa tệ nạn xã hội trên địa bàn Thành phố.

- Các cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội xây dựng kế hoạch tuyên truyền, phổ biến sâu rộng pháp luật phòng, chống ma túy, tác hại của ma túy và các giải pháp phòng ngừa ma túy trong toàn xã hội; tăng cường công tác phối hợp ký kết và thực hiện các nghị quyết liên tịch để xây dựng phong trào trong các tầng lớp nhân dân, chú trọng xây dựng và củng cố lực lượng nòng cốt làm công tác giữ gìn an ninh trật tự ở địa bàn cơ sở, tập trung xây dựng phát triển các mô hình, nhân điển hình tiên tiến, các hình thức tự quản, tự phòng ngừa của nhân dân về an ninh trật tự kết hợp với phong trào quần chúng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, qua đó phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong công tác phòng, chống tội phạm ma túy, gắn với phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Bên cạnh đó, Ban Thường vụ Thành Đoàn, Hội Liên hiệp Thanh niên, Hội Sinh viên Thành phố tổ chức tốt các phong trào để tập hợp, thu hút thanh niên vào các hoạt động lành mạnh, bổ ích, hình thành nhân cách tốt cho thanh thiếu niên; tập trung thực hiện các giải pháp tiếp cận, giáo dục, cảm hóa số thanh thiếu niên chưa ngoan, chậm tiến, thanh thiếu niên có nguy cơ phạm pháp, sa vào tệ nạn xã hội, thanh niên sau cai nghiện ma túy.

Thường xuyên theo dõi, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật phòng, chống ma túy, kịp thời chỉ đạo giải quyết, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện tại địa phương; xác định việc thực hiện công tác phòng, chống ma túy tại các cơ quan, đơn vị, đảng bộ, chi bộ là một tiêu chí để phân tích, đánh giá chất lượng tổ chức cơ sở đảng, bình xét thi đua và khen thưởng hàng năm; xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu địa phương do thiếu trách nhiệm để xảy ra tệ nạn ma túy kéo dài hoặc phát sinh thêm trên địa bàn; xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật phòng, chống ma túy; khen thưởng kịp thời các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc để đưa công tác phòng, chống ma túy đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thiết thực.

2. Vai trò, trách nhiệm của cấp ủy và cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện Chỉ thị:

Trong quá trình tổ chức thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, các cấp ủy Đảng, chính quyền, các Sở - ngành, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, nhất là cấp phường, xã, thị trấn luôn quán triệt nghiêm túc tư tưởng chỉ đạo của Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố về yêu cầu nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm phải đi đôi, gắn liền với việc xây dựng, triển khai chương trình hành động thiết thực đến từng cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân; từ đó, giúp cho mỗi cấp ủy, chi bộ, mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, chiến sĩ lực lượng vũ trang, công nhân và lực lượng nòng cốt trong nhân dân hiểu rõ và nhất trí cao với những quan điểm, phương châm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp cơ bản đối với công tác phòng, chống ma túy.

Công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy Đảng từ Thành phố đến cơ sở luôn được chú trọng và duy trì thường xuyên. Ngoài việc kiểm tra, giám sát theo định kỳ, trong 5 năm qua, Ủy ban kiểm tra Thành ủy, các cấp ủy Đảng tổ chức kiểm tra 21 tổ chức đảng, giám sát 12 tổ chức đảng và 12 đảng viên về vai trò lãnh đạo thực hiện chuyên đề về công tác phòng, chống tội phạm và ma túy, xử lý các điểm nóng về tệ nạn xã hội[2]. Hầu hết các cơ sở đảng được kiểm tra, giám sát đều quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, tạo bước chuyển mới trong nhận thức và hành động. Các cấp ủy Đảng, nhất là các cơ sở đảng chuyên trách, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống ma túy và các cơ sở đảng tại phường, xã, thị trấn đã nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm và xác định phòng, chống ma túy vừa là yêu cầu cấp bách trước mắt, vừa là nhiệm vụ phải thực hiện thường xuyên lâu dài. Do đó, đã phát huy tốt vai trò lãnh đạo hệ thống chính trị, sâu sát địa bàn, tạo sự đồng tình, hưởng ứng của quần chúng nhân dân tham gia phong trào toàn dân tham gia bảo vệ an ninh tổ quốc nói chung, cũng như công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và tệ nạn xã hội tại địa bàn cơ sở.

Vai trò, ý thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đã có chuyển biến rõ rệt về nhận thức cũng như trong hành động, từ đó thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp một cách nghiêm túc, quyết liệt. Trách nhiệm người đứng đầu được đề cao, hầu hết cán bộ, đảng viên tích cực trong công tác phòng, chống tội phạm và ma túy theo phạm vi, chức năng nhiệm vụ được giao; đáng chú ý là vai trò của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể được phát huy tốt trong công tác tuyên truyền vận động, giáo dục, giúp đỡ người nghiện ma túy, người sau cai nghiện; tích cực tham gia công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn phường, xã, thị trấn phức tạp về tội phạm, tệ nạn ma túy và các loại tệ nạn xã hội.

Tuy nhiên, vẫn còn một số ít cán bộ, đảng viên chưa nêu cao vai trò trách nhiệm trong công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy, thậm chí vi phạm pháp luật về ma túy[3]. Mặc dù số lượng đảng viên vi phạm rất ít nhưng đã ảnh hưởng nhất định đến công tác lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là cấp cơ sở, vai trò tiên phong gương mẫu của đảng viên trong thực hiện Chỉ thị số 21-CT-TW của Bộ Chính trị còn hạn chế.

III. KẾT QUẢ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU

BÁO CÁO

SƠ KẾT 5 NĂM THỰC HIỆN CHỈ THỊ 21-CT/TW NGÀY 26 THÁNG 3 NĂM 2008 CỦA BỘ CHÍNH TRỊ VỀ TIẾP TỤC TĂNG CƯỜNG LÃNH ĐẠO, CHỈ ĐẠO CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG VÀ KIỂM SOÁT MA TÚY TRONG TÌNH HÌNH MỚI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư tại Công văn số 164-CV/TW ngày 13 tháng 5 năm 2013 và Công văn số 734-CV/TU ngày 10 tháng 7 năm 2013 của Ban Thường vụ Thành ủy về việc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26 tháng 3 năm 2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới, Ủy ban nhân dân Thành phố báo cáo sơ kết tình hình, kết quả triển khai thực hiện và phương hướng giải pháp trong thời gian tới như sau:

I. TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VÀ TỆ NẠN MA TÚY

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức hút lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước. Với vị trí và vai trò của mình, mỗi năm, thành phố tiếp nhận một lượng lớn dân nhập cư từ các địa phương khác đến sinh sống, học tập và làm việc, dân số thực tế của thành phố hiện nay là hơn 10 triệu người với gần 8 triệu dân thường trú và hơn 2,2 triệu dân nhập cư tạm trú dài hạn. Do sự phát triển về mọi mặt trong tiến trình đổi mới, cùng với quan hệ xã hội và địa bàn hoạt động của từng cá nhân người dân ngày càng được mở rộng, thành phố trở thành địa bàn hoạt động trọng điểm của các loại tội phạm mang tính nội địa lẫn quốc tế, trong đó có tội phạm ma túy.

Trong những năm qua, tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy luôn phát sinh nhiều thách thức mới và tiềm ẩn nguy cơ diễn biến phức tạp. Trong 05 năm, Thành phố đã phát hiện 8.034 vụ mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép các chất ma túy; xử lý 16.140 đối tượng (tăng 19,70% so với cùng thời gian trước đó), trong đó số lượng ma túy tổng hợp thu giữ hơn 142kg (tăng hơn 22 lần), heroin thu giữ 123kg (tăng hơn 2,5 lần). Các băng nhóm, đường dây tội phạm ma túy có liên quan đến tội phạm hình sự và tàng trữ vũ khí hình thành nhanh, tổ chức mạng lưới linh hoạt nhưng chặt chẽ, cùng lúc buôn bán nhiều loại ma túy chứ không đơn thuần mua bán chuyên về heroin hoặc ma túy tổng hợp như trước đây; hoạt động mua bán, tàng trữ, vận chuyển ma túy, nhất là ma túy tổng hợp vào Thành phố Hồ Chí Minh để tiêu thụ hoặc lợi dụng địa bàn Thành phố thông qua Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất để trung chuyển đi các địa phương khác hoặc ra nước ngoài ngày càng tăng nhanh. Phương thức thủ đoạn của tội phạm ma túy ngày càng đa dạng, tinh vi, chuyên nghiệp: chúng thường xuyên thay đổi chỗ ở, nơi cất giấu ma túy; không giao nhận tiền hàng cùng một lúc; thanh toán tiền mua bán ma túy thông qua tài khoản tại các ngân hàng nhằm tránh sự theo dõi và phát hiện của lực lượng chức năng; ép mỏng ma túy bọc giấy bạc dán vào thành valy, bên trong có cà phê, trà, bột ớt, bột tiêu… để tránh sự phát hiện của máy soi và chó nghiệp vụ...

Tình hình sản xuất, điều chế ma túy tổng hợp ngay trong địa bàn Thành phố đã xuất hiện từ năm 2011 và vẫn còn phát sinh bằng việc chiết xuất tiền chất ma túy có trong các loại thuốc chữa bệnh thông thường (thuốc cảm, sốt, sổ mũi, viêm phế quản, giãn tĩnh mạch) hoặc sử dụng trực tiếp tiền chất ma túy Pseudoephedrin, Ephedrin trên thị trường tự do kết hợp với hóa chất khác để điều chế ma túy tổng hợp, trong khi công tác quản lý tiền chất ma túy, nhất là tiền chất sử dụng trong lĩnh vực y tế còn nhiều bất cập, dẫn đến việc có dấu hiệu nhập, mua tiền chất để sản xuất thuốc nhưng lại không thấy tiêu thụ trên thị trường nội địa. Việc mua bán, sử dụng ma túy nhỏ lẻ trong cộng đồng dân cư, nơi công cộng, vũ trường, quán bar, nhà hàng vẫn còn diễn ra; đặc biệt là tình trạng số đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp ngày càng tăng, phần lớn là thanh thiếu niên, từ đó đặt ra những thách thức lớn đối với công tác phòng, chống ma túy nói riêng và công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố nói chung.

Ngày 26 tháng 3 năm 2008, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 21-CT/TW về “Tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới”, Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành Chương trình hành động số 49-CTr/TU ngày 08 tháng 4 năm 2009 triển khai thực hiện Chỉ thị 21-CT/TW của Bộ Chính trị. Việc tổ chức triển khai Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị được thực hiện trong bối cảnh công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn Thành phố có những thuận lợi và khó khăn, thách thức như sau:

- Thuận lợi:

+ Trong nhiều năm qua, lãnh đạo Đảng, chính quyền Thành phố và các cấp, các ngành luôn nhận thức rõ vai trò, vị trí, tầm quan trọng của địa bàn trọng điểm về an ninh trật tự, nhất là những thách thức mới trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trên địa bàn Thành phố, do đó, những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phòng, chống các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, đặc biệt là tội phạm và tệ nạn ma túy luôn được triển khai thực hiện xuyên suốt, từ cấp Thành phố đến cơ sở.

+ Công tác phối hợp thực hiện cuộc vận động “Toàn dân tham gia vận động, giúp đỡ người nghiện ma túy cai nghiện và quản lý, hỗ trợ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng” được gắn kết với cuộc vận động “Toàn dân tham gia phòng, chống ma túy - tội phạm - tệ nạn xã hội”, phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc trong thời kỳ mới” và công tác xây dựng xã, phường lành mạnh không có mại dâm, ma túy… đã có những chuyển biến tích cực, được cả hệ thống chính trị quan tâm, quyết tâm thực hiện và được các giới, các tầng lớp nhân dân đồng tình hưởng ứng và tích cực tham gia.

+ Qua 05 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 16/2003/QH11 ngày 17 tháng 6 năm 2003 của Quốc hội khóa XI về thực hiện thí điểm Đề án “Tổ chức quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy” đã giúp Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, có hiệu quả giữa các ngành, các cấp trong công tác quản lý, giáo dục, giúp đỡ người nghiện ma túy, nhất là ngươi sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng. Công tác tư vấn, giáo dục gắn với việc giúp đỡ, giải quyết việc làm cho người cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng về địa phương được chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, Tổ cán sự xã hội tình nguyện của phường, xã, thị trấn quan tâm phối hợp thực hiện, tạo điều kiện cho họ ổn định cuộc sống, phòng, chống tái nghiện.

- Khó khăn:

+ Tình hình ma túy trên thế giới và trong khu vực Đông Nam Á vẫn đang tiếp tục diễn biến rất phức tạp; sự phát triển lan rộng nhanh chóng của các loại ma túy mới và nhu cầu sử dụng ma túy bất hợp pháp ngày càng nhiều ở một số nước lân cận với Việt Nam, đã tạo áp lực lớn đối với công tác phòng, chống ma túy ở nước ta, trong đó Thành phố Hồ Chí Minh với vị trí trung tâm kinh tế của cả nước và khu vực Đông Nam Á là địa bàn mà tội phạm lợi dụng để đưa ma túy vào tiêu thụ và trung chuyển qua các quốc gia khác.

+ Thực trạng nhiều đối tượng được đặc xá, tha tù về, các đối tượng hồi gia khi chấm dứt thực hiện Nghị quyết 16 của Quốc hội chưa có việc làm ổn định, tiếp tục tái phạm, tái nghiện; số đối tượng trốn trường, trốn trại và nhất là số đối tượng có tiền án, tiền sự từ các tỉnh, thành phố khác theo dòng nhập cư đến Thành phố ẩn nấp, lén lút hoạt động gây nhiều khó khăn cho công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội, quản lý và giúp đỡ đối tượng sau cai nghiện hồi gia.

II. CÔNG TÁC QUÁN TRIỆT VÀ LÃNH ĐẠO, CHỈ ĐẠO TRIỂN KHAI THỰC HIỆN CHỈ THỊ SỐ 21-CT/TW CỦA BỘ CHÍNH TRỊ

1. Công tác quán triệt và triển khai thực hiện:

- Để triển khai thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Bộ Chính trị và Ban Thường vụ Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã tổ chức Hội nghị cán bộ Thành phố quán triệt, triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, chỉ đạo các cấp chính quyền, các ban, ngành tổ chức hội nghị quán triệt đến cán bộ, công chức, viên chức, tuyên truyền trong đoàn viên, hội viên và nhân dân nhận thức rõ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; xác định đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ trọng tâm cấp bách trước mắt và thường xuyên lâu dài của từng đơn vị, từng địa phương.

 Việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 21/CT-TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy được lồng ghép với Chương trình mục tiêu “03 giảm” (giảm tội phạm, ma túy và tệ nạn xã hội) và các chương trình an sinh xã hội của Thành phố. Qua công tác triển khai, quán triệt đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức về hậu quả, tác hại của ma túy và ý thức tự giác hành động của từng cấp, từng ngành, từng cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên và nhân dân để tích cực tham gia phòng, chống ma túy, tạo nên phong trào hành động phòng, chống ma túy rộng khắp và bền vững, làm giảm thiểu tệ nạn ma túy trên địa bàn Thành phố.

- Trên cơ sở đó, trong quá trình tổ chức thực hiện, Ủy ban nhân dân Thành phố đã triển khai nhiều văn bản chỉ đạo[1] tăng cường công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong thời điểm trước mắt, trong từng giai đoạn, cũng như hoạch định chương trình có tính chiến lược lâu dài; xây dựng và triển khai đồng bộ các giải pháp phòng ngừa, tăng cường đấu tranh ngăn chặn nguồn thẩm lậu ma túy từ các tỉnh và nước ngoài vào Thành phố; tập trung giải quyết người nghiện ma túy; chỉ đạo các Sở - ngành, quận - huyện có kế hoạch thực hiện hiệu quả, thiết thực Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy và hưởng ứng các hoạt động trong “Tháng hành động phòng, chống ma túy”, “Ngày toàn dân phòng, chống ma túy 26 tháng 6”, “Ngày thế giới phòng, chống ma túy”; mở các đợt cao điểm tấn công, trấn áp, điều tra, xử lý tội phạm ma túy và có các giải pháp cụ thể nâng cao hiệu quả phòng ngừa tệ nạn xã hội trên địa bàn Thành phố.

- Các cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội xây dựng kế hoạch tuyên truyền, phổ biến sâu rộng pháp luật phòng, chống ma túy, tác hại của ma túy và các giải pháp phòng ngừa ma túy trong toàn xã hội; tăng cường công tác phối hợp ký kết và thực hiện các nghị quyết liên tịch để xây dựng phong trào trong các tầng lớp nhân dân, chú trọng xây dựng và củng cố lực lượng nòng cốt làm công tác giữ gìn an ninh trật tự ở địa bàn cơ sở, tập trung xây dựng phát triển các mô hình, nhân điển hình tiên tiến, các hình thức tự quản, tự phòng ngừa của nhân dân về an ninh trật tự kết hợp với phong trào quần chúng xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, qua đó phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong công tác phòng, chống tội phạm ma túy, gắn với phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Bên cạnh đó, Ban Thường vụ Thành Đoàn, Hội Liên hiệp Thanh niên, Hội Sinh viên Thành phố tổ chức tốt các phong trào để tập hợp, thu hút thanh niên vào các hoạt động lành mạnh, bổ ích, hình thành nhân cách tốt cho thanh thiếu niên; tập trung thực hiện các giải pháp tiếp cận, giáo dục, cảm hóa số thanh thiếu niên chưa ngoan, chậm tiến, thanh thiếu niên có nguy cơ phạm pháp, sa vào tệ nạn xã hội, thanh niên sau cai nghiện ma túy.

Thường xuyên theo dõi, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật phòng, chống ma túy, kịp thời chỉ đạo giải quyết, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện tại địa phương; xác định việc thực hiện công tác phòng, chống ma túy tại các cơ quan, đơn vị, đảng bộ, chi bộ là một tiêu chí để phân tích, đánh giá chất lượng tổ chức cơ sở đảng, bình xét thi đua và khen thưởng hàng năm; xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu địa phương do thiếu trách nhiệm để xảy ra tệ nạn ma túy kéo dài hoặc phát sinh thêm trên địa bàn; xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật phòng, chống ma túy; khen thưởng kịp thời các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc để đưa công tác phòng, chống ma túy đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thiết thực.

2. Vai trò, trách nhiệm của cấp ủy và cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện Chỉ thị:

Trong quá trình tổ chức thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, các cấp ủy Đảng, chính quyền, các Sở - ngành, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, nhất là cấp phường, xã, thị trấn luôn quán triệt nghiêm túc tư tưởng chỉ đạo của Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố về yêu cầu nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm phải đi đôi, gắn liền với việc xây dựng, triển khai chương trình hành động thiết thực đến từng cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân; từ đó, giúp cho mỗi cấp ủy, chi bộ, mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, chiến sĩ lực lượng vũ trang, công nhân và lực lượng nòng cốt trong nhân dân hiểu rõ và nhất trí cao với những quan điểm, phương châm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp cơ bản đối với công tác phòng, chống ma túy.

Công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy Đảng từ Thành phố đến cơ sở luôn được chú trọng và duy trì thường xuyên. Ngoài việc kiểm tra, giám sát theo định kỳ, trong 5 năm qua, Ủy ban kiểm tra Thành ủy, các cấp ủy Đảng tổ chức kiểm tra 21 tổ chức đảng, giám sát 12 tổ chức đảng và 12 đảng viên về vai trò lãnh đạo thực hiện chuyên đề về công tác phòng, chống tội phạm và ma túy, xử lý các điểm nóng về tệ nạn xã hội[2]. Hầu hết các cơ sở đảng được kiểm tra, giám sát đều quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, tạo bước chuyển mới trong nhận thức và hành động. Các cấp ủy Đảng, nhất là các cơ sở đảng chuyên trách, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống ma túy và các cơ sở đảng tại phường, xã, thị trấn đã nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm và xác định phòng, chống ma túy vừa là yêu cầu cấp bách trước mắt, vừa là nhiệm vụ phải thực hiện thường xuyên lâu dài. Do đó, đã phát huy tốt vai trò lãnh đạo hệ thống chính trị, sâu sát địa bàn, tạo sự đồng tình, hưởng ứng của quần chúng nhân dân tham gia phong trào toàn dân tham gia bảo vệ an ninh tổ quốc nói chung, cũng như công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và tệ nạn xã hội tại địa bàn cơ sở.

Vai trò, ý thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đã có chuyển biến rõ rệt về nhận thức cũng như trong hành động, từ đó thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp một cách nghiêm túc, quyết liệt. Trách nhiệm người đứng đầu được đề cao, hầu hết cán bộ, đảng viên tích cực trong công tác phòng, chống tội phạm và ma túy theo phạm vi, chức năng nhiệm vụ được giao; đáng chú ý là vai trò của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể được phát huy tốt trong công tác tuyên truyền vận động, giáo dục, giúp đỡ người nghiện ma túy, người sau cai nghiện; tích cực tham gia công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn phường, xã, thị trấn phức tạp về tội phạm, tệ nạn ma túy và các loại tệ nạn xã hội.

Tuy nhiên, vẫn còn một số ít cán bộ, đảng viên chưa nêu cao vai trò trách nhiệm trong công tác phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy, thậm chí vi phạm pháp luật về ma túy[3]. Mặc dù số lượng đảng viên vi phạm rất ít nhưng đã ảnh hưởng nhất định đến công tác lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là cấp cơ sở, vai trò tiên phong gương mẫu của đảng viên trong thực hiện Chỉ thị số 21-CT-TW của Bộ Chính trị còn hạn chế.

III. KẾT QUẢ THỰC HIỆN NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU

1. Đánh giá toàn diện tình hình, kết quả phòng, chống ma túy:

Thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị, trong 05 năm qua, Đảng bộ và chính quyền Thành phố đã chủ động xây dựng và tổ chức thực hiện có hiệu quả nhiều chính sách, giải pháp phù hợp với thực tiễn phòng ngừa, đấu tranh đối với tội phạm và tệ nạn ma túy; đặc biệt là các cấp ủy Đảng, chính quyền cơ sở đã thể hiện vai trò hạt nhân lãnh đạo, hướng dẫn và trực tiếp tổ chức thực hiện phong trào Toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc, phát huy sự đoàn kết, nỗ lực của cả hệ thống chính trị, vai trò nòng cốt của các lực lượng chức năng và huy động sức mạnh của quần chúng nhân dân tại các đơn vị, khu dân cư cùng tham gia phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy, từ đó tạo được thế chủ động trong phòng ngừa, ngăn chặn, hạn chế các nhân tố, điều kiện phát sinh tội phạm, tệ nạn ma túy và tệ nạn xã hội khác tại địa bàn cơ sở.

- Với vai trò chủ công, nòng cốt trong công tác phòng, chống ma túy, Công an Thành phố đã triển khai nhiều kế hoạch phối hợp với lực lượng Hải quan, Bộ đội Biên phòng thành phố và các ngành chức năng liên quan chủ động tăng cường công tác nắm tình hình, tập trung đấu tranh với các đường dây, tổ chức mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sản xuất trái phép các chất ma túy, số đối tượng sử dụng và tổ chức chứa chấp sử dụng ma túy; xác minh thu thập tài liệu các nhóm đối tượng, đường dây nghi vấn mua bán ma túy xuất phát từ các tỉnh phía Bắc, Tây Nam bộ, các đối tượng Việt kiều và người nước ngoài nhất là người gốc Châu Phi, Campuchia… Liên tục mở các cao điểm tấn công trấn áp tội phạm ma túy và tập trung chuyển hóa các địa bàn phức tạp về ma túy; đẩy mạnh công tác xây dựng phường, xã, thị trấn không có ma túy; huy động lực lượng triển khai các biện pháp nghiệp vụ để tập trung triệt phá, bóc gỡ các tổ chức, đường dây ma túy lớn.

Từ năm 2009 đến năm 2013, Công an Thành phố đã khám phá 186 chuyên án vận chuyển buôn bán ma túy, triệt phá nhiều đường dây liên tỉnh và xuyên quốc gia vận chuyển, mua bán ma túy, phát hiện 8.034 vụ mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép các chất ma túy, tăng 2.123 vụ (36,14%) so với thời gian cùng kỳ, bắt 16.104 tên; khởi tố 5.608 vụ với 7.620 tên; thu giữ hơn 63 kg heroin, hơn 69 kg ma túy tổng hợp. Lực lượng Công an đã phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân các cấp điều tra, truy tố, xét xử kiên quyết và kịp thời nhiều vụ án lớn, được nhân dân đồng tình ủng hộ[4].

- Qua kiểm tra, kiểm soát Cảng hàng không, Cảng biển, Cục Hải quan Thành phố đã phát hiện 38 vụ vận chuyển trái phép chất ma túy; thu giữ gần 60 kg heroin; 2,06 kg cocain; 72,78 kg và 104.482 viên ma túy tổng hợp, 674,72 kg tiền chất, 933.200 viên thuốc tân dược có chất gây nghiện.

- Bộ đội Biên phòng Thành phố qua công tác nghiệp vụ đã chủ động thu thập thông tin về tình hình tội phạm ma túy trên địa bàn quản lý, tham gia truy quét trên bộ, trên sông, trên biển thuộc những địa bàn trọng điểm tập trung đối tượng nghiện và có dấu hiệu mua bán, tàng trữ trái phép các chất ma túy, qua đó đã xác lập và khám phá 01 chuyên án; phát hiện, xử lý 09 vụ, 15 đối tượng có hành vi mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép chất ma túy.

- Tiếp tục thực hiện Nghị định số 58/2003/NĐ-CP ngày 29 tháng 05 năm 2003 của Chính phủ quy định về kiểm soát nhập khẩu, xuất khẩu, vận chuyển quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, các lực lượng chức năng Hải quan, Công an, Y tế, Biên phòng Thành phố đã tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát; qua đó đã phát hiện, lập hồ sơ xử lý 03 trường hợp vi phạm, thu giữ 14 kg tiền chất, 18,5 tấn hạt cây anh túc nhập khẩu qua đường chuyển phát nhanh DHL và bằng đường tàu biển qua cửa khẩu Cảng Sài Gòn[5]. Ngoài ra đã phát hiện 06 vụ sản xuất, điều chế ma túy tại Thành phố, cho thấy công tác quản lý nhà nước về tiền chất, thuốc hướng thần và thuốc gây nghiện, tân dược còn nhiều sơ hở, bất cập, nhất là đầu ra vẫn chưa được làm rõ, có dấu hiệu cấu kết nhập, mua bán tiền trái phép chất để sản xuất thuốc nhưng lại không thấy tiêu thụ trên thị trường nội địa.

Do Thành phố là trung tâm kinh tế và đầu mối giao thông, giao lưu quốc tế và khu vực nên việc tái lập đường dây và tái phát triển tội phạm ma túy ở Thành phố vẫn còn tiềm ẩn và sẵn sàng bộc phát. Các đối tượng mua bán, vận chuyển ma túy vào Thành phố hoạt động ngày càng tinh vi, xảo quyệt và thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn, quy luật hoạt động. Mặc dù, đã triệt phá được nhiều tổ chức, đường dây mua bán, vận chuyển ma túy lớn nhưng vẫn chưa kiểm soát được tình trạng vận chuyển ma túy vào thành phố và tán phát lẻ ma túy tại Thành phố. Tình hình sử dụng ma túy tổng hợp tại vũ trường, quán bar, khách sạn gia tăng đáng lo ngại. Trong khi đó, công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực kinh doanh dịch vụ “nhạy cảm” tuy được quan tâm thực hiện nhưng vẫn còn nhiều bất cập, có lúc có nơi chưa chặt chẽ, chưa đồng bộ, còn nhiều sơ hở; biện pháp chế tài chưa đúng mức, thiếu các biện pháp cương quyết nên tình trạng biến tướng trong kinh doanh, tình trạng tổ chức, lôi kéo sử dụng ma túy tổng hợp vẫn còn diễn biến phức tạp, nhất là trong thanh thiếu niên.

2. Hoàn thiện văn bản pháp quy về phòng, chống ma túy:

- Trong thời gian qua, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Thành phố đã ban hành 14 văn bản quy phạm pháp luật liên quan nhằm thể chế hóa việc triển khai thực hiện các chính sách, chế độ, quy định về quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy; quản lý người sau cai nghiện tại nơi cư trú; chính sách hỗ trợ người nghiện cũng như chế độ đối với cán bộ, viên chức, nhân viên công tác tại các đơn vị sự nghiệp, cơ sở quản lý người nghiện ma túy. Các văn bản này đều đảm bảo cơ sở pháp lý, đúng quy định pháp luật, điều chỉnh các vấn đề phát sinh từ thực tiễn công tác cai nghiện trên địa bàn Thành phố, có nội dung phù hợp nên khi triển khai đạt được hiệu quả nhất định.

Ủy ban nhân dân Thành phố đã triển khai hướng dẫn về thẩm quyền, thủ tục giải quyết đưa vào cơ sở chữa bệnh cho Ủy ban nhân dân quận, huyện đúng quy định của pháp luật, thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các quy trình thủ tục hồ sơ cai nghiện, phối hợp quản lý người sau cai nghiện tại nơi cư trú đúng quy định pháp luật; ban hành “Đề án tiếp nhận người cai nghiện ma túy tự nguyện có đóng phí trên địa bàn Thành phố” nhằm đẩy mạnh công tác cai nghiện tự nguyện, tăng cường phối hợp với gia đình, thân nhân người cai nghiện để quản lý người cai nghiện tốt hơn, hiệu quả hơn, đưa ra nhiều mô hình để đa dạng công tác cai nghiện trên địa bàn Thành phố.

- Trong quá trình triển khai thi hành các quy định pháp luật về phòng, chống ma túy, Thành phố đã tổ chức 02 đợt rà soát văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Thành phố ban hành có nội dung quy định về công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy (năm 2009 và năm 2013). Qua đó đã công bố bãi bỏ các văn bản hết hiệu lực, sửa đổi, bổ sung một số văn bản và kịp thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung những vấn đề vướng mắc, bất cập về các văn bản của cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương ban hành[6].

3. Đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục phòng, chống ma túy:

Công tác tuyên truyền, vận động nhân dân về phòng, chống ma túy luôn được tập trung đẩy mạnh và đổi mới cả về nội dung, hình thức và phương pháp tuyên truyền, nâng cao sức thuyết phục, phù hợp với từng đối tượng, đến từng hộ dân, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ sử dụng ma túy cao (thanh thiếu niên, người tạm trú,…); tập trung tuyên truyền về hậu quả, tác hại của việc sử dụng các chất ma túy để từng gia đình, thanh thiếu niên hiểu và không mua bán, sử dụng ma túy; việc tuyên truyền được thực hiện kết hợp với công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn, vận động nhân dân tham gia tố giác các địa điểm nghi vấn mua bán, nghi vấn có thanh thiếu niên tụ tập sử dụng ma túy, xây dựng phường, xã, thị trấn lành mạnh không có tệ nạn ma túy, mại dâm và lồng ghép với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”.

Ngoài ra, công tác tuyên truyền chủ trương, chính sách pháp luật còn được kết hợp thực hiện qua các hình thức tuyên truyền miệng, qua báo chí, đài phát thanh, truyền hình, giao lưu người thật việc thật, người tốt việc tốt… nhằm làm cho nhân dân nắm rõ về thủ đoạn hoạt động của các loại tội phạm; trong đó lấy hộ gia đình, các trường học, các cơ quan, xí nghiệp, doanh nghiệp, nhóm hộ, tổ dân phố, các đoàn thể Thanh niên, Phụ nữ, Cựu chiến binh… làm cơ sở để tổ chức tuyên truyền.

- Hưởng ứng các đợt cao điểm nhân “Tháng hành động phòng, chống ma túy”, “Ngày toàn dân phòng, chống ma túy 26 tháng 6” và “Ngày thế giới phòng, chống ma túy” hàng năm, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và các Sở - ngành chức năng, Ủy ban nhân dân các quận, huyện đã phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các Đoàn thể tổ chức các cuộc mít tinh, diễu hành, hội thảo, tọa đàm, hội diễn văn nghệ, sinh hoạt tổ dân phố… để tuyên truyền pháp luật, chủ trương về phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy ở khu dân cư, trường học, cơ quan, doanh nghiệp phù hợp với từng giới. Tổ chức cuộc thi tìm hiểu Luật phòng, chống ma túy, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống ma túy và các văn bản pháp luật có liên quan với hàng vạn người tham gia, lựa chọn được nhiều bài dự thi hay, nghiên cứu sâu về Luật phòng, chống ma túy tham dự thi toàn quốc. Tổ chức hội thi tuyên truyền viên giỏi nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền, tư vấn phòng, chống ma túy, mại dâm, HIV/AIDS cấp quận, huyện và thành lập đội tuyển tham gia hội thi toàn quốc do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức năm 2011.

- Sở Tư pháp đã tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố ban hành Kế hoạch số 1831/KH-UBND ngày 21 tháng 04 năm 2011 triển khai thực hiện “Ngày pháp luật”, trong đó trọng tâm triển khai phổ biến các văn bản pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm, ma túy. Biên soạn nhiều tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền với nội dung phong phú, hình thức đa dạng như: sổ tay hướng dẫn, đề cương tuyên truyền, tài liệu hỏi đáp về pháp luật, tờ gấp “Một số quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh và trật tự, an toàn xã hội”[7].

- Công an Thành phố phối hợp Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố ký kết kế hoạch liên tịch về phòng, chống tội phạm và ma túy, chỉ đạo ký kết liên tịch tại cấp quận, huyện, phường, xã, thị trấn với các nội dung: triển khai kế hoạch chuyên sâu về phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong phòng, chống ma túy trên địa bàn phường, xã, thị trấn; quản lý giáo dục đối tượng; củng cố lực lượng an ninh cơ sở, thành lập lực lượng bảo vệ dân phố tham gia hoạt động tuần tra bảo đảm an ninh trật tự địa bàn khu phố.

- Ủy ban nhân dân các cấp đã huy động và phân công các ban, ngành, đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân) tham gia quản lý, giáo dục đối tượng vi phạm theo Nghị định số 163/2003/NĐ-CP của Chính phủ; tổ chức 13.567 cuộc sinh hoạt quần chúng ở tổ dân phố với hơn 462.133 lượt người tham dự nghe tuyên truyền về tác hại của ma túy tại cộng đồng dân cư; tổ chức các Hội thi tìm hiểu về Luật phòng, chống ma túy... đã phát hành 1.204.727 tài liệu tuyên truyền về công tác giữ gìn an ninh trật tự, phòng chống tội phạm và ma túy đến các hộ dân.

Qua tuyên truyền vận động, quần chúng đã cung cấp cho cơ quan Công an 133.679 nguồn tin, trong đó có 85.722 tin có giá trị, giúp cơ quan Công an xác minh làm rõ 21.831 vụ việc, bắt giữ và xử lý 35.263 đối tượng, thu hồi tài sản trị giá trên 38,79 tỷ đồng. Quần chúng đã vận động 312 đối tượng ra đầu thú, cung cấp tin cho công an bắt giữ 622 đối tượng có quyết định truy nã. Xuất hiện nhiều gương quần chúng mưu trí dũng cảm tham gia truy bắt bọn tội phạm (có 2.484 tập thể và 13.752 cá nhân được cấp khen thưởng trong công tác xây dựng phong trào và đấu tranh, phòng chống tội phạm và ma túy).

Với sự năng động, sáng tạo của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố; công tác lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, chặt chẽ của Thường trực Thành ủy, sự điều hành quyết liệt, hiệu quả của Ủy ban nhân dân Thành phố, sự hưởng ứng tích cực của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các Đoàn thể, sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân Thành phố nên đã tạo được phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc phát triển rộng khắp, góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và tệ nạn xã hội.

Bên cạnh đó, hoạt động tuyên truyền, vận động quần chúng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế do chưa đi vào chiều sâu, chưa thiết thực, phù hợp với từng đặc thù riêng của các bộ phận quần chúng nhân dân, chưa phát động hiệu quả ý thức tự phòng trong nhân dân, nhất là trong dân nhập cư… Công tác tổ chức thực hiện có lúc có nơi vẫn còn hình thức, chưa duy trì liên tục. Một số phường, xã, thị trấn chưa làm tốt công tác xây dựng nhóm hộ, tổ dân phố, tổ nhân dân tự quản về an ninh trật tự; thiếu chủ động phối hợp với các ban ngành, Mặt trận, đoàn thể để triển khai các nghị quyết liên tịch; vai trò tự quản của nhân dân về an ninh trật tự chưa cao.

4. Củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, lực lượng phòng, chống ma túy:

- Công tác củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy của lực lượng phòng, chống ma túy được coi trọng; bộ máy tham mưu cho cấp ủy và chính quyền các cấp, đội ngũ cán bộ chuyên trách từng bước được bổ sung, điều chỉnh hợp lý và sắp xếp phù hợp theo yêu cầu nhiệm vụ; đội ngũ cán bộ trực tiếp chiến đấu, nhất là ở cơ sở được tập trung củng cố, kiện toàn cả về tổ chức, biên chế, phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; song song đó, cấp ủy và chính quyền các cấp đã triển khai nhiều biện pháp quản lý cán bộ, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để hạn chế sai phạm kỷ luật hoặc vi phạm pháp luật trong lực lượng phòng, chống ma túy.

Về cơ bản, trình độ, năng lực và khả năng thực tiễn của lực lượng chuyên trách phòng, chống ma túy từng bước được nâng lên, tạo chuyển biến rõ rệt về hiệu quả hoạt động, thật sự là lực lượng nòng cốt đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trong tình hình mới, kết quả khám phá án ma túy tăng 35,08% bình quân hàng năm. Do chủ động dự báo đúng tình hình, diễn biến, kịp thời nắm bắt phương thức thủ đoạn hoạt động của tội phạm ma túy nên đã phát hiện, triệt phá và làm rõ phương thức thủ đoạn hoạt động của nhiều đường dây mua bán, vận chuyển ma túy lớn từ các tỉnh biên giới phía Bắc, biên giới Tây Nam hoặc qua Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất đưa vào Thành phố tiêu thụ hoặc trung chuyển ma túy ra nước ngoài, qua đó góp phần quan trọng ngăn chặn tình trạng mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng ma túy tại Thành phố.

Đến nay, đội ngũ cán bộ làm công tác tư pháp được bổ sung, chuẩn hóa và ngày càng nâng cao về chất lượng. Việc điều tra, truy tố, xét xử đúng trình tự quy định của pháp luật và đảm bảo tính công bằng, dân chủ, khách quan; không để xảy ra oan, sai gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, hạn chế tỷ lệ điều tra bổ sung do lỗi của cơ quan Cảnh sát điều tra.

- Để tăng cường hiệu quả chỉ đạo hoạt động phòng, chống tội phạm, ma túy và tệ nạn xã hội, Ủy ban nhân dân Thành phố đã quyết định sáp nhập Ban Chỉ đạo Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc và Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội thành Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội Thành phố nhằm tập trung thống nhất vai trò chỉ đạo và tổ chức thực hiện các biện pháp, giải pháp phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội; đồng thời, thường xuyên chú trọng củng cố, kiện toàn Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội ở cấp cơ sở. Nhìn chung, vai trò hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp đã phát huy hiệu quả trong chỉ đạo điều hành, kịp thời giải quyết những vấn đề nổi lên về trật tự xã hội; các lực lượng nòng cốt luôn được các cấp ủy, chính quyền quan tâm củng cố, xây dựng về biên chế, đào tạo, trang bị công cụ, phương tiện hoạt động, thực hiện các chế độ chính sách theo quy định. Hiện nay, lực lượng nòng cốt tại địa bàn cơ sở có 11.531 người, có 7.914 người là nhân viên bảo vệ dân phố đã được tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ bảo vệ dân phố. Thời gian qua, đã tập trung bổ sung biên chế lực lượng nòng cốt của 482 khu phố phức tạp về an ninh trật tự và lực lượng này đã có nhiều đóng góp tích cực trên lĩnh vực phòng, chống ma túy.

- Song song đó, việc đảm bảo chế độ, chính sách cho cán bộ tham gia phòng, chống ma túy luôn được quan tâm gắn liền với yêu cầu kiện toàn, củng cố, xây dựng đội ngũ cán bộ. Ngoài chế độ chính sách theo quy định, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã có chính sách hỗ trợ, bồi dưỡng nâng mức phụ cấp cho lực lượng công an viên, lực lượng bảo vệ dân phố, lực lượng cán sự xã hội tình nguyện tại cơ sở địa bàn... nhằm hỗ trợ nhu cầu sinh hoạt và động viên khuyến khích cán bộ an tâm công tác[8].

Mặt khác, kinh phí nâng cấp cơ sở vật chất, trang bị về công cụ hỗ trợ, phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ… được quan tâm đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng tham gia phòng, chống ma túy trong thực thi nhiệm vụ, phát huy hiệu quả trong đấu tranh, trấn áp; số lượng, chủng loại trang bị từng bước được tăng cường; chất lượng các loại phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ, vũ khí, công cụ hỗ trợ được bổ sung, cải tiến phù hợp, thuận lợi trong sử dụng và bảo quản, bảo dưỡng.

Tuy nhiên, công tác củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy của lực lượng phòng, chống ma túy còn những hạn chế nhất định như: một số bộ phận, đơn vị còn thiếu biên chế, cơ cấu lực lượng chưa cân đối, nhất là đối với tổ chức bộ máy ở cấp xã, trong đó, lực lượng Công an xã, do quá trình đô thị hóa nhanh, dân số gia tăng cao nên việc bố trí quân số theo quy định hiện không đáp ứng yêu cầu quản lý an ninh trật tự tại địa bàn cơ sở; việc trang bị vũ khí, phương tiện kỹ thuật phục vụ công tác chiến đấu tuy được tăng cường nhưng chưa tiếp cận công nghệ hiện đại, dẫn đến kém hiệu quả, thiếu đồng bộ; vai trò hoạt động của các thành viên Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội từ Thành phố đến quận, huyện, phường, xã, thị trấn chưa đều tay, trách nhiệm tập trung chủ yếu ở Trưởng, Phó ban và thành viên các đơn vị chuyên trách hoặc trực tiếp có chức năng, nhiệm vụ phòng, chống ma túy và tệ nạn xã hội, một số thành viên thiếu chủ động trong việc đề xuất, tham mưu những giải pháp, biện pháp giải quyết những vấn đề về tội phạm và tệ nạn ma túy xảy ra, việc thực hiện chế độ báo cáo định kỳ phần nhiệm vụ đảm trách chưa nghiêm hoặc thông tin không đầy đủ.

5. Công tác cai nghiện phục hồi và quản lý sau cai nghiện; việc thực hiện chế độ, chính sách hỗ trợ người cai nghiện, sau cai nghiện ma túy và lực lượng cán bộ, công chức, người lao động công tác tại các trường, trung tâm cai nghiện:

Thành phố đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện công tác quản lý, tổ chức cai nghiện cũng như các chế độ, chính sách nhằm hỗ trợ người nghiện trong quá trình cai nghiện và giải quyết việc làm cho người chấp hành xong thời gian cai nghiện, sau cai nghiện trở về hòa nhập cộng đồng. Tập trung huy động nhiều nguồn lực từ các Sở - ngành, đoàn thể, quận - huyện, các cơ sở tôn giáo, doanh nghiệp, công ty, các cá nhân trong và ngoài nước tham gia ủng hộ, hỗ trợ cho công tác phòng, chống ma túy và phòng, chống HIV/AIDS, từ việc tổ chức cai nghiện, điều trị cắt cơn, phục hồi sức khỏe, dạy văn hóa đến việc đầu tư liên kết tổ chức dạy nghề, tổ chức sản xuất, giải quyết việc làm, hỗ trợ vốn cho người đang cai nghiện và người sau cai nghiện.

a) Công tác cai nghiện phục hồi:

Thành phố đã thực hiện đa dạng các loại hình cai nghiện và từng bước xã hội hóa công tác tổ chức cai nghiện để hỗ trợ, đáp ứng nguyện vọng của người dân có nhu cầu đưa con em đến điều trị, huy động sự đóng góp của gia đình người nghiện, góp phần giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước. Trong 05 năm, các cơ sở cai nghiện ma túy và quản lý người sau cai nghiện của Thành phố[9] đã tổ chức cai nghiện cho 20.460 người nghiện; quản lý giáo dục, dạy nghề cho 9.748 người sau cai nghiện ma túy. Hiện nay, tổng số học viên, người sau cai đang quản lý tại các Trường, Trung tâm là 9.278 người (832 nữ), bao gồm: 8.550 người cai nghiện bắt buộc, 268 người cai nghiện tại các cơ sở tư nhân và 460 người đang được quản lý sau cai nghiện.

Quy trình cai nghiện, quản lý người sau cai nghiện tại các Trung tâm ngày càng hoàn thiện, từ cắt cơn, phục hồi sức khỏe đến giáo dục, xây dựng môi trường văn hóa, đoàn kết, thân thiện tại cơ sở; tổ chức dạy nghề, dạy văn hóa, lao động trị liệu, hướng nghiệp, tập huấn kỹ năng tái hòa nhập cộng đồng, giúp nâng cao chất lượng quản lý, giáo dục tại các Trung tâm, góp phần kéo giảm tỷ lệ tái nghiện của người tái hòa nhập cộng đồng. Công tác an ninh trật tự, phòng, chống bạo động gây rối, trốn trường tập thể được đảm bảo tốt. Các Trung tâm thường xuyên kiểm tra, phòng, chống thẩm lậu chất cấm, vật cấm; phòng, chống cháy nổ; đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, không để xảy ra ngộ độc trong đơn vị quản lý. Các hoạt động thăm gặp giữa học viên và gia đình, hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao được quan tâm tổ chức chu đáo, tạo môi trường sống lành mạnh, không khí thân thiện, vui tươi, đầm ấm.

Bên cạnh đó, để triển khai thực hiện công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, tại cộng đồng theo Nghị định số 94/2010/NĐ-CP ngày 09 tháng 9 năm 2010 của Chính phủ, Thành phố đã triển khai Đề án “Thí điểm điều trị lệ thuộc ma túy tại cộng đồng” tại Trung tâm Tư vấn và cai nghiện ma túy trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội; tổ chức tập huấn cho các quận, huyện, phường, xã, thị trấn thực hiện việc cai nghiện ma túy tại gia đình, tại cộng đồng. Đã tiếp nhận và điều trị cho 43 bệnh nhân tự nguyện, tuy nhiên do mới áp dụng thực hiện mô hình này nên chưa thể đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện kết quả thực hiện, nhưng bước đầu cũng giúp gia đình và người nghiện ma túy nhận thức được sự quan tâm, hỗ trợ của xã hội, chính quyền và các đoàn thể địa phương trong việc điều trị nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng.

b) Công tác quản lý sau cai nghiện:

Từ khi triển khai thực hiện Nghị định số 94/2009/NĐ-CP ngày 26 tháng 10 năm 2009 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống ma túy về quản lý sau cai nghiện ma túy đến nay, Thành phố đã giải quyết cho 8.265 người về quản lý sau cai nghiện tại nơi cư trú, trong đó, số người về quản lý sau cai nghiện tại Thành phố là 5.733 người, tại các tỉnh, thành phố khác là 2.532 người.

Ủy ban nhân dân các quận, huyện, phường, xã, thị trấn đã tiến hành lập sổ theo dõi, đánh giá quá trình phấn đấu của những người sau cai nghiện đang quản lý tại địa phương, phân công các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương tiếp cận, hỗ trợ, tư vấn giúp nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, hướng dẫn cách ly môi trường ma túy; tổ chức các hoạt động thể dục - thể thao, giao lưu giải trí, các câu lạc bộ tạo sân chơi lành mạnh, giúp người sau cai nghiện có nơi sinh hoạt tốt, trao đổi kinh nghiệm phòng, chống tái nghiện.

Trong số 5.733 người về quản lý sau cai tại nơi cư trú ở Thành phố, hiện nay các địa phương đang quản lý là 2.951 người (giảm 2782 người do các nguyên nhân: tử vong là 239 người, đưa trở vào cơ sở chữa bệnh là 719 người, xử lý hình sự là 247 người, chuyển địa phương khác là 365 người, tự ý rời địa phương không thông báo là 380 người, chấp hành xong thời gian quản lý sau cai tại nơi cư trú là 832 người) và có 791 trường hợp tái sử dụng lại ma túy.

Ủy ban nhân dân Thành phố đã triển khai Đề án “Dạy nghề - giải quyết việc làm cho người đang cai nghiện và người sau cai nghiện tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2011 - 2015”, qua đó góp phần hỗ trợ cho phần lớn số người sau cai nghiện về địa phương nơi cư trú được học nghề, có việc làm ổn định, tái hòa nhập cộng đồng vững chắc. Các địa phương cũng đã giải quyết cho vay vốn để giúp người tái hòa nhập cộng đồng tự giải quyết việc làm có hiệu quả[10]. Từ đó cho thấy công tác quản lý, theo dõi, giúp đỡ người sau cai nghiện đạt được kết quả tốt khi có được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên, kịp thời của lãnh đạo các địa phương, sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành, đoàn thể tham gia tiếp nhận, quản lý, hỗ trợ bằng nhiều biện pháp; đồng thời bản thân người sau cai nghiện phải nỗ lực phấn đấu, xóa bỏ mặc cảm, hòa nhập với cộng đồng, sống có ích cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy việc thực hiện Đề án còn gặp nhiều khó khăn do đa số người sau cai nghiện trở về tái hòa nhập cộng đồng có sức khỏe kém, trình độ hạn chế, tay nghề chuyên môn không cao hoặc không phù hợp nên thường làm những công việc lao động phổ thông, gia công hoặc làm thuê cho các cơ sở sản xuất nhỏ nên thu nhập thấp và cuộc sống không ổn định; mặt khác các cơ sở sản xuất, cơ quan xí nghiệp vẫn còn e ngại khi tuyển dụng họ vào làm việc.

c) Trong những năm qua, Thành phố luôn quan tâm thực hiện các chế độ, chính sách cho đội ngũ cán bộ, công chức, người lao động công tác tại các Trường, Trung tâm cai nghiện theo đúng quy định nhằm góp phần thực hiện tốt công tác điều trị cai nghiện và quản lý sau cai nghiện. Tiếp tục củng cố và duy trì hoạt động có hiệu quả 322 Tổ cán sự xã hội tình nguyện tại các phường, xã, thị trấn với 1.625 thành viên tham gia[11]; thực hiện các hoạt động tư vấn, giúp đỡ người sau cai nghiện tại địa phương phòng chống tái nghiện, ổn định cuộc sống thông qua các hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề, giới thiệu việc làm, vay vốn sản xuất kinh doanh nhỏ.

d) Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone:

Qua hơn 05 năm thực hiện, Chương trình điều trị nghiện các chất dạng bằng thuốc Methadone được triển khai tại 6 cơ sở điều trị trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh (quận 4, quận 6, quận 8, quận Bình Thạnh, quận Thủ Đức và quận Gò Vấp). Việc triển khai điều trị nghiện thay thế bằng thuốc Methadone đã có những kết quả nhất định, đa số đều tuân thủ quy trình điều trị, hành vi xã hội của bệnh nhân được cải thiện, sức khỏe ổn định, có chuyển biến tích cực về tâm lý và điều kiện sống, cho thấy điều trị bằng Methadone có hiệu quả trong việc chống tái sử dụng heroin và các chất dạng thuốc phiện. Tính đến nay, đã có 3.122 bệnh nhân đăng ký tham gia chương trình, trong đó có 1.526 bệnh nhân đang được điều trị (chiếm tỷ lệ 48,87%). Hiện có 58% bệnh nhân đang điều trị có việc làm ổn định.

Đạt được kết quả trên là do sự kết hợp đồng bộ giữa công tác y tế và công tác xã hội. Các Sở - ngành, đoàn thể Thành phố có liên quan và Ủy ban nhân dân các quận, huyện đã thực hiện các hoạt động truyền thông sâu rộng về hiệu quả của chương trình Methadone và hỗ trợ trong quản lý điều trị Methadone tại cộng đồng; đồng thời luôn quan tâm tạo thuận lợi cho các bệnh nhân tham gia chương trình được hỗ trợ đào tạo nghề, giải quyết việc làm, ổn định cuộc sống, an tâm điều trị. Tuy nhiên, việc điều trị bằng thuốc Methadone cũng có hạn chế do chương trình chỉ áp dụng cho bệnh nhân trên 18 tuổi, ưu tiên cho những trường hợp đã cai nghiện nhiều lần nhưng không thành công; hiện chương trình chưa áp dụng cho những trường hợp nghiện mới trong khi nhu cầu điều trị ngày càng nhiều.

Trong bối cảnh hiện nay, nguồn lực tài trợ của các tổ chức quốc tế dành cho chương trình đang bị cắt giảm nhiều, Thành phố đã ban hành các kế hoạch dài hạn[12] nhằm duy trì phát triển bền vững hiệu quả điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone và từng bước thực hiện xã hội hóa chương trình này nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị của người bệnh. Trước mắt, Ủy ban Phòng, chống AIDS Thành phố đã phối hợp với Trường Đại học Y Hà Nội tổ chức được 03 khóa đào tạo kiến thức về ma túy tổng hợp cho nhân sự của chương trình Methadone tại các quận, huyện và nghiên cứu xây dựng mức thu phí bệnh nhân điều trị Methadone đáp ứng cho việc thực hiện lộ trình xã hội hóa mô hình cai nghiện này.

6. Tổ chức phòng, chống ma túy tại cơ sở phường, xã, thị trấn:

Việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị và Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy tại phường, xã, thị trấn được gắn kết chặt chẽ với việc thực hiện công tác xây dựng xã, phường lành mạnh không có ma túy, mại dâm, đã phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị trong phòng, chống ma túy tại địa bàn cơ sở. Các cấp ủy, chính quyền đã tập trung chỉ đạo công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn, giải quyết các tụ điểm phức tạp về tội phạm và tệ nạn ma túy; công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, ban ngành, đoàn thể tại cơ sở chặt chẽ, kịp thời, đạt hiệu quả, tạo được niềm tin trong quần chúng nhân dân.

Bên cạnh đó, qua thực hiện thí điểm công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn phức tạp về an ninh trật tự tại 05 phường, xã theo chỉ đạo của Bộ Công an, Thành ủy và Ủy ban nhân dân Thành phố đã tăng cường hơn nữa vai trò lãnh đạo của cấp ủy, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, huy động sức mạnh của hệ thống chính trị tại cơ sở và phát huy vai trò tham gia tích cực của quần chúng nhân dân trong đấu tranh chuyển hóa. Bí thư Đảng ủy phường, xã với vai trò là Trưởng Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội tại cơ sở đã có thuận lợi rất lớn trong việc huy động cả hệ thống chính trị trong công tác triển khai thực hiện kế hoạch chuyển hóa địa bàn, tạo được sự đồng thuận cao từ trong cấp ủy, chính quyền, các ban ngành, đoàn thể và các tầng lớp nhân dân, giúp người dân nhận thức sâu sắc hơn vai trò của mình trong phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy, xóa bỏ suy nghĩ việc đảm bảo an ninh trật tự là trách nhiệm của chính quyền hay của lực lượng Công an. Các thành viên Ban Chỉ đạo chuyển hóa địa bàn luôn nêu cao vai trò trách nhiệm trong việc phối hợp thực hiện các nhiệm vụ được phân công nên đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tình hình tội phạm và ma túy tại các địa bàn phường, xã được chọn thí điểm đều được kéo giảm, tỷ lệ điều tra khám phá án được nâng lên; ý thức quần chúng nhân dân trong công tác giữ gìn an ninh trật tự có chuyển biến, cung cấp nhiều nguồn tin có giá trị cho lực lượng Công an và tự giác tham gia các tổ tự quản phòng, chống tội phạm, ma túy; lực lượng an ninh cơ sở từng bước được củng cố; công tác kiểm tra hành chính, tuần tra, mật phục được tăng cường nên đã mang lại hiệu quả. Một số phường, xã đã tập trung đấu tranh và bước đầu đã triệt xóa các tụ điểm phức tạp, tồn tại lâu năm về tệ nạn ma túy.

Trong thời gian qua, Thành phố xây dựng được nhiều mô hình, tổ chức quần chúng tham gia phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy tại cơ sở, trong đó có một số loại hình, mô hình được áp dụng khá phổ biến và thường xuyên hoạt động hiệu quả như: Mô hình “Tổ dân phố, tổ dân cư, nhóm hộ và gia đình tự quản về an ninh trật tự”, “dân phòng tự quản”, mô hình “5 + 1” để quản lý, giáo dục, giúp đỡ đối tượng tại cộng đồng (5 cơ quan, đoàn thể quản lý, giáo dục, giúp đỡ 01 đối tượng), “nhà trọ, nhà cho thuê tự quản”, “tổ nhóm những người hành nghề xe ôm, ba gác, bốc xếp tự quản”, “tổ, ngành hàng kinh doanh tự quản về an ninh trật tự”… từ đó đã tạo điều kiện để các tầng lớp nhân dân tham gia nhiều hơn, trực tiếp hơn vào các hoạt động phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy.

Với vai trò nòng cốt trong công tác phòng, chống ma túy, Công an các cấp chủ động tiến hành rà soát, xác định 147 tuyến, địa bàn, tụ điểm, điểm phức tạp về ma túy và phối hợp các ban ngành, đoàn thể có liên quan tập trung đấu tranh chuyển hóa 101 địa bàn, tụ điểm, đạt tỉ lệ 68,7%. Qua đó, điều tra, khám phá 7.887 vụ, bắt khởi tố 7.511 bị can; xử lý hành chính 8.458 đối tượng; xử lý 657 đối tượng theo Nghị định 163/2003/NĐ-CP, 721 đối tượng theo Nghị định 135/2004/NĐ-CP và 2.057 đối tượng theo Nghị định 43/2005/NĐ-CP. Từ đó đã góp phần quan trọng trong đấu tranh, chuyển hóa các tụ điểm mua bán ma túy. Đến nay, qua phân loại phường, xã, thị trấn lành mạnh không có tệ nạn ma túy, mại dâm theo Nghị quyết liên tịch số 01/2008/NQLT-BLĐTBXH-BCA-BVHTTDL-UBTƯMTTQVN ngày 28 tháng 8 năm 2008 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đã có 93 địa phương không có tệ nạn ma túy, mại dâm; 134 địa phương chuyển hóa không có tệ nạn ma túy, mại dâm; 95 địa phương chuyển hóa mạnh về tệ nạn ma túy, mại dâm. Kết quả phân loại theo Quyết định số 3122/2010/QĐ-BCA ngày 09 tháng 8 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Công an về tiêu chí phân loại và mức hỗ trợ kinh phí cho xã, phường, thị trấn trọng điểm về tệ nạn ma túy như sau: có 03 địa bàn trọng điểm loại 1; 33 địa bàn trọng điểm loại 2; 140 địa bàn trọng điểm loại 3; 142 địa bàn có tệ nạn ma túy; 4 địa bàn không tệ nạn ma túy.

Việc xác định, phân loại địa bàn, tụ điểm phức tạp về ma túy trong thời gian qua về cơ bản là đúng nhưng đang có xu hướng gia tăng số địa bàn từ loại ít phức tạp thành phức tạp với mức độ cao hơn; một trong những nguyên nhân của thực trạng này do có nhiều tiêu chí đánh giá phân loại khác nhau nên việc đánh giá phân loại địa bàn còn khác nhau, không thống nhất và chưa sát với thực trạng địa bàn. Tính chất địa bàn, tụ điểm phức tạp về ma túy chủ yếu được hình thành tại các khu vực giải tỏa, các khu nhà tạm bợ trong khu dân cư, khu vực có nhiều hẻm nhỏ, chằng chịt, khu lấn chiếm kênh rạch, khu vực sát bờ sông, kênh rạch chưa quy hoạch nên đối tượng lợi dụng các khu vực phức tạp này để hoạt động, dễ đối phó với lực lượng công an truy bắt; trong khi đó công tác phòng, chống ma túy có lúc, có nơi còn thiếu đồng bộ, chưa được triển khai thường xuyên, liên tục nên kết quả giải quyết tại một số tụ điểm phức tạp không triệt để, thiếu lực lượng chốt giữ sau khi chuyển hóa nên tình hình mua bán, sử dụng ma túy vẫn tái diễn, mặc dù phát hiện xử lý nhiều vụ, nhiều đối tượng vi phạm pháp luật, nhất là các tụ điểm phức tạp có quy mô lớn, tồn tại nhiều năm qua như: hẻm 290 Phường 12, Quận 8 và hẻm 601 Cách Mạng Tháng Tám Phường 15, Quận 10 (hầu hết các hộ gia đình đều có liên quan về ma túy).

7. Hoạt động nghiên cứu khoa học và sơ kết, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn:

Trong những năm qua, công tác sơ kết, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ phục vụ quản lý nhà nước về an ninh trật tự nói chung và trong lĩnh vực phòng, chống ma túy nói riêng luôn được các cấp, các ngành thường xuyên quan tâm chỉ đạo tổ chức thực hiện.

- Thành phố đã và đang triển khai 19 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ và cấp cơ sở trên lĩnh vực phòng, chống ma túy. Nội dung nghiên cứu có sự định hướng, xuất phát từ yêu cầu, đòi hỏi của diễn biến tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy nên đảm bảo chất lượng và có giá trị thực tiễn cao. Trên cơ sở tập trung nghiên cứu sâu về phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm ma túy, những nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm ma túy và những yếu tố tác động đến người nghiện, các cơ quan chức năng đã tham mưu, đề xuất nhiều giải pháp thiết thực trong đấu tranh với tội phạm ma túy, cũng như trong công tác cai nghiện, quản lý sau cai nghiện, góp phần đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phòng, chống ma túy, bảo đảm an ninh trật tự xã hội trong tình hình mới. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân Thành phố đã ban hành Chỉ thị số 36/2011/CT-UB ngày 12 tháng 12 năm 2011 về tổ chức thực hiện việc huy động tiềm lực khoa học và công nghệ phục vụ công tác công an trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Bước đầu Công an Thành phố đã triển khai thực hiện và hoàn thành giai đoạn 1 dự án “Điều tra cơ bản tiềm lực khoa học và công nghệ phục vụ công tác công an”, trong đó bao gồm lĩnh vực phòng, chống ma túy.

- Công tác sơ kết, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn về công tác phòng, chống ma túy và các kế hoạch chuyên đề về phòng ngừa hạn chế tác hại ma túy, các đề án quản lý, giáo dục, giúp đỡ người nghiện ma túy, người sau cai nghiện hòa nhập cộng đồng, các chuyên án lớn về đấu tranh triệt phá các tổ chức, đường dây tội phạm ma túy liên tỉnh, xuyên quốc gia... luôn được tổ chức thực hiện thường xuyên, nhất là trong tình hình xu hướng tội phạm mua bán, sản xuất trái phép các loại ma túy tổng hợp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng gia tăng. Qua đó, đã phát huy những kết quả đạt được, chỉ ra những mặt còn hạn chế, yếu kém để kịp thời chấn chỉnh, khắc phục; đồng thời định hướng cho việc đề ra nhiều biện pháp, giải pháp có hiệu quả, nhất là trong việc huy động các lực lượng phối hợp phòng, chống ma túy như: tập trung xây dựng củng cố, kiện toàn lực lượng nòng cốt tham gia bảo đảm an ninh trật tự tại địa bàn cơ sở, đấu tranh chuyển hóa địa bàn phường, xã, thị trấn trọng điểm phức tạp về an ninh trật tự, đa dạng hóa các mô hình tổ chức điều trị nghiện và quản lý người sau cai nghiện tại cộng đồng dân cư…; từ đó góp phần làm chuyển biến tình hình, mang lại hiệu quả rõ rệt trong đấu tranh phòng, chống ma túy, đảm bảo an ninh trật tự.

8. Quan hệ hợp tác quốc tế trong phòng, chống ma túy:

Thực hiện chủ trương mở rộng hợp tác quốc tế, Thành phố đã tập trung chỉ đạo triển khai các hoạt động thu hút nguồn tài trợ, tiếp nhận hỗ trợ về chuyên môn kỹ thuật, kinh nghiệm từ các tổ chức quốc tế, thực hiện các dự án hợp tác quốc tế trên lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS, các Chương trình can thiệp giảm tác hại trên nhóm nghiện chích ma túy, Chương trình hỗ trợ điều trị nghiện ma túy và Chương trình điều trị Methadone. Được sự hỗ trợ kỹ thuật, kinh phí từ Quỹ cứu trợ khẩn cấp của Mỹ, Ngân hàng Thế giới, Bộ Phát triển quốc tế Vương quốc Anh… Thành phố đã triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý, trình độ chuyên môn kỹ thuật cho đội ngũ cán bộ các cấp, xây dựng mạng lưới giáo dục viên đồng đẳng, tập huấn chuyên môn cho lực lượng cán sự xã hội tình nguyện, cán bộ phụ trách phòng, chống ma túy tại phường, xã, thị trấn. Hàng năm, tiếp cận và phân phát miễn phí hơn 02 triệu bơm kim tiêm sạch cho các đối tượng nghiện chích ma túy trong cộng đồng, kéo giảm tỷ lệ nhiễm HIV trên nhóm nghiện chích ma túy (năm 2008 là 51,80%; năm 2011 là 39,33%; năm 2012 là 29,33%). Hỗ trợ cho 49 người người tái hòa nhập cộng đồng học nghề với tổng kinh phí 273.000.000 đồng và 279 người được vay vốn làm ăn với tổng số vốn là 1.749.000.000 đồng. Các hoạt động hợp tác quốc tế trên đã góp phần thiết thực hỗ trợ cho công tác cai nghiện và giảm tỷ lệ tái nghiện cho người tái hòa nhập cộng đồng.

- Quán triệt Chỉ thị số 26/CT-TW ngày 10 tháng 9 năm 2008 của Ban Bí thư về tiếp tục đổi mới và tăng cường công tác thông tin đối ngoại và tiếp tục tăng cường công tác đối ngoại và hợp tác quốc tế của lực lượng Công an nhân dân trong tình hình mới, Công an Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tổ chức triển khai thực hiện các hiệp định hợp tác của Bộ Công an đã ký kết với Bộ Công an các nước về chống tội phạm qua biên giới, các ký kết hợp tác về hỗ trợ tư pháp, trao đổi kinh nghiệm đào tạo với các nước. Trong thời gian qua, Thành phố đã tiếp đón trên 50 đoàn khách quốc tế, gồm: Bộ Công an Lào, Trung Quốc, Công an Campuchia và Tổng lãnh sự, các nhân viên an ninh, đại diện Văn phòng Cảnh sát của các nước (Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore…) đến thăm và làm việc, trao đổi kinh nghiệm trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm ma túy, tội phạm có tổ chức… qua đó phối hợp, chia sẻ thông tin, học tập kinh nghiệm và tìm hiểu các phương tiện khoa học kỹ thuật phục vụ cho hoạt động phòng, chống ma túy.

IV. NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ

Qua 05 năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới và Quyết định số 165/2008/QĐ-TTg ngày 11 tháng 12 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá tổng quát những mặt đạt và hạn chế như sau:

1. Mặt đạt được:

- Được sự quan tâm lãnh đạo xuyên suốt của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương, Chính phủ và sự phối hợp, hỗ trợ thường xuyên của các Bộ, ngành Trung ương, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp, huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị trong công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy đạt được những kết quả quan trọng. Thành phố đã phát hiện, ngăn chặn, triệt phá nhiều tổ chức, đường dây mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy có quy mô lớn, tính chất và mức độ nghiêm trọng; xử lý nhiều vụ mua bán lẻ ma túy trong địa bàn dân cư, kiềm chế sự gia tăng tội phạm ma túy và người nghiện ma túy; giải quyết có hiệu quả các địa bàn, tụ điểm phức tạp về ma túy. Công tác kiểm soát, quản lý các loại tiền chất ma túy, chất gây nghiện, chất hướng thần đã được tăng cường, có chuyển biến tích cực.

- Chương trình hành động số 49-CTr/TU của Ban Thường vụ Thành ủy thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị được triển khai gắn kết đồng bộ với Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy, Chiến lược phòng, chống và kiểm soát ma túy, lồng ghép với các chương trình giảm nghèo, giải quyết việc làm, chính sách an sinh xã hội, phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư... đạt được hiệu quả thiết thực, phát huy được vai trò nòng cốt của lực lượng chuyên trách tại địa bàn cơ sở, có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng, được mọi tầng lớp nhân dân đồng tình, ủng hộ.

- Công tác tuyên truyền, giáo dục được chú trọng đổi mới, đa dạng, phong phú về hình thức, phù hợp theo diện đối tượng có nguy cơ cao (sử dụng hoặc bị lôi kéo sử dụng các chất ma túy); nhiều đơn vị, địa phương đã quan tâm xây dựng, củng cố đội ngũ cán bộ tuyên truyền tại cơ sở để nâng hiệu quả hoạt động tuyên truyền, vận động. Nhận thức, ý thức về phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trong nhân dân, cán bộ đảng viên, các đoàn thể ngày càng được nâng cao; phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, Toàn dân tham gia vận động, giúp đỡ người nghiện ma túy cai nghiện và quản lý, hỗ trợ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng tiếp tục phát huy hiệu quả, thu hút được đông đảo người dân hưởng ứng và tích cực tham gia.

- Công tác tổ chức cai nghiện và quản lý sau cai nghiện đã đạt kết quả nhất định, từng bước đa dạng hóa các hình thức điều trị lệ thuộc ma túy (cai nghiện bắt buộc, cai nghiện tự nguyện, tập trung tại cơ sở chữa bệnh, cai nghiện tại gia đình, tại cộng đồng và điều trị thay thế bằng Methadone) tạo điều kiện cho người nghiện ma túy được cai nghiện bằng hình thức phù hợp, đẩy mạnh xã hội hóa nhằm đảm bảo sự bền vững của các chương trình cai nghiện và công tác hỗ trợ quản lý, giúp đỡ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống.

Kết quả đạt được nêu trên là do có sự quan tâm chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, của Chính phủ và các Bộ - ngành Trung ương, trực tiếp là sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội Chính phủ, Bộ Công an; sự lãnh đạo sát sao của Thành ủy, sự điều hành quyết liệt của Ủy ban nhân dân Thành phố, sự phối hợp và hưởng ứng tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố và các tổ chức đoàn thể xã hội, sự phối hợp tốt giữa các ngành, các cấp; sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền các địa phương và sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân; đặc biệt là lực lượng Công an Thành phố đã phát huy được vai trò nòng cốt trong công tác tham mưu, hướng dẫn, kiểm tra và là lực lượng xung kích, trực tiếp đấu tranh trên mặt trận phòng, chống và kiểm soát ma tuý trên địa bàn Thành phố

2. Những tồn tại, hạn chế:

- Nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền, một số cán bộ, đảng viên đối với yêu cầu, nhiệm vụ công tác phòng, chống và kiểm soát ma tuý chưa thật sâu sắc, chưa thật đầy đủ, trách nhiệm chưa cao, tổ chức thực hiện chưa kiên quyết, thiếu chủ động, không thường xuyên kiểm tra, đôn đốc công việc. Công tác quản lý nhà nước đối với lĩnh vực này còn những sơ hở, bất cập, có lúc còn bị buông lỏng, đó chính là điều kiện thuận lợi để tội phạm buôn bán và sử dụng ma túy tổng hợp gia tăng hoạt động. Sự tham gia của các đoàn thể có nơi còn hình thức, thậm chí còn lúng túng; công tác tuyên truyền chưa phát huy hiệu quả trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao, chưa làm cho các tầng lớp nhân dân thấy rõ những tác hại, nguy hiểm của ma túy đến đời sống xã hội, đến gia đình, để tích cực tham gia phòng, chống.

- Nhìn chung, hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý sau khi hoàn thành cai nghiện chưa đạt được theo yêu cầu đề ra. Công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, tại cộng đồng, cai nghiện tự nguyện hiệu quả thấp, tỷ lệ tái nghiện cao; đặc biệt là hiện nay chưa có phác đồ điều trị đối với các trường hợp nghiện ma túy tổng hợp trong khi đối tượng sử dụng ngày càng nhiều. Công tác phối hợp quản lý, phân công giúp đỡ, hỗ trợ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng tại một số địa phương còn hạn chế, phân công chưa cụ thể; các ban, ngành, đoàn thể được phân công chưa thường xuyên tiếp cận đối tượng nên chưa xây dựng giải pháp cụ thể để giúp đỡ các đối tượng.

- Công tác phối hợp lập hồ sơ quản lý đối tượng nghiện ma túy hiệu quả chưa cao, còn nhiều đối tượng nghiện chưa được phát hiện và chưa có hồ sơ quản lý; chưa làm giảm số người nghiện ma túy theo các mục tiêu, yêu cầu trong các chương trình, kế hoạch phòng, chống ma túy đã được đề ra.

- Công tác quản lý, đấu tranh ngăn chặn tội phạm, tệ nạn xã hội của các ngành chức năng có nơi chưa đồng bộ, chưa thường xuyên liên tục; công tác đấu tranh chuyển hóa địa bàn trọng điểm về ma túy chưa quyết liệt, chưa triệt để, tình hình mua bán, sử dụng ma túy vẫn tái diễn; tình trạng sử dụng ma túy trong các nhà hàng, vũ trường và tại địa bàn dân cư vẫn còn nhiều, diễn biến phức tạp. Một số địa phương còn nặng về mặt hình thức và chạy theo thành tích chưa đánh giá đúng thực trạng phức tạp về ma túy tại địa bàn quản lý, trong khi việc đầu tư kinh phí của chương trình mục tiêu quốc gia cho công tác chuyển hóa địa bàn còn hạn chế.

Nguyên nhân:

- Sự phát triển không đồng đều giữa các vùng, các tầng lớp dân cư trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, hiện tượng thất nghiệp, thiếu việc làm, trình độ dân trí thấp tác động ngày càng sâu sắc. Mặt khác, sự xuống cấp về đạo đức, văn hóa, động cơ vụ lợi, sống xa hoa trụy lạc, chây lười lao động, tiêm nhiễm lối sống không lành mạnh của một bộ phận thanh thiếu niên dẫn đến hành vi sử dụng ma túy, phạm tội.

- Một số cấp ủy, đoàn thể, cơ quan, doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ vai trò của mình trong công tác phòng ngừa, đấu tranh tội phạm ma túy, thậm chí có nơi còn coi đó chỉ là nhiệm vụ của lực lượng chức năng nên thiếu sự phân công, phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp và các đoàn thể. Thực trạng vẫn còn một bộ phận nhân dân do tâm lý ngán ngại, sợ trả thù nên thụ động trong tham gia đấu tranh, tố giác tội phạm ma túy.

- Do nhận thức, hoàn cảnh gia đình, trình độ văn hóa của một bộ phận dân cư, nhất là số thanh thiếu niên còn hạn chế, dễ sa vào tình trạng nghiện ngập, vi phạm pháp luật, trong khi đó, sự quản lý, giám sát của các cơ quan chức năng tại địa phương và sự phối hợp giáo dục giữa gia đình, nhà trường có lúc có nơi còn lỏng lẻo, chưa thường xuyên, kịp thời.

- Việc xác định trách nhiệm của người có liên quan hoặc trách nhiệm liên đới của người đứng đầu trong công tác phòng, chống ma túy theo quy định của Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị chưa được triển khai thực hiện đồng bộ do chưa có cơ chế trao đổi thông tin giữa các các cơ quan tư pháp và tổ chức, cơ sở đảng đang quản lý đảng viên, cán bộ có vợ hoặc chồng, con vi phạm pháp luật bị xử lý hình sự; đồng thời, chưa có hướng dẫn thống nhất tiêu chí đánh giá tình hình tội phạm, tệ nạn ma túy hàng năm ở địa bàn, lĩnh vực, cũng như phân định đánh giá cụ thể rõ ràng về địa bàn, tụ điểm để làm cơ sở cho việc xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp khi để xảy ra các hành vi vi phạm về ma túy kéo dài, gây bức xúc trong dân.

3. Bài học kinh nghiệm:

- Thực tiễn cho thấy nơi nào có sự quyết tâm, tập trung chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền; sự tham mưu nòng cốt và tổ chức thực hiện năng động, sáng tạo của các lực lượng chức năng, không chùn bước trước những khó khăn, thách thức; sự tham gia tích cực của các ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, các tổ chức xã hội và sự đồng thuận cao trong quần chúng nhân dân thì ở đó công tác phòng ngừa và đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy có chất lượng và đạt hiệu quả cao.

- Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền ở từng địa bàn phải thật sự quan tâm đến công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy để từ đó chỉ đạo kịp thời các cấp, các ngành thực hiện; trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo phải thấm nhuần quan điểm tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, dám làm dám chịu trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân. Đối với chính quyền phải phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể tổ chức quy tụ mọi thành phần trong xã hội tham gia, tạo thành một mặt trận rộng lớn trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy; trong tổ chức thực hiện phải uyển chuyển, nhạy bén, thường xuyên tổ chức kiểm tra để kịp thời uốn nắn, chấn chỉnh, khắc phục những hạn chế.

- Thường xuyên tăng cường xây dựng và củng cố lực lượng chức năng, nhất là lực lượng trực tiếp chiến đấu và lực lượng tại cơ sở trong sạch, vững mạnh có tâm huyết, đạo đức, yêu ngành và thật sự có trách nhiệm đối với công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy.

- Tập trung giải quyết các vấn đề có trọng tâm, trọng điểm cả trước mắt và lâu dài, triển khai thực hiện các biện pháp nghiệp vụ có hiệu quả, nghiên cứu xây dựng các giải pháp phòng ngừa; phối kết hợp chặt chẽ giữa các lực lượng và phân công trách nhiệm cụ thể, tập trung vào những tuyến địa bàn, những khu vực trọng điểm về ma túy nhằm ngăn chặn kịp thời tình trạng xâm nhập ma túy vào Thành phố dưới mọi hình thức.

V. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ

1. Đề nghị Thành ủy kiến nghị Ban Tổ chức Trung ương sớm ban hành văn bản quy định, hướng dẫn về trách nhiệm và xử lý trách nhiệm của cán bộ, đảng viên đối với công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy (theo khoản 3 mục III Chỉ thị số 21-CT/TW của Bộ Chính trị).

2. Đề nghị Bộ Y tế sớm có văn bản hướng dẫn, thủ tục, tiêu chí để xác định người nghiện ma túy theo Điểm b, Khoản 1, Điều 40 và quy định về trách nhiệm phối hợp các cơ sở y tế phối hợp xét nghiệm, xác định người nghiện ma túy theo điểm d, khoản 1, Điều 40 của Luật Phòng, chống ma túy khi có yêu cầu; có quy định về kinh phí xét nghiệm do ngành Y tế chịu trách nhiệm.

3. Đề nghị Bộ Công an và các Bộ ngành có liên quan sớm ban hành hướng dẫn về công tác kiểm soát tiền chất ma túy theo Quyết định số 52/2011/QĐ-TTg ngày 21 tháng 9 năm 2011 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy. Bổ sung kịp thời một số chất ma tuý tổng hợp mới vào danh mục các chất ma tuý như Paramethoxymethaphetamine (PMMA), Kaotic Potpourri, Golden Leaf, Black Diamond,...

4. Đề nghị liên ngành tố tụng Trung ương sớm sửa đổi, bổ sung Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP ngày 24 tháng 12 năm 2007 để khắc phục những hạn chế, bất cập, tạo thuận lợi trong công tác khám phá, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm về ma túy. Cần quy định thống nhất với các tổ chức giám định về kết luận giám định, kết luận phải rõ ràng, nhất quán, không được sử dụng các cụm từ gây nhiều cách hiểu khác nhau.

5. Đề nghị hướng dẫn thực hiện các quy định áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính đưa người vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; biện pháp xử lý các vấn đề liên quan đến học viên và người sau cai nghiện đang quản lý tại các trường, trung tâm sau khi áp dụng Luật xử lý vi phạm hành chính; kịp thời ban hành các loại biểu mẫu cần thiết để triển khai thực hiện thống nhất Nghị định 111/2013/NĐ-CP ngày 30 tháng 9 năm 2013 quy định chế độ áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn; Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, an toàn xã hội, phòng, chống tệ nạn xã hội, phòng cháy chữa cháy, phòng, chống bạo lực gia đình và Nghị định số 221/2013/NĐ-CP ngày 30 tháng 12 năm 2013 quy định chế độ áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

6. Cho phép Thành phố Hồ Chí Minh được áp dụng thí điểm giao chức năng tạm giữ, cắt cơn, giải độc, tư vấn tâm lý cho người nghiện ma tuý trong khi chờ các cơ quan chức năng lập thủ tục hồ sơ, ban hành quyết định đưa đối tượng vào cơ sở chữa bệnh bắt buộc tại Trung tâm tiếp nhận đối tượng tệ nạn xã hội Bình Triệu.

VI. NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM TRONG THỜI GIAN TỚI

1. Dự báo tình hình:

Theo số liệu thống kê, tính đến thời điểm báo cáo, Thành phố có 9.278 học viên, người sau cai nghiện đang được quản lý tại các Trường, Trung tâm; đáng chú ý là tình trạng mua bán, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng ma túy tổng hợp gia tăng cao và có 81,4% đối tượng sử dụng ma túy ở độ tuổi từ 18 đến 35 tuổi. Với số lượng người nghiện nhiều và xu hướng mua bán, sử dụng ma túy tổng hợp ngày càng gia tăng, dự báo trong những năm tới tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy tại Thành phố sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục là địa bàn trọng điểm mà các tổ chức, đường dây gia tăng vận chuyển ma túy vào tiêu thụ. Mặt khác, do vị trí là đầu mối giao thông, giao lưu quốc tế và khu vực nên Thành phố còn là địa bàn trung chuyển ma túy đến các địa phương khác hoặc ra nước ngoài. Sẽ xuất hiện những tổ chức, đường dây mua bán, vận chuyển ma túy với số lượng lớn; sản xuất ma túy tổng hợp (kể cả trong nội địa) với quy mô lớn; nhiều loại ma túy sẽ xuất hiện trên thị trường do nhu cầu ngày càng đa dạng; yếu tố liên kết với nước ngoài sẽ ngày càng rõ nét (kể cả về phạm vi và quy mô). Thực trạng nêu trên sẽ là một thách thức không nhỏ, vừa trước mắt, vừa lâu dài đối với chính quyền Thành phố cũng như các quận, huyện, phường, xã, thị trấn và đối với các cơ quan chuyên trách phòng, chống ma túy.

2. Phương hướng nhiệm vụ trong thời gian tới:

a) Xác định phòng, chống và kiểm soát ma tuý là nhiệm vụ vừa trọng tâm, vừa cấp bách, vừa thường xuyên, liên tục, lâu dài. Tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc các Chỉ thị, Nghị quyết của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ về phòng, chống và kiểm soát ma túy, nhất là Kết luận số 95-KL/TW của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 21-CT/TW của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới. Tiếp tục thực hiện tốt các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ, giải pháp được đề ra trong Kế hoạch thực hiện Chiến lược phòng chống, kiểm soát ma túy đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 trên địa bàn Thành phố; lồng ghép với các Chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của Thành phố, các chính sách an sinh xã hội, Chương trình Giảm nghèo, tăng hộ khá… Đề cao trách nhiệm, kiểm điểm và xử lý nghiêm minh về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị để xảy ra tình hình phức tạp về ma túy kéo dài. Tăng cường thực hiện chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân Thành phố, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị Thành phố. Phát huy tính gương mẫu của cán bộ, đảng viên, không để con em sa vào ma túy, vi phạm pháp luật.

b) Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về an ninh, trật tự trên địa bàn thành phố, nhất là quản lý tiền chất ma túy, tăng cường các hoạt động thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện xử lý, loại bỏ những sơ hở, thiếu sót, những môi trường xấu và nguyên nhân làm phát sinh tội phạm, tệ nạn ma túy trên địa bàn thành phố. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội các cấp, đảm bảo chỉ đạo tập trung, thống nhất và nâng cao trách nhiệm của các thành viên Ban Chỉ đạo, của từng ngành, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, các địa phương, các cơ quan, đơn vị, xí nghiệp, trường học trong tổ chức thực hiện. Kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh, đồng thời tạo được những mô hình để nhân rộng những mô hình hay, thực hiện tốt.

c) Tổ chức phòng ngừa, tuyên truyền các biện pháp cai nghiện có hiệu quả để kiềm chế, ngăn chặn sự gia tăng của tệ nạn ma túy. Trong tuyên truyền, giáo dục phải làm cho nhân dân, nhất là thanh thiếu niên nhận thức rõ hiểu rõ tác hại của ma túy, của các loại ma túy tổng hợp, các chất hướng thần mới, để tự giác tích cực tham gia phòng, chống. Qua đó phải tạo được chuyển biến tích cực tại các phường, xã, thị trấn, đến từng khu phố, từng ấp, từng địa bàn dân cư, từng hộ gia đình, gắn kết với phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, xây dựng gia đình văn hóa với chương trình giảm nghèo bền vững, với chương trình xây dựng nông thôn mới...

d) Tăng cường ngăn chặn có hiệu quả tình trạng mua bán, vận chuyển ma túy từ nước ngoài vào nước ta. Nâng cao tính chủ động, vai trò nòng cốt của lực lượng Công an trong phối hợp các lực lượng Hải quan, Bộ đội Biên phòng để nâng cao năng lực phòng, chống ma túy tại cửa khẩu, hàng không, cảng biển. Phát hiện, triệt phá kịp thời các cơ sở sản xuất ma túy. Thường xuyên mở các đợt cao điểm tấn công trấn áp triệt để tội phạm và tệ nạn ma túy ở các tuyến, địa bàn, đối tượng trọng điểm. Đánh giá phân loại chính xác và đẩy mạnh công tác đấu tranh chuyển hóa tuyến, địa bàn phức tạp về ma túy. Đẩy mạnh tiến độ điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh các vụ án ma túy đúng pháp luật, tạo sự răn đe cần thiết.

đ) Tiếp tục đa dạng hóa, xã hội hóa các hình thức, biện pháp cai nghiện; hướng dẫn triển khai hình thức cai nghiện và quản lý sau cai tại gia đình, cộng đồng theo quy định của pháp luật hiện hành. Mở rộng Đề án điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng liệu pháp Methadone nhằm giảm thiểu tác hại do ma túy gây ra. Tổ chức sơ, tổng kết, đánh giá hiệu quả một số mô hình cai nghiện và quản lý sau cai nghiện có hiệu quả để tiếp tục chỉ đạo triển khai nhân rộng. Tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giáo dục, giúp đỡ người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng; tăng cường công tác phòng, chống tái nghiện và vi phạm pháp luật của người được hồi gia; thực hiện tốt công tác quản lý sau cai nghiện tại địa phương.

e) Nâng cao hiệu quả các hoạt động hợp tác quốc tế trong phòng, chống ma túy, tranh thủ sự hỗ trợ từ các nguồn viện trợ quốc tế, trang thiết bị kỹ thuật; huy động sự đóng góp của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và nhân dân nhằm phục vụ công tác phòng chống HIV/AIDS, công tác cai nghiện ma túy trên địa bàn thành phố. Tăng cường công tác nghiên cứu khoa học, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm trong công tác phòng, chống ma túy, tổ chức công tác điều tra xã hội học về người nghiện ma túy để có biện pháp ngăn ngừa, từng bước xóa bỏ môi trường gây nghiện./.