Báo cáo 35/BC-UBDT năm 2016 tổng kết công tác dân tộc nhiệm kỳ 2011 - 2016 và phương hướng, nhiệm vụ công tác dân tộc giai đoạn 2016 - 2020 do Ủy ban Dân tộc ban hành

BÁO CÁO

TỔNG KẾT CÔNG TÁC DÂN TỘC NHIỆM KỲ 2011 - 2016 VÀ PHƯƠNG HƯỚNG, NHIỆM VỤ CÔNG TÁC DÂN TỘC GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

Bước vào nhiệm kỳ 2011 - 2016 trong bối cảnh thế giới mất ổn định ở nhiều khu vực (các nước vùng Vịnh, Trung Đông, Châu Âu, Đông Bắc Á....), tranh chấp trên biển Đông diễn biến phức tạp. Trong nước, tình hình chính trị ổn định, an ninh quốc phòng giữ vững, kinh tế đạt được nhiều thành tựu rất quan trọng; sau 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) giai đoạn 2001-2010, nước ta đã ra khỏi tình trạng kém phát triển và bước vào nhóm nước đang phát triển có thu nhập trung bình. Tuy nhiên, do ảnh hưởng khủng hoảng kinh tế thế giới, kinh tế trong nước bị suy thoái, Chính phủ phải ban hành Nghị quyết số 11/NQ-CP, ngày 24/02/2011 đề ra giải pháp tập trung kiềm chế lạm phát nhằm thắt chặt chính sách tiền tệ, chi tiêu công. Bên cạnh đó, các thế lực phản động, thù địch luôn lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để âm mưu chống phá cách mạng nước ta, diễn biến phức tạp xảy ra chủ yếu ở Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ.

Thực hiện Quyết tâm thư của Đại hội Đại biểu các dân tộc thiểu số (DTTS) toàn quốc lần thứ nhất (năm 2010), đồng thời quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, trọng tâm là Nghị quyết số 06/NQ-CP, ngày 7 tháng 3 năm 2012 của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ nhiệm kỳ 2011 - 2016, sự chỉ đạo điều hành của Thủ tướng Chính phủ, Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Ủy ban Dân tộc (UBDT) đã xác định nhiệm vụ trọng tâm của công tác dân tộc (CTDT) nhiệm kỳ 2011 - 2016 tập trung tham mưu đẩy mạnh phát triển KT-XH, giảm nghèo bền vững, đảm bảo ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội vùng dân tộc và miền núi (DT&MN); tích cực chủ động triển khai các nhiệm vụ của Ủy ban và chỉ đạo các địa phương thực hiện tốt CTDT, chính sách dân tộc (CSDT) trên địa bàn, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 10/2011/QH13 ngày 08/11/2011 của Quốc hội khóa XIII về kế hoạch phát triển KT-XH 05 năm 2011 - 2015.

Kết quả thực hiện CTDT nhiệm kỳ 2011 - 2016 và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện nhiệm kỳ 2016 - 2021 như sau:

Phần thứ nhất

KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÔNG TÁC DÂN TỘC NHIỆM KỲ 2011 -2016

I. THỰC HIỆN CHỨC NĂNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG TÁC DÂN TỘC CỦA ỦY BAN DÂN TỘC

1. Chỉ đạo xây dựng các đề án, chính sách dân tộc nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về công tác dân tộc

Bám sát các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Ủy ban chỉ đạo xây dựng Chương trình hành động CTDT của UBDT khóa XIII nhiệm kỳ 2011 - 2016, Chương trình hành động thực hiện Nghị định số 05/NĐ-CP về CTDT; Chương trình hành động thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020; Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết của Chính phủ về thực hiện các giải pháp phát triển KT-XH hằng năm... Các chương trình đã được cụ thể hóa bằng các đề án, chương trình, chính sách cụ thể qua các văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) về lĩnh vực CTDT, các quyết định phê duyệt đề án, CSDT.

UBDT chủ động tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành rà soát toàn diện hệ thống CSDT, đồng thời Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban tổ chức các buổi làm việc trực tiếp với Bộ trưởng các Bộ, ngành liên quan (Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Giáo dục và Đào tạo, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nội vụ, Y tế) về rà soát CSDT, ban hành thông báo kết luận đánh giá CSDT hiện hành và thống nhất đề nghị sửa đổi, bổ sung một số chính sách thực hiện tại vùng DT&MN. Tham mưu tổ chức buổi làm việc của Thủ tướng Chính phủ với UBDT và Hội đồng Dân tộc của Quốc hội về rà soát, thực hiện CSDT, ban hành Chỉ thị 28/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 10/9/2014 về nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về CTDT, trên cơ sở đó các Bộ, ngành, địa phương xây dựng chương trình hành động thực hiện.

Trong 05 năm 2011 - 2015, UBDT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành đã nghiên cứu xây dựng, sửa đổi bổ sung 52 đề án chính sách, trong đó đã trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ 28 đề án, chính sách và được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành 22 đề án, chính sách; 07 đề án chính sách đang tiếp tục hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ. Một số đề án tạm dừng xây dựng hoặc đã hoàn thành nhưng chưa được ban hành do không phù hợp thời điểm hoặc có nội dung trùng lặp với chính sách của các Bộ, ngành khác. (Phụ lục số 01: Các đề án chính sách do UBDT nghiên cứu, xây dựng giai đoạn 2011 - 2015).

Trong các đề án, CSDT đã ban hành giai đoạn 2011 - 2015 có nhiều đề án, chính sách có ý nghĩa quan trọng đối với vùng DT&MN: Lần đầu tiên, nước ta có Nghị định về CTDT (Nghị định số 05/2011/NĐ-CP), là văn bản QPPL cao nhất, làm căn cứ từng bước xây dựng, ban hành Luật Dân tộc. Cũng lần đầu tiên, CTDT nước ta có Chiến lược CTDT (Quyết định số 449/QĐ-TTg ngày 12/3/2013 của Thủ tướng Chính phủ) và hệ thống chỉ tiêu thống kê về lĩnh vực CTDT. Chiến lược CTDT đã cụ thể hóa các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng về CTDT qua việc xác định các mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể đến năm 2020, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị; đây là định hướng quan trọng về xây dựng CSDT, bước đầu khắc phục tình trạng ngắn hạn, tư duy nhiệm kỳ của giai đoạn trước. Việc tiếp tục thực hiện Chương trình 135 (Quyết định số 551/QĐ-TTg, ngày 04/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ) hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt khó khăn (ĐBKK), xã biên giới, xã an toàn khu, các thôn, bản ĐBKK có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với phát triển KT-XH vùng DT&MN, được các nước, các tổ chức quốc tế đánh giá cao và nhân dân cả nước đồng tình, ủng hộ.

2. Công tác quản lý, chỉ đạo thực hiện các chính sách dân tộc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới vùng dân tộc và miền núi

2.1. Công tác quản lý, chỉ đạo thực hiện chính sách

UBDT đã xây dựng, ban hành 23 Thông tư (Phụ lục số 02: Danh mục các Thông tư) và hàng trăm văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương thực hiện chính sách do UBDT chủ trì quản lý. Hằng năm, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng kế hoạch và phân bổ vốn thực hiện CSDT, tổ chức kiểm tra, đánh giá, sơ kết, tổng kết CTDT và thực hiện các CSDT. Tham gia góp ý, trả lời văn bản của các Bộ, ngành, địa phương về thực hiện CTDT. Tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị, tọa đàm về lĩnh vực CTDT. Hướng dẫn, chỉ đạo các địa phương rà soát, xác định thôn, bản ĐBKK, phân định xã khu vực I, II, III theo Quyết định 30/2012/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Ban hành Quyết định số 447/QĐ-UBDT và Quyết định số 68/QĐ-UBDT công nhận 18.282 thôn ĐBKK, 1.871 xã khu vực I, 1.301 xã khu vực II và 2.068 xã khu vực III vùng DT&MN giai đoạn 2012-2015 thuộc 50 tỉnh, làm cơ sở để hoạch định, xây dựng, ban hành, thực hiện CSDT trên cả nước. Tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2405/QĐ-TTg phê duyệt danh sách 2.331 xã ĐBKK, xã biên giới, xã an toàn khu của 49 tỉnh và ban hành Quyết định số 582/QĐ-UBDT, Quyết định số 130/QĐ-UBDT phê duyệt 3.509 thôn ĐBKK vào diện đầu tư của Chương trình 135 năm 2014 - 2015. Lãnh đạo Ủy ban, các Vụ, đơn vị trực thuộc tổ chức gần 200 đoàn đi cơ sở nắm tình hình CTDT và kiểm tra việc thực hiện CSDT. Chủ trì và tham gia hơn 20 đoàn công tác liên ngành (Ban Chỉ đạo TW về giảm nghèo bền vững, Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, Bộ KH&ĐT, Bộ NN&PTNT, Bộ LĐ-TBXH...) đi kiểm tra chương trình giảm nghèo tại các địa phương; phân định 3 khu vực, các chính sách đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, hỗ trợ phát triển sản xuất, y tế, giáo dục... tại các xã ĐBKK, huyện nghèo của 52 tỉnh vùng DT&MN. Phối hợp với UNDP, Đại sứ quán Ai Len, UNICEF kiểm tra, đánh giá các chương trình, dự án có nguồn vốn ODA hỗ trợ... Qua công tác kiểm tra và nắm tình hình đã phát hiện một số bất cập trong lĩnh vực CTDT và thực hiện CSDT, kịp thời chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn cho các địa phương trong quá trình thực hiện.

Trong giai đoạn 2011 - 2015, UBDT đã tổ chức sơ kết 03 năm, 05 năm thực hiện Nghị định 05/2011/NĐ-CP; tổng kết 05 năm thực hiện Chỉ thị 06/2008/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát huy vai trò của người có uy tín trong đồng bào DTTS trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị 06/2004/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục đẩy mạnh phát triển KT-XH, bảo đảm an ninh - trật tự đối với vùng đồng bào Chăm trong tình hình mới; tổng kết các CSDT giai đoạn 2011 - 2015, sơ kết chính sách cấp không thu tiền một số ấn phẩm báo chí vùng DT&MN theo Quyết định 2472/QĐ-TTg và sơ kết 3 năm thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020...

2.2. Kết quả thực hiện các chính sách do Ủy ban Dân tộc quản lý, chỉ đạo

Mặc dù với nguồn vốn NSTW còn hạn hẹp (Phụ lục số 03: Tổng hợp nguồn vốn thực hiện các CSDT giai đoạn 2011 - 2015), theo tổng hợp báo cáo chưa đầy đủ của các địa phương, các chính sách do UBDT quản lý, chỉ đạo (Chương trình 135, các chính sách theo Quyết định số: 33/2013/QĐ-TTg, 755/QĐ-TTg, 18/2011/QĐ-TTg, 29/2013/QĐ-TTg, 2472/QĐ-TTg, 54/2012/QĐ-TTg, 1672/QĐ-TTg, 102/2009/QĐ-TTg) trong 05 năm 2011-2015 đã hỗ trợ đầu tư xây dựng gần 20.000 công trình cơ sở hạ tầng, gần 1.700 tỷ đồng hỗ trợ giống, cây, con và mua sắm máy móc trang thiết bị, công cụ phát triển sản xuất; hỗ trợ trên 6.200 ha đất sản xuất cho gần 12.000 hộ, đất ở cho gần 3.000 hộ, trên 1.000 hộ được chuộc đất sản xuất, gần 28.000 hộ được vay vốn phát triển sản xuất, hơn 940 hộ vay vốn tạo việc làm, trên 7.000 hộ, 2.634 người được đào tạo nghề, chuyển đổi nghề; đưa vào sử dụng hơn 1.140 giếng nước sinh hoạt, hỗ trợ nước sinh hoạt cho gần 64.400 hộ; hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt hoặc hiện vật cho hơn 32.500.000 lượt người nghèo; hoàn thành 130 dự án ĐCĐC tập trung, 30 điểm ĐCĐC xen ghép cho gần 20.000 hộ với hơn 91.500 nhân khẩu (Phụ lục số 04: Kết quả thực hiện các chính sách do UBDT quản lý, chỉ đạo giai đoạn 2011 - 2015).

UBDT đã tích cực phối hợp thực hiện có hiệu quả một số dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn vùng DT&MN do Thủ tướng Chính phủ giao: Đưa thông tin về cơ sở; bình đẳng giới; phòng, chống HIV/AIDS và tệ nạn ma túy, mại dâm; phòng chống tác hại thuốc lá; nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; chăm sóc sức khỏe sinh sản, cải thiện tình trạng dinh dưỡng trẻ em và các dự án hỗ trợ kỹ thuật có nguồn vốn ODA...

Nhìn chung, các chính sách do UBDT quản lý, chỉ đạo có hiệu quả, ít thất thoát, cùng với chính sách an sinh xã hội và các CSDT khác đã góp phần phát triển KT-XH, xóa đói giảm nghèo, thay đổi rõ rệt bộ mặt nông thôn vùng DT&MN.

3. Tổng hợp tình hình kinh tế - xã hội, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội địa bàn vùng dân tộc và miền núi

Hằng năm, UBDT chỉ đạo các Vụ, đơn vị, trong đó nòng cốt là 03 vụ Địa phương tổ chức các đoàn công tác thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình CTDT và thực hiện CSDT trên tất cả các lĩnh vực: Sản xuất, đời sống, văn hóa, y tế, giáo dục trật tự an toàn xã hội và an ninh quốc phòng, chú ý những vụ việc nổi cộm về thiệt hại do thiên tai, an ninh trật tự vùng DT&MN. Trong 05 năm 2011 - 2015, UBDT đã tổng hợp, xây dựng gần 600 báo cáo[1] định kỳ hoặc chuyên đề về tình hình vùng DT&MN, công tác chỉ đạo điều hành, kết quả CTDT và thực hiện CSDT trả lời kiến nghị và chất vấn của cử tri và Đại biểu Quốc hội khóa XIII; cung cấp thông tin, báo cáo, tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành có những giải pháp chỉ đạo kịp thời không để xảy ra những điểm “nóng”, những vụ việc nổi cộm, phức tạp, nhất là tại các vùng trọng điểm Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ. Trên cơ sở nắm bắt tình hình vùng DT&MN, đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành 01 Chỉ thị, tổ chức sơ kết, tổng kết 02 Chỉ thị, Nghị định về CTDT, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về CSDT, nhằm đánh giá kết quả thực hiện, chỉ rõ những tồn tại hạn chế yếu kém, nguyên nhân và đề ra phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện có hiệu quả CTDT nói chung và CSDT nói riêng.

Thực hiện Nghị định 05/2011/NĐ-CP về CTDT, trong năm 2014 UBDT chỉ đạo tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS cấp tỉnh, cấp huyện lần thứ II: Kết quả có 363/363 huyện, 50/50 tỉnh đã tổ chức thành công Đại hội, đảm bảo an toàn, thiết thực hiệu quả. Đây là sự kiện chính trị - xã hội có ý nghĩa rất sâu sắc ở các địa phương vùng DT&MN, nhất là để cấp ủy, chính quyền địa phương bổ sung hoàn thiện báo cáo chính trị Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng.

4. Công tác tuyên truyền, vận động, phổ biến giáo dục pháp luật vùng đồng bào dân tộc và miền núi

UBDT thường xuyên chỉ đạo và định hướng cho các báo, tạp chí thực hiện Quyết định 2472/QĐ-TTg và 1977/QĐ-TTg về nội dung tuyên truyền Trong năm 2012 - 2015, các báo và tạp chí đã xuất bản 159,8 triệu tờ/cuốn ấn phẩm, đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về CTDT; chủ động phản bác lại những luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch; phân tích, giải thích cho đồng bào hiểu sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước trong việc hỗ trợ đầu tư phát triển KT-XH, xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, củng cố niềm tin của đồng bào đối với Đảng và Nhà nước, nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng, không nghe theo kẻ xấu xúi giục, không theo tà đạo, không gây mất ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; phản ánh tâm tư, tình cảm, nguyện vọng và các vấn đề bức xúc của đồng bào vùng DTTS; giới thiệu những điển hình tiên tiến trên từng lĩnh vực trong đời sống xã hội, nêu gương các già làng, trưởng bản, người tốt việc tốt; thông tin thị trường, kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, biểu dương thành tựu xây dựng nông thôn mới; xóa bỏ dần các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đấu tranh với âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch chống phá cách mạng nước ta.

UBDT đã tổ chức trên 30 hội nghị, hội thi tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho hơn 3.000 đại biểu của 300 xã thuộc 60 huyện của 30 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về những nội dung cơ bản, thiết thực liên quan đến đời sống của đồng bào như: Luật Đất đai, Luật Khiếu nại Tố cáo, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật Phòng chống ma túy, Luật Bầu cử, Luật Bình đẳng giới, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Luật Giao thông...[2] Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật với phương châm kiên trì, bền bỉ, “mưa dầm thấm lâu" đã giúp đồng bào DTTS nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật, tác động mạnh mẽ đến tư duy, tình cảm và hành động của đồng bào các DTTS.

Hằng năm, tổ chức nhiều đoàn công tác đến làm việc, thăm hỏi và chúc Tết cổ truyền dân tộc, Tết truyền thống của một số dân tộc tại các địa phương. Tổ chức tiếp đón 105 đoàn đại biểu DTTS với tổng số 5.654 lượt người là đồng bào, già làng, trưởng bản, người có uy tín (4.340 lượt người), học sinh DTTS tiêu biểu đến thăm, làm việc tại cơ quan UBDT. Tổ chức thăm hỏi, động viên kịp thời các địa phương bị thiên tai, thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Định kỳ hàng năm tổ chức tuyên dương và khen thưởng học sinh DTTS đạt giải cao trong các kỳ thi quốc gia và đỗ thủ khoa, điểm cao trong các kỳ thi đại học, cao đẳng. Tổ chức cuộc thi tìm hiểu Bác Hồ với các DTTS, có sức lan tỏa lớn trong đồng bào DTTS, góp phần thực hiện tốt Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chỉ đạo thành công khối 54 dân tộc tham gia điều hành Kỷ niệm 70 năm ngày Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam.

Đặc biệt năm 2014, UBDT chủ trì, phối hợp với Bộ Tư lệnh Hải quân tổ chức Đoàn đại biểu các dân tộc đi thăm, động viên cán bộ, chiến sĩ và nhân dân huyện đảo Trường Sa và Nhà giàn DK1. Đây là chuyến đi có ý nghĩa lịch sử sâu sắc, lần đầu tiên có đầy đủ đại biểu của 54 dân tộc Việt Nam, cũng là dịp để tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo vệ chủ quyền biển, đảo Việt Nam trong cộng đồng các dân tộc.

Tăng cường công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước về bảo đảm quyền con người ở Việt Nam nói chung và quyền của người DTTS nói riêng đến cán bộ làm CTDT và đồng bào DTTS, các cơ quan đại diện nước ngoài, đoàn khách quốc tế đến thăm, đoàn báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc và kiều bào về thăm quê hương; đồng thời kiên quyết bác bỏ các luận điệu sai trái, xuyên tạc của một số thế lực thù địch có liên quan đến quyền của người DTTS.

5. Hợp tác quốc tế về lĩnh vực công tác dân tộc

Đẩy mạnh hoạt động hợp tác quốc tế về CTDT với các nước, nhất là trong khu vực như Lào, Trung Quốc, Thái Lan, Myanma... Thực hiện hiệu quả các thỏa thuận theo chương trình hợp tác, quan hệ với nhiều nhà tài trợ quốc tế song phương và đa phương, các tổ chức thế giới như Ngân hàng Thế giới (WB), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Cơ quan Hợp tác Phát triển Australia (AusAID), Liên minh Châu Âu (EU), Chính phủ Phần Lan, Cơ quan Hợp tác Phát triển Ai Len (IrishAid)...

Giai đoạn 2011 - 2015, Chính phủ Ailen đã ký thỏa thuận hợp tác viện trợ không hoàn lại 26,29 triệu Euro để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng một số xã của 08 tỉnh thuộc Chương trình 135. Chính phủ Phần Lan cho vay vốn ODA gần 5,4 triệu Euro để thực hiện Dự án ứng dụng điện mặt trời cho khu vực miền núi và dân tộc ở Việt Nam. Chính phủ Phần Lan, Ai Len và các tổ chức quốc tế UNDP, UNICEF đã tài trợ hơn 300 tỷ đồng (quy đổi VNĐ) để thực hiện các dự án hỗ trợ kỹ thuật SM-P135, EMPCD, SEDEMA, PRPP... Ngân hàng Thế giới (WB) hỗ trợ kỹ thuật xây dựng Luật Dân tộc. Phối hợp với Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam tổ chức diễn đàn kêu gọi đầu tư vào vùng DTTS, các tổ chức quốc tế đã cam kết hỗ trợ trên 200 triệu đô la Mỹ. Tổ chức 05 khóa đào tạo, tập huấn cho hơn 100 cán bộ của Ủy ban Mặt trận Lào xây dựng đất nước, cử giảng viên sang giảng dạy tại Lào đã góp phần củng cố tình hữu nghị Việt - Lào anh em.

Qua hoạt động hợp tác quốc tế giúp UBDT tăng cường trao đổi kinh nghiệm thực hiện CTDT và CSDT, đồng thời làm cho các nước, các tổ chức quốc tế hiểu rõ quan điểm, đường lối CSDT của Đảng, Nhà nước ta, quan tâm và có thiện chí hỗ trợ nguồn lực góp phần xóa đói, giảm nghèo cho vùng đồng bào dân tộc.

6. Công tác pháp chế, thanh tra, phòng chống tham nhũng

6.1. Công tác pháp chế

Chủ trì soạn thảo và tham gia xây dựng, thẩm định, ban hành 23 Thông tư, Thông tư liên tịch với các Bộ, ngành liên quan. Tham gia góp ý dự thảo nhiều văn bản QPPL của các Bộ, ngành; kiểm tra, rà soát 227 văn bản các loại đảm bảo chất lượng, được các Bộ, ngành tiếp thu, chỉnh sửa trong dự thảo văn bản.

Công tác tự kiểm tra các văn bản QPPL do Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT ban hành được thực hiện theo quy định; hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ công tác pháp chế đối với cơ quan CTDT cấp tỉnh; đồng thời đề nghị các Bộ, ngành, HĐND, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tự kiểm tra, rà soát văn bản QPPL liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước của UBDT, kịp thời phát hiện những nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, không phù hợp để kiến nghị sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quy định của pháp luật. Ban hành quyết định hợp nhất đối với 06 văn bản QPPL. Thường xuyên tiến hành rà soát văn bản QPPL về CTDT theo yêu cầu của các cơ quan Trung ương và các Bộ, ngành. Trên cơ sở rà soát, xây dựng và công bố Tập hệ thống hóa văn bản QPPL thuộc phạm vi quản lý nhà nước của UBDT gồm: Danh mục văn bản QPPL còn hiệu lực, danh mục văn bản QPPL hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần, danh mục văn bản QPPL cần thay thế hoặc ban hành mới để phục vụ cho cơ quan, đơn vị, cá nhân tra cứu, áp dụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

6.2. Công tác thanh tra, phòng chống tham nhũng, thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí

Trong 05 năm 2011 - 2015, UBDT tổ chức thực hiện 32 cuộc thanh tra chuyên ngành tập trung vào việc tổ chức thực hiện các chương trình, dự án, CSDT của các Bộ, ngành TW tại vùng DT&MN[3], 10 cuộc thanh tra hành chính về việc chấp hành pháp luật của các cơ quan, đơn vị thuộc UBDT. Qua thanh tra, đã phát hiện và kịp thời chấn chỉnh một số bất cập, yếu kém trong công tác quản lý chỉ đạo ban hành cơ chế, chính sách vùng DT&MN và trong tổ chức thực hiện của các địa phương; đồng thời đề xuất với Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành xem xét sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Hàng năm, phối hợp với trưởng Cán bộ thanh tra Chính phủ tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ Ban Dân tộc các địa phương, qua đó đã góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả các cuộc thanh tra CSDT.

Thực hiện tốt công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo đúng quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tiếp công dân và các văn bản hướng dẫn thi hành. Chỉ đạo các địa phương tích cực giải quyết khiếu nại, tố cáo của đồng bào dân tộc ngay từ cơ sở nên không có vụ việc khiếu kiện đông người tại trụ sở UBDT. Trong 05 năm 2011 - 2015, đã tiếp 78 lượt công dân[4] và tiếp nhận 407 đơn[5] khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Đã xác minh, giải quyết kịp thời, dứt điểm 100% số đơn thư khiếu nại, tố cáo đúng thẩm quyền, không để xảy ra tình trạng đơn thư tồn đọng, kéo dài.

Ban hành kế hoạch, chương trình hành động thực hiện các văn bản của Chính phủ, ý kiến Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, quán triệt Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) của Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, chống lãng phí" và các chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí đến toàn thể cán bộ công chức, người lao động đồng thời nghiêm túc triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “về một số vấn đề cấp bách trong xây dựng Đảng hiện nay”. Qua các đợt sơ kết, tổng kết trong cơ quan, đến nay chưa phát hiện vụ việc tham nhũng.

Hằng năm, tiến hành rà soát các khoản chi tiêu nhằm đảm bảo đúng quy định, góp phần phục vụ thiết thực nhiệm vụ chính trị của Ủy ban; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong chỉ đạo điều hành, tổ chức họp trực tuyến, thực hiện lồng ghép các đoàn công tác, điều chỉnh các nhiệm vụ chi linh hoạt, hợp lý. Nhờ tiết kiệm chi hành chính từ năm 2011 đến nay, UBDT đã có khoản tăng thu nhập để cải thiện, nâng cao đời sống cán bộ công chức.

7. Từng bước hoàn thiện tổ chức bộ máy và công tác cán bộ, đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước

7.1. Tăng cường tổ chức bộ máy và cán bộ làm công tác dân tộc

Bước vào đầu nhiệm kỳ, UBDT khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định 84/2012/NĐ-CP ngày 12/10/2012 thay thế Nghị định 60/2008/NĐ-CP quy định chức năng nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của UBDT theo đó có thêm 01 đơn vị quản lý nhà nước và văn phòng đại diện tại thành phố Hồ Chí Minh, không còn thành viên Ủy ban kiêm nhiệm đại diện 08 Bộ ngành tham gia, UBDT hoạt động như một bộ quản lý chuyên ngành.

Hằng năm, UBDT rà soát chức năng, nhiệm vụ, kiện toàn tổ chức bộ máy, biên chế của các Vụ, đơn vị. Xây dựng đề án vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức theo quy định của Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức làm cơ sở điều chỉnh và luân chuyển, điều động, bổ nhiệm, quy hoạch cán bộ công chức. Làm tốt công tác quy hoạch cán bộ cấp chiến lược, tổ chức lấy phiếu tín nhiệm cho các đối tượng cán bộ lãnh đạo theo Quyết định 262-QĐ/TW của Bộ Chính trị. Để tăng cường công tác quản lý cán bộ đi vào nền nếp, UBDT đã ban hành nhiều văn bản quản lý: Quy chế làm việc của Ủy ban, quy chế làm việc các vụ, đơn vị, quy chế trách nhiệm người đứng đầu, hướng dẫn công tác quy hoạch, đào tạo, bổ nhiệm... Trong 05 năm 2011 - 2015, UBDT đã tiếp nhận 87 công chức, viên chức (CCVC) từ các cơ quan, địa phương về công tác tại Ủy ban; rà soát, bổ sung quy hoạch 13 cán bộ Lãnh đạo Ủy ban, 150 lượt cán bộ lãnh đạo cấp Vụ, 109 lượt cán bộ lãnh đạo cấp phòng; tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm 02 Thứ trưởng Phó Chủ nhiệm UBDT nguồn tại chỗ, bổ nhiệm lại 04 Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban bổ nhiệm 47 lãnh đạo cấp Vụ, 44 lãnh đạo cấp phòng; bổ nhiệm lại 12 lãnh đạo cấp Vụ, 11 lãnh đạo cấp phòng; nâng ngạch và bổ nhiệm 14 chuyên viên cao cấp, 36 chuyên viên chính và 45 chuyên viên. Nhìn chung, công tác tiếp nhận, bố trí, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, luân chuyển, đánh giá cán bộ thực hiện đúng quy trình, quy định. Ngoài cơ quan làm CTDT, Ủy ban đã tổng hợp nắm tình hình cán bộ, công chức, viên chức là người DTTS đang công tác tại các Bộ, ngành làm cơ sở để hoạch định, xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS thời kỳ mới.

Thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn kiến thức về dân tộc, quản lý nhà nước về CTDT cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức UBDT, cơ quan CTDT các cấp, cán bộ làm CTDT các bộ, ngành liên quan, cán bộ DTTS[6]. Tổng hợp giai đoạn 2011 - 2015, UBDT đã cử 39 CCVC học cao cấp lý luận chính trị, 160 lượt CCVC đi học bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước ngạch chuyên viên, chuyên viên chính và chuyên viên cao cấp; 54 CCVC học Quốc phòng - An ninh, 42 lượt CCVC tham gia học nâng cao trình độ, học sau đại học và hàng chục cán bộ đào tạo, bồi dưỡng theo đề án 165.

Thực hiện Chỉ thị 34-CT/TW ngày 7/4/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng, UBDT bám sát nhiệm vụ trọng tâm phát động phong trào thi đua hàng năm và các đợt thi đua chuyên đề, đổi mới tiêu chí bình xét, gắn kết quả công tác, mức độ hoàn thành nhiệm vụ và kết quả thực hiện kế hoạch CCHC với đánh giá công tác thi đua, khen thưởng. Tổ chức xét tặng Kỷ niệm chương vì sự nghiệp phát triển các dân tộc, tặng Bằng khen của Bộ trưởng. Chủ nhiệm Ủy ban cho cá nhân, tập thể trong và ngoài cơ quan, tổ chức quốc tế, các nước có nhiều đóng góp cho CTDT. Lập hồ sơ đề nghị cấp có thẩm quyền phong tặng huân chương, danh hiệu Chiến sỹ thi đua Toàn quốc và Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho các đơn vị và cá nhân theo đúng quy định[7].

7.2. Thực hiện cải cách hành chính

Do điều kiện có gần 50% số Vụ, đơn vị phải thuê trụ sở, làm việc phân tán, không ổn định, cơ sở vật chất và trang thiết bị công nghệ thông tin không đáp ứng yêu cầu, nên trong nhiều năm công tác cải cách hành chính (CCHC) của UBDT còn hạn chế. Để cải thiện chỉ số cuối cùng trong bảng xếp hạng CCHC (PAR INDEX) của 19 Bộ, ngành năm 2013, UBDT đã quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, tích cực tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ CCHC giai đoạn 2014 - 2015: Thành lập Ban Chỉ đạo CCHC của Ủy ban và tổ CCHC của các Vụ, đơn vị trực thuộc; ban hành kế hoạch CCHC và 25 văn bản chỉ đạo thực hiện, trọng tâm là kiện toàn tổ chức bộ máy, rà soát quy hoạch, đánh giá cán bộ, sửa đổi, bổ sung các quy chế, cải cách thủ tục hành chính; xây dựng trang CCHC trên Cổng Thông tin điện tử của Ủy ban. Tổ chức 04 cuộc hội thảo, 01 lớp tập huấn, 06 đoàn kiểm tra nội bộ về công tác CCHC. Ban hành quy định đánh giá, xếp loại kết quả thực hiện công tác CCHC của các Vụ, đơn vị thuộc Ủy ban. Hoàn thiện việc niêm yết công khai đầy đủ, rõ ràng thủ tục hành chính thuộc phạm vi chức năng quản lý của UBDT tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; công bố thủ tục hành chính mới ban hành thuộc phạm vi chức năng quản lý của UBDT. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh áp dụng quy trình quản lý hệ thống chất lượng ISO 9001: 2008, sử dụng phần mềm Hệ điều hành tác nghiệp trong quản lý nhà nước về lĩnh vực CTDT để tiết kiệm thời gian, chi phí trong thực thi công vụ.

Đến nay, công tác CCHC tại Ủy ban đã có chuyển biến rõ rệt, nhất là về nhận thức, những hạn chế yếu kém từ năm 2013 trở về trước bước đầu cơ bản được khắc phục, có nội dung đã được khắc phục hoàn toàn[8]. Kết quả chỉ số CCHC của UBDT năm 2014 xếp hạng 16/19 đơn vị, tăng 3 bậc so với năm 2013. Đây là tiền đề cơ sở để UBDT tiếp tục đẩy mạnh công tác CCHC những năm tiếp theo.

8. Nghiên cứu khoa học về lĩnh vực công tác dân tộc

Nghiên cứu khoa học, điều tra cơ bản phục vụ quản lý nhà nước về CTDT ngày càng được quan tâm đổi mới cả về phương hướng và nội dung. Các đề tài, dự án khoa học công nghệ ngày càng tăng về số lượng[9] và kinh phí, nội dung bám sát nhiệm vụ quản lý nhà nước và gắn liền với thực tiễn đặt ra đối với lĩnh vực CTDT, là cơ sở khoa học cho việc hoạch định, xây dựng các CSDT, nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước về CTDT, cung cấp các luận cứ, quan điểm khoa học về CTDT phục vụ xây dựng Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII. Hầu hết các đề tài nghiên cứu khoa học của Ủy ban đều bám sát các nhiệm vụ của Chiến lược CTDT đến năm 2020 và được thực hiện có hiệu quả. UBDT đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án điều tra cơ bản 53 DTTS, đây là sự đổi mới, làm cơ sở khoa học và thực tiễn phục vụ hoạch định, xây dựng và đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách.

Nhằm tạo sự đột phá về công tác nghiên cứu khoa học phục vụ nâng cao hiệu lực, hiệu quả CTDT trong giai đoạn mới, UBDT đã xây dựng Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 "Những vấn đề cơ bản và cấp bách về DTTS và CSDT ở Việt Nam đến năm 2030", mã số CTDT/16-20. Đây là lần đầu tiên UBDT có chương trình khoa học cấp quốc gia, huy động đông đảo lực lượng các nhà khoa học tham gia. Thực hiện Chỉ thị 28/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, UBDT đã phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ làm việc với các tổ chức nghiên cứu khoa học: Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội... nhằm chuyển giao những kết quả nghiên cứu phục vụ xây dựng và tổ chức thực hiện các CSDT.

9. Công tác xây dựng cơ bản

Được Thủ tướng Chính phủ quan tâm, cho phép UBDT xây dựng trụ sở mới, năm 2010 dự án được phê duyệt nhưng do điều kiện kinh tế nước ta bị suy thoái, ngân sách nhà nước khó khăn, phải cắt giảm mạnh chi tiêu công nên thực tế năm 2012 công trình trụ sở Ủy ban mới chính thức thi công, dự kiến hết đến năm 2017 sẽ hoàn thành đưa vào sử dụng.

Nhằm tăng cường cơ sở vật chất phục vụ hoạt động, UBDT đã chủ trương xây dựng lại Nhà khách Dân tộc theo hình thức liên kết đầu tư (do không được NSNN cấp vốn). Tuy nhiên, việc lựa chọn nhà đầu tư gặp nhiều khó khăn nên đến nay mới ký hợp đồng liên kết và phê duyệt dự án đầu tư, đã tổ chức động thổ, khởi công và dự kiến hoàn thành năm 2017.

II. PHỐI HỢP VỚI CÁC BỘ, NGÀNH CHỈ ĐẠO THỰC HIỆN CÔNG TÁC DÂN TỘC

Thực hiện Nghị định số 05/2011/NĐ-CP về CTDT và Quyết định 449/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược CTDT đến năm 2020, các Bộ, ngành đã triển khai rà soát các CSDT để sửa đổi, bổ sung, khắc phục những bất cập, yếu kém gửi UBDT tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Đến nay đã có 16 Bộ, ngành, cơ quan Trung ương xây dựng Kế hoạch hành động triển khai thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020. Một số Bộ, ngành sửa đổi, bổ sung, đề xuất xây dựng mới nhiều đề án, chính sách nhằm hỗ trợ phát triển KT-XH vùng DT&MN[10]. Trong giai đoạn 2011 -2015, các Bộ, ngành đã nghiên cứu, xây dựng, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành 81 chính sách có liên quan đến vùng DT&MN (Phụ lục số 05: Danh mục các đề án, chính sách thực hiện tại vùng DT&MN do các Bộ, ngành chủ trì xây dựng giai đoạn 2011 - 2016).

Nhiều chính sách hỗ trợ vùng DT&MN do các Bộ, ngành chủ trì quản lý, chỉ đạo đã và đang thực hiện có hiệu quả. Trong 5 năm 2011 - 2015, kết quả thực hiện 15 Chương trình mục tiêu quốc gia (giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới nước sạch và vệ sinh môi trường...) cùng với các chính sách, chương trình dự án khác (NQ 30a, chính sách hỗ trợ nhà ở, kiên cố hóa trường, lớp học, cử tuyển, hỗ trợ học sinh DTTS, bảo hiểm y tế, đào tạo nghề và giải quyết việc làm, chính sách đối với học sinh thuộc 16 dân tộc dưới 10.000 người...) đã góp phần tích cực xóa đói giảm nghèo, cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào, tiếp tục làm thay đổi bộ mặt vùng DT&MN.

Các Bộ, ngành phối hợp với UBDT trong việc xây dựng CSDT, ban hành các Thông tư, Thông tư liên tịch, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc quá trình thực hiện chính sách. Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính phối hợp với UBDT xác định nguồn vốn còn thiếu của các chương trình, chính sách, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội phê duyệt và huy động nguồn vốn ODA từ các đối tác phát triển. Các Ban Chỉ đạo Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ tích cực phối hợp với UBDT trong việc đôn đốc, kiểm tra, chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương thực hiện CTDT; ban hành nhiều chương trình công tác, kế hoạch cụ thể nhằm tham mưu có hiệu quả giải quyết những vấn đề nổi cộm như: Di cư tự do, giao đất giao rừng cho dân, hoạt động tôn giáo trái pháp luật, công tác cán bộ và củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở. Ban Chỉ đạo Tây Nguyên đã tổ chức kiểm tra, khảo sát và xây dựng báo cáo chuyên đề tổng kết đánh giá tình hình và kết quả thực hiện CSDT trong thời kỳ đổi mới ở các tỉnh Tây Nguyên.

Nhằm tăng cường thực hiện có hiệu quả lĩnh vực CTDT, UBDT đã ký chương trình phối hợp với 26 Bộ, ban, ngành, cơ quan, đơn vị giai đoạn 2011 - 2015 và những năm tiếp theo (Phụ lục số 06: Danh mục các Chương trình phối hợp). Qua đó, đã phát huy sức mạnh tổng hợp trong thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng vùng DT&MN. Hiện nay, UBDT đang chỉ đạo rà soát, tổng kết đánh giá, bổ sung, điều chỉnh mục tiêu, nhiệm vụ các chương trình phối hợp với từng Bộ, ban, ngành, cơ quan, đơn vị để triển khai thực hiện hiệu quả hơn.

III. THỰC HIỆN CÔNG TÁC DÂN TỘC TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG

Tỉnh ủy, HĐND, UBND các địa phương vùng DT&MN đã ban hành các Nghị quyết chuyên đề; quyết định phê duyệt chương trình hành động, kế hoạch cụ thể của tỉnh về CTDT; ưu tiên bố trí thêm nguồn lực từ ngân sách địa phương để thực hiện CSDT đặc thù, phù hợp với thực tế của địa phương (Phụ lục số 07 - Một số chương trình, chính sách đặc thù địa phương giai đoạn 2011-2016); kiện toàn tổ chức bộ máy làm CTDT; phân công trách nhiệm giúp đỡ từng xã nghèo, thôn nghèo, hộ nghèo. Đến nay, đã có 43 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020. Nhiều tỉnh đã tổng kết 05 năm thực hiện Kết luận 57-KL/TW của Bộ Chính trị khóa X về tiếp tục thực hiện Nghị quyết TW 7 khóa IX về CTDT như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Bắc Giang, Kiên Giang, Hà Nội... Năm 2014, 100% các tỉnh tổ chức thành công Đại hội Đại biểu các DTTS cấp tỉnh, cấp huyện lần thứ II. Thực hiện Thông tư Liên tịch 04/2010/TTLT/UBDT-BNV hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên môn về CTDT thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện, các tỉnh vùng DT&MN đã kiện toàn tổ chức bộ máy làm CTDT, thực hiện tốt công tác luân chuyển, thay đổi lãnh đạo chủ chốt Ban Dân tộc, Phòng Dân tộc để chuẩn bị nhân sự cho Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2015 - 2020.

Các địa phương vùng DT&MN triển khai tổ chức thực hiện có hiệu quả các CSDT, chính sách an sinh xã hội trên địa bàn. Ban Dân tộc các tỉnh chủ trì tham mưu trong việc tổ chức điều tra xác định thực trạng tình hình KT-XH của các xã, thôn bản vùng DT&MN làm cơ sở phân định xã theo trình độ phát triển, xác định thôn ĐBKK làm cơ sở trình Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục diện đầu tư các CSDT; hàng năm, phối hợp các Sở, ngành tham mưu triển khai phân bổ kinh phí, giao kế hoạch thực hiện các chương trình, dự án, CSDT; tham mưu xây dựng các văn bản hướng dẫn các huyện lựa chọn nhu cầu, đối tượng, lập kế hoạch thực hiện đề án... Cơ quan CTDT các địa phương thường xuyên nắm bắt tình hình vùng đồng bào dân tộc, kịp thời giải quyết những vấn đề nổi cộm phát sinh; tổ chức kiểm tra, thanh tra thực hiện các CSDT, phát hiện những khó khăn vướng mắc để tháo gỡ, đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng, hiệu quả của dự án, chính sách; tổ chức cấp gạo cứu đói, khắc phục hậu quả thiên tai, phòng chống dịch bệnh: thăm hỏi, động viên đồng bào DTTS nghèo, gia đình chính sách, người có công, người có uy tín, học sinh DTTS nghèo, gia đình ĐBKK nhân dịp Tết cổ truyền dân tộc và các ngày Lễ lớn.

IV. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC DÂN TỘC NHIỆM KỲ 2011 - 2016

1. Những ưu điểm, thành tựu đạt được

1.1. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của Ủy ban Dân tộc

1.1.1. Kết quả thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ nhiệm kỳ 2011-2016

Tổng hợp kết quả đạt được khẳng định UBDT đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ 2011 - 2016, nổi bật là tham mưu ban hành Nghị định 05/2011/NĐ-CP về CTDT, Nghị định 84/2012/NĐ-CP, Chiến lược CTDT đến năm 2020; tham mưu phối hợp xây dựng các Nghị quyết 539/NQ-QH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS, Nghị quyết Số 76/2014/QH13 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020; trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành và chỉ đạo thực hiện các CSDT, chính sách đặc thù, các chương trình, dự án, đề án phát triển KT-XH, hỗ trợ giảm nghèo ở các xã, thôn, bản có điều kiện KT-XH khó khăn, ĐBKK vùng DTTS và miền núi, xã biên giới, xã an toàn khu, vùng sâu, vùng xa, vùng núi cao; hoàn thành các nhiệm vụ được Chính phủ phân công theo Nghị quyết 06/NQ-CP và các nhiệm vụ đột xuất khác trong chương trình công tác hàng năm.

UBDT đã chỉ đạo, tổ chức thành công nhiều hoạt động, sự kiện có ý nghĩa chính trị, xã hội sâu sắc (Đại hội DTTS, tuyên dương học sinh DTTS học giỏi, thăm Trường Sa, tổ chức cuộc thi Trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc...); xây dựng cơ sở dữ liệu, cơ sở khoa học, lý luận phục vụ quản lý nhà nước về CTDT và đóng góp xây dựng nội dung về CTDT trong Văn kiện Đại hội Đảng XII; nắm bắt tình hình vùng DT&MN ngày càng sâu sát; sự phối hợp với các Bộ, ngành ngày càng chặt chẽ; công tác tuyên truyền, hợp tác quốc tế, nghiên cứu khoa học được đẩy mạnh; công tác CCHC có nhiều chuyển biến rõ nét; công tác thông tin, báo cáo phục vụ chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ được thực hiện nghiêm túc; tổ chức bộ máy làm CTDT tiếp tục được hoàn thiện. Qua đó, CTDT cả nước ngày càng được quan tâm, chú trọng và phát huy hiệu quả; vai trò, vị trí của UBDT đối với CTDT ngày càng được nâng lên.

Nhận thức về CTDT đã có sự chuyển biến rõ rệt trong toàn bộ hệ thống chính trị cả nước từ Trung ương đến địa phương. Các cấp, các ngành đã có sự phối hợp chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn, thể hiện rõ trách nhiệm với vùng DT&MN. Cơ quan CTDT các địa phương ngày càng hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy, trẻ hóa đội ngũ cán bộ, tăng cường mối quan hệ với các Sở, ban, ngành, bám sát thực tiễn và tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị được giao.

Việc thực hiện có hiệu quả CTDT và các CSDT nhiệm kỳ 2011 - 2016 đã góp phần quan trọng ổn định, cải thiện, nâng cao mọi mặt đời sống của đồng bào vùng DT&MN, góp phần tích cực xây dựng nông thôn mới. Nổi bật là hệ thống cơ sở hạ tầng tiếp tục được đầu tư, xây dựng, từng bước hoàn thiện và đồng bộ hóa: 98% xã có đường ô tô đi lại quanh năm, 82% số thôn có đường cho xe cơ giới (năm 2010 đạt 80,7%), trong đó có 30% xã và 40% thôn có đường giao thông đạt chuẩn; tăng tỷ lệ xã có điện từ 84,6% (năm 2010) lên hơn 90% với gần 70% hộ được dùng điện; gần 100% xã có đủ trường lớp học kiên cố, trạm y tế, nhà văn hóa...). Đời sống vật chất và tinh thần đồng bào các DTTS, vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh hơn bình quân chung cả nước[11]. Tỷ lệ hộ nghèo của các xã, thôn bản ĐBKK giảm trung bình 3,5% năm; đến hết năm 2014, số hộ nghèo DTTS còn hơn 663.000 hộ, giảm từ 60% năm 2010 xuống còn 46,66% so với tổng số hộ nghèo toàn quốc. Đến hết năm 2015 có 80 xã ĐBKK (của 23 tỉnh) và 366 thôn, bản ĐBKK (của 30 tỉnh) hoàn thành mục tiêu của Chương trình 135. Trật tự, an toàn xã hội được ổn định; an ninh, quốc phòng được giữ vững. Đồng bào các DTTS đoàn kết, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, nỗ lực phấn đấu vươn lên thoát nghèo.

1.1.2. Đánh giá thực hiện nhiệm vụ trọng tâm nhiệm kỳ 2011 - 2016

Nghiêm túc triển khai thực hiện chương trình hành động của Chính phủ nhiệm kỳ 2011 - 2016, UBDT đã tổ chức phổ biến, quán triệt nội dung, tinh thần của Nghị quyết trong toàn ngành và ban hành Chương trình hành động CTDT khóa XIII nhiệm kỳ 2011 - 2016 với 07 nhiệm vụ trọng tâm. Bộ trưởng, Chủ nhiệm trực tiếp chỉ đạo và phân công các đồng chí Thứ trưởng, phó Chủ nhiệm phụ trách theo lĩnh vực tập trung lãnh đạo các Vụ, đơn vị thực hiện nhiệm vụ. Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Ủy ban thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc, ban hành ý kiến chỉ đạo trong các cuộc họp giao ban, sơ kết, tổng kết. Vì vậy đến nay các nhiệm vụ trọng tâm của UBDT trong nhiệm kỳ 2011 - 2016 đã cơ bản hoàn thành, nổi bật là:

1. Tham mưu ban hành Chiến lược về CTDT.

2. Thành lập Học viện Dân tộc gắn với đào tạo nguồn nhân lực cho vùng DTTS và miền núi.

3. Rà soát, ban hành các chương trình, CSDT giai đoạn 2011 - 2016.

4 . Xây dựng Chương trình Phát triển KT-XH giảm nghèo các xã, thôn, bản ĐBKK vùng DT&MN giai đoạn 2011 - 2020 (Chương trình CT 135-III).

5. Xây dựng trụ sở cơ quan UBDT và Khách sạn Dân tộc.

6. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hệ thống cơ quan làm CTDT từ trung ương đến cơ sở.

UBDT đang tập trung triển khai thực hiện nhiệm vụ còn lại: Xây dựng Đề án bộ cơ sở dữ liệu về các DTTS Việt Nam; Danh mục thành phần các dân tộc Việt Nam.

Những nhiệm vụ trọng tâm hoàn thành và đang thực hiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo chuyển biến cả về lượng và chất đối với CTDT, mở ra hướng phát triển mới, nâng cao vị thế cơ quan quản lý nhà nước về CTDT sau này.

1.2. Một số hoạt động, sự kiện nổi bật về CTDT nhiệm kỳ 2011 - 2016

Qua tổng kết CTDT nhiệm kỳ 2011-2016, UBDT rút ra 10 sự kiện nổi bật như sau:

(1) Tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 05/2011/NĐ-CP, ngày 14/01/2011; đây là văn bản pháp lý cao nhất để thực hiện quản lý nhà nước về CTDT, là cơ sở hoạch định chính sách phát triển toàn diện KT-XH, giảm nghèo nhanh và bền vững vùng DT&MN, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo quốc phòng an ninh, thực hiện mục tiêu: “Các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển”.

(2) Tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược CTDT đến năm 2020 (Quyết định số 449/QĐ-TTg, ngày 12/3/2013) và Chương trình hành động thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020 (Quyết định số 2356/QĐ-TTg, ngày 04/12/2013). Xác định các mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể nhằm giải quyết khó khăn, thách thức đặt ra ở vùng DT&MN.

(3) Tổ chức thành công Đại hội đại biểu toàn quốc các DTTS Việt Nam lần thứ nhất (năm 2010); Đại hội các DTTS cấp tỉnh, huyện lần thứ 2 (năm 2014), củng cố, tăng cường niềm tin của đồng bào vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.

(4) Tổ chức Đoàn đại biểu 54 dân tộc Việt Nam đi thăm, động viên quân và dân huyện đảo Trường Sa và nhà giàn DK1. Đây là chuyến thăm có ý nghĩa sâu sắc, khẳng định khối đại đoàn kết các dân tộc, đồng lòng chung sức giữ gìn và bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

(5) Thủ tướng Chính phủ chủ trì Hội nghị toàn quốc đánh giá CSDT giai đoạn 2006 - 2012 và định hướng xây dựng chính sách giai đoạn tiếp theo. Sau Hội nghị, nhiều chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển KT-XH vùng DT&MN đã được ban hành.

(6) Chủ trì Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia "Những vấn đề cơ bản và cấp bách về dân tộc thiểu số và chính sách dân tộc ở Việt Nam đến năm 2030", tạo sự đột phá về nghiên cứu khoa học phục vụ xây dựng chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về CTDT trong thời gian tới.

(7) Thủ tướng Chính phủ đồng ý thành lập Học viện Dân tộc để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ và nguồn nhân lực vùng DT&MN. Thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước, góp phần phát triển nhanh nguồn nhân lực có chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

(8) Tổ chức thành công trình diễn trang phục truyền thống của 54 dân tộc Việt Nam lần thứ nhất, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đặc sắc của các dân tộc Việt Nam.

(9) Biên soạn Lịch sử 65 năm cơ quan CTDT (1946 - 2011), đề xuất với Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương đổi tên UBDT thành Bộ Dân tộc nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực CTDT trong giai đoạn tới.

(10) Xây dựng trụ sở làm việc của UBDT và Khách sạn Dân tộc, tăng cường cơ sở vật chất phục vụ hoạt động của UBDT.

2. Một số khó khăn, hạn chế, yếu kém và nguyên nhân

2.1. Một số hạn chế, yếu kém

2.1.1. Về công tác quản lý, chỉ đạo điều hành

Việc xây dựng một số đề án trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ còn chậm chất lượng chưa cao. Công tác nắm tình hình địa bàn, kiểm tra, thanh tra, đôn đốc việc thực hiện CSDT có lúc thiếu sâu sát, chậm phát hiện và giải quyết các bất cập, vướng mắc. Năng lực tham mưu, đề xuất, triển khai thực hiện chính sách của một số Vụ, đơn vị còn hạn chế. Công tác phối hợp giữa UBDT với một số Bộ, ngành, địa phương có lúc thiếu chặt chẽ, nhất là trong việc phân bổ kế hoạch vốn hàng năm, xảy ra tình trạng vốn cấp thực hiện một số CSDT không đồng bộ, không đầy đủ, chưa kịp thời. UBDT chưa thực hiện tốt chức năng thẩm định việc xây dựng, ban hành một số chính sách có liên quan đến vùng DT&MN; chưa phát huy được vai trò hỗ trợ, tham vấn của các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học trong việc hoạch định và xây dựng CSDT. Công tác CCHC chưa đạt mục tiêu đề ra.

Một số Bộ chậm triển khai nhiệm vụ theo Nghị định số 05 về CTDT, đến nay còn 03 Bộ[12] chưa xây dựng, ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; việc chấp hành chế độ báo cáo thực hiện CTDT chưa đầy đủ, kịp thời...

2.1.2. Về thực hiện chính sách dân tộc

Chính sách cho đồng bào dân tộc còn bị gián đoạn trong thời gian đầu nhiệm kỳ (Chương trình 135 đến tháng 12 năm 2011 mới có vốn; quyết định 1592/QĐ-TTg năm 2013 không có vốn; quyết định 74/2008/QĐ-TTg trong 3 năm 2011 - 2013 không có vốn...). Nguồn lực bố trí thực hiện các chính sách, chương trình, dự án rất thấp so với kế hoạch và nhu cầu vốn; tình trạng vốn cấp không đồng bộ, thiếu kịp thời chưa được khắc phục. Trên cùng một địa bàn có nhiều chính sách của các Bộ, ngành cùng thực hiện nhưng chưa xây dựng được cơ chế lồng ghép vốn các chính sách. Cơ chế chính sách, định mức đầu tư, hỗ trợ của một số chính sách không còn phù hợp với thực tế nhưng chưa sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Một số văn bản hướng dẫn thực hiện CSDT ban hành chậm dẫn đến tình trạng các địa phương khó khăn trong triển khai thực hiện và ảnh hưởng đến hiệu quả của chính sách. Một số chính sách còn trùng lặp về nội dung và đối tượng, chồng chéo về địa bàn và đầu mối quản lý (Chương trình 135 và Nghị quyết 30a...). Chưa có cơ chế chính sách khuyến khích hộ gia đình và địa phương vùng DT&MN vươn lên thoát nghèo. Nhiều chính sách hết hiệu lực vào năm 2015 nhưng không đạt được mục tiêu đề ra (gồm các quyết định: số 755/QĐ-TTg, số 29/2013/QĐ-TTg, số 33/2013/QĐ-TTg, số 54/2012/QĐ-TTg, số 2672/QĐ/TTg).

Một số địa phương chưa quan tâm đúng mức công tác chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thực hiện CSDT, tiến độ thực hiện các CSDT còn chậm, thường dồn vào cuối năm. Vẫn còn hiện tượng đầu tư dàn trải, chưa lồng ghép có hiệu quả các chính sách, nguồn vốn trên cùng địa bàn. Chưa quan tâm chú trọng đúng mức kiện toàn bộ máy, cán bộ làm CTDT, nhất là việc bố trí cán bộ chủ chốt của cơ quan làm CTDT. Đến nay vẫn còn 09 địa phương[13] chưa xây dựng, ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược CTDT đến năm 2020. Nhiều địa phương chưa chấp hành nghiêm túc chế độ thông tin, báo cáo; nội dung báo cáo chưa đầy đủ, kịp thời, ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo, điều hành chung.

2.1.3. Tình hình kinh tế - xã hội vùng dân tộc và miền núi vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Kết cấu hạ tầng KT-XH còn thấp kém, nhất là hạ tầng giao thông, điện, thủy lợi, cơ sở y tế, trường học. Đời sống của đồng bào còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo vẫn còn rất cao, nguy cơ tái nghèo lớn (nhiều huyện, xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 50%, cá biệt có nơi trên 70%). Nhiều nơi đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất, nhưng khó chuyển đổi nghề vì đào tạo nghề chưa đáp ứng được yêu cầu. Chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực còn thấp, nhiều sinh viên DTTS tốt nghiệp chưa tìm được việc làm. Năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ cơ sở, cán bộ người DTTS ở một số địa phương còn yếu. Văn hóa truyền thống của một số dân tộc bị mai một. Môi trường sinh thái nhiều nơi bị hủy hoại, đáng báo động. An ninh trật tự vẫn tiềm ẩn yếu tố phức tạp. Vùng DT&MN vẫn là "lõi nghèo" của cả nước.

2.2. Nguyên nhân của những khó khăn, hạn chế

2.2.1. Nguyên nhân khách quan

Vùng DT&MN là địa bàn ĐBKK, địa hình chia cắt, xa xôi cách trở với các trung tâm, khí hậu diễn biến phức tạp, thiên tai bất thường xảy ra gây hậu quả lớn. KT-XH vùng DT&MN có xuất phát điểm rất thấp, cơ sở hạ tầng kém, thiếu đất sản xuất, chất lượng nguồn nhân lực thấp.

CTDT là lĩnh vực tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực, có lĩnh vực nhạy cảm, khó khăn, phức tạp.

2.2.2. Nguyên nhân chủ quan

Nhận thức của một số cán bộ các ngành, các cấp về CTDT chưa sâu sắc, toàn diện. Sự phối hợp của UBDT với các Bộ, ngành, địa phương có việc còn hạn chế. Nguồn lực đầu tư vào vùng DT&MN còn ít, nhất là kinh phí thực hiện các CSDT. Chưa có cơ chế khuyến khích các địa phương thu hút và lồng ghép nguồn lực. Công tác kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách chưa thường xuyên.

Một số địa phương chưa huy động được nguồn lực thực hiện CSDT, có dự án bố trí vốn đầu tư dàn trải, thực hiện kéo dài, hiệu quả không cao. Một số địa phương chưa quan tâm bố trí cán bộ có đủ năng lực lãnh đạo làm CTDT, chưa giao nhiệm vụ thường trực thực hiện CSDT cho Ban Dân tộc.

Hiện nay, Nghị định số 05/NĐ-CP về CTDT là văn bản QPPL cao nhất nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước về lĩnh vực CTDT trong tình hình mới.

3. Một số bài học kinh nghiệm về thực hiện công tác dân tộc

Thứ nhất là, phải có nhận thức thật sự đúng đắn về CTDT, coi CTDT là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, thể hiện nhận thức đó thành tư tưởng và hành động cụ thể về CTDT.

Thứ hai là, phải bám sát sự lãnh đạo của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, sự chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về CTDT; cụ thể hóa Chỉ thị, Nghị quyết thành những chính sách, chương trình hành động, kế hoạch cụ thể, đồng bộ và thống nhất. Trong quá trình thực hiện cần tăng cường sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành; tính chủ động tích cực của địa phương là quyết định và phát huy dân chủ, tinh thần làm chủ, tự lực của nhân dân trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện CSDT nói riêng và CTDT nói chung.

Thứ ba là, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, vận động, phổ biến, giáo dục chính sách, pháp luật cho đồng bào DTTS; nâng cao hiệu quả công tác thanh, kiểm tra thực hiện CSDT; đi sâu, đi sát nắm bắt tình hình vùng DT&MN, nắm chắc diễn biến tâm tư tình cảm của đồng bào; kịp thời giải quyết các vụ việc "nóng", nhạy cảm phát sinh ngay tại cơ sở.

Thứ tư là, xây dựng và ban hành các CSDT phải phù hợp với thực tiễn, có tính khả thi cao; phải bố trí đủ nguồn vốn thực hiện các chính sách đã ban hành. Thực hiện các chính sách đầu tư, hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm, tránh giàn trải, manh mún; chú trọng huy động nguồn lực hỗ trợ của doanh nghiệp, các nước và các tổ chức quốc tế.

Thứ năm là, củng cố hệ thống chính trị cơ sở, chú trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ, nhất là cán bộ người DTTS. Quan tâm kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm CTDT từ Trung ương đến địa phương. Xây dựng lực lượng cốt cán, phát huy vai trò của những người có uy tín trong cộng đồng DTTS. Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực, nâng cao dân trí gắn với đào tạo, dạy nghề, tạo việc làm cho đồng bào DTTS.

Phần thứ hai

PHƯƠNG HƯỚNG, NHIỆM VỤ CÔNG TÁC DÂN TỘC GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

I. DỰ BÁO TÌNH HÌNH

1. Tình hình quốc tế

Tình hình thế giới đang thay đổi nhanh, phức tạp và khó lường. Trong giai đoạn 2016 - 2020, hòa bình, hợp tác và phát triển tiếp tục là xu thế lớn, nhưng xung đột sắc tộc và tôn giáo, tranh giành tài nguyên và lãnh thổ, nạn khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia có thể gia tăng cùng với những vấn đề toàn cầu khác như đói nghèo, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, các thảm họa thiên nhiên... buộc các quốc gia phải có chính sách đối phó và phối hợp hành động.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á bước vào thời kỳ hợp tác mới theo Hiến chương ASEAN và thành lập Cộng đồng dựa trên ba trụ cột: Chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội, lấy con người làm trung tâm. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục phát triển năng động; hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng trên nhiều lĩnh vực; hình thành nhiều hình thức liên kết, hợp tác đa dạng hơn (AFTA TPP); tuy nhiên vẫn tiềm ẩn những nhân tố gây mất ổn định, nhất là tranh giành ảnh hưởng, tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông...

2. Tình hình trong nước

Những năm qua, KT-XH nước ta vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, từng bước thoát khỏi suy thoái, tiếp tục phát triển, trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình. Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, CTDT cũng đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, góp phần đáng kể phát triển KT-XH vùng DT&MN. Tuy nhiên, hiện nay vùng DT&MN vẫn là vùng khó khăn nhất cả nước, đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục giải quyết: Đời sống của đồng bào DTTS đã được cải thiện nhưng tỷ lệ hộ nghèo và tái nghèo rất cao, nhiều nơi còn đói giáp hạt. Trình độ sản xuất còn lạc hậu, manh mún, chưa tạo ra sản phẩm hàng hóa. Bên cạnh cơ hội và thuận lợi, việc thực hiện các hiệp định thương mại tự do và hội nhập quốc tế cũng tạo ra nhiều khó khăn, thách thức, cùng với sự biến đổi khí hậu đã tác động không nhỏ đến sản xuất, đời sống, văn hóa, xã hội vùng DT&MN. Môi trường suy thoái, cơ sở hạ tầng thấp kém, nhất là giao thông đi lại rất khó khăn, chưa hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư. Chất lượng giáo dục đào tạo còn thấp, chất lượng nguồn nhân lực và đội ngũ cán bộ cơ sở chưa cao. Công tác y tế chăm sóc sức khỏe còn nhiều bất cập, nhất là cơ sở vật chất và cán bộ y tế còn rất thiếu và yếu. Văn hóa một số dân tộc đang bị mai một. An ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn... Đây là những vấn đề nhạy cảm dễ bị các thế lực thù địch trong và ngoài nước lợi dụng để tuyên truyền, lôi kéo đồng bào DTTS, gây mất ổn định cục bộ nhằm chống phá cách mạng nước ta.

II. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC DÂN TỘC GIAI ĐOẠN 2016 - 2020

1. Quan điểm về công tác dân tộc

1.1. Quan điểm, đường lối về công tác dân tộc của Đảng

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng xác định: Đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến lược trong sự nghiệp cách mạng của nước ta. Tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách, bảo đảm các dân tộc bình đẳng, tôn trọng, đoàn kết, giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc, giúp nhau cùng phát triển, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng có đông đồng bào DTTS, nhất là các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, Tây duyên hải miền Trung. Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực và chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ người DTTS, người tiêu biểu có uy tín trong cộng đồng các dân tộc. Tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện các chủ trương, CSDT của Đảng và Nhà nước ở các cấp. Chống kỳ thị dân tộc; nghiêm trị những âm mưu, hành động chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc.

1.2. Định hướng chính sách dân tộc

CSDT phải đồng bộ, đa mục tiêu, phát triển toàn diện KT-XH, xóa đói, giảm nghèo nhanh, bền vững theo chuẩn nghèo đa chiều, thu hẹp khoảng cách giữa vùng dân tộc với các vùng khác.

Đa dạng hóa nguồn lực, đảm bảo đủ kinh phí thực hiện các CSDT, trong đó ngân sách Nhà nước là chủ yếu.

Xây dựng chính sách theo hướng ổn định dài hạn, tăng cho vay, giảm cho không, ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm (chú ý đối với nhóm 16 DTTS rất ít người); phân cấp mạnh cho địa phương, nâng cao vai trò giám sát, tham gia của người dân, có cơ chế kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện đảm bảo công khai, minh bạch, hiệu quả.

Nâng cao vai trò, trách nhiệm của UBDT và hệ thống cơ quan CTDT trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ người DTTS ở địa phương và năng lực giám sát, điều phối, đánh giá hiệu quả thực hiện của chính quyền các cấp.

2. Mục tiêu công tác dân tộc

2.1. Mục tiêu tổng quát

Phát triển KT-XH vùng DT&MN nhanh, bền vững, thu hẹp khoảng cách giữa các dân tộc, vùng miền; tập trung nguồn lực đẩy mạnh phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo; tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng KT-XH, xây dựng nông thôn mới; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đào tạo bồi dưỡng, bố trí sử dụng hợp lý đội ngũ cán bộ là người DTTS; phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa, xã hội; tăng cường chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở; giữ vững khối đại đoàn kết các dân tộc, đảm bảo quốc phòng an ninh; tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả cơ quan quản lý nhà nước về CTDT từ Trung ương đến cơ sở.

2.2. Một số chỉ tiêu cụ thể

Bình quân mỗi năm giảm 3% - 4% hộ nghèo DTTS. Xóa nhà ở dột nát, trên 70% nhà ở đạt tiêu chuẩn. Thu nhập bình quân đầu người vùng DTTS tăng lên gấp 2,5 lần so với hiện nay.

Trong hệ thống chính trị các cấp, nhất là hệ thống cơ quan hành chính nhà nước vùng DTTS phải đảm bảo tỷ lệ, cơ cấu hợp lý cán bộ người DTTS; ở cơ quan lãnh đạo các cấp nhất thiết phải có cán bộ là người DTTS, địa phương vùng DT&MN có cán bộ chủ chốt là người DTTS.

100% đường trục liên xã được nhựa hóa, bê tông hóa và trên 50% đường trục thôn, xóm được cứng hóa đạt chuẩn theo cấp kỹ thuật được quy định trong Chương trình xây dựng nông thôn mới; trên 95% hộ sử dụng điện thường xuyên; trên 90% hộ DTTS sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh, trong đó có 40% trở lên số hộ sử dụng nước sạch sinh hoạt mức 60lit/người/ngày; trên 45% hộ DTTS sử dụng hố xí hợp vệ sinh; các xã có điểm phục vụ bưu chính, viễn thông; internet đến hầu hết các thôn, bản. 100% hộ DTTS được xem truyền hình; trên 90% trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia và có bác sĩ khám chữa bệnh cho nhân dân.

Trên 70% cán bộ công chức cấp xã được đào tạo, trong đó 50% đạt trình độ chuẩn hóa; 50% lao động trong độ tuổi người DTTS được đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, trong đó ít nhất 20% được đào tạo nghề; 100% trường học PTDT nội trú được kiên cố, có nhà công vụ cho giáo viên và ký túc xá cho học sinh; duy trì 100% xã phổ cập giáo dục tiểu học, trên 95% trẻ em DTTS đi học đúng tuổi bậc tiểu học; tỷ lệ lao động nông nghiệp khoảng 50% lao động xã hội...

3. Một số nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp thực hiện công tác dân tộc giai đoạn 2016 - 2020

3.1. Tập trung nguồn lực phát triển sản xuất, đẩy mạnh công tác xóa đói giảm nghèo nhanh và bền vững vùng dân tộc và miền núi

Triển khai có hiệu quả các chính sách hỗ trợ sản xuất thúc đẩy dịch chuyển cơ cấu kinh tế, tạo môi trường thuận lợi để thu hút mọi nguồn lực vào phát triển nông nghiệp, nông thôn, nhất là đầu tư của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thu hút nhiều lao động người DTTS; giải quyết cơ bản tình trạng thiếu và tranh chấp đất sản xuất, đất ở cho đồng bào vùng DT&MN. Tập trung nguồn lực thực hiện tốt các chương trình hỗ trợ vùng DT&MN như nhà ở, quy hoạch dân cư hộ nghèo, hộ sống ở vùng bão, lũ, ven sông, suối theo hướng ổn định, phát triển bền vững.

3.2. Tiếp tục đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới vùng dân tộc và miền núi

Tập trung nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng KT-XH địa bàn DTTS, trước hết là hoàn thành việc xây dựng các tuyến đường giao thông kết nối liên vùng sản xuất hàng hóa, trung tâm các xã, thôn, bản; đảm bảo điện thắp sáng, các công trình nước sinh hoạt, trường học, trạm y tế, chợ; gắn với sắp xếp, ổn định dân cư thuận lợi cho phát triển; hạn chế tình trạng di cư tự do. Phát triển hạ tầng truyền dẫn phát sóng đồng bộ, đảm bảo chuyển tải được các dịch vụ phát thanh, truyền hình, viễn thông và công nghệ thông tin đáp ứng nhu cầu sản xuất, sinh hoạt của người DTTS.

3.3. Phát triển giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là người dân tộc thiểu số; xây dựng đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số

Thực hiện hiệu quả Nghị quyết của Đảng về đổi mới cơ bản, toàn diện nâng cao chất lượng công tác giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng, hiệu quả trường phổ thông dân tộc nội trú; xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp cho học sinh, sinh viên là người DTTS. Thực hiện các chương trình, mô hình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao tay nghề, hình thành thế hệ nông dân mới, biết ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật, thích ứng với cơ chế thị trường trong vùng DTTS. Sắp xếp lại mục tiêu đào tạo hệ thống các trường đại học, trường dạy nghề ở miền núi phía Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, Tây duyên hải miền Trung để tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ và nguồn nhân lực người DTTS. Ưu tiên giải quyết việc làm cho học sinh, sinh viên DTTS sau khi tốt nghiệp. Thực hiện công tác luân chuyển, chính sách khuyến khích, thu hút các nhà khoa học, nhà quản lý giỏi đến tham gia phát triển KT-XH các xã vùng cao, biên giới, vùng ĐBKK. Chú trọng phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là người DTTS. Làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ cán bộ là người DTTS.

3.4. Phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa, xã hội vùng dân tộc và miền núi

Nâng cao năng lực, chất lượng khám chữa bệnh và thực hiện các dịch vụ y tế của trạm y tế xã, bệnh viện tuyến huyện, bệnh viện tuyến tỉnh. Thực hiện tốt chính sách bảo hiểm y tế khám chữa bệnh cho người DTTS. Phát triển mạnh y tế dự phòng, không để xảy ra dịch bệnh lớn. Tiếp tục kiềm chế và giảm mạnh lây nhiễm HIV, phát triển mạnh y học dân tộc kết hợp với y học hiện đại.

Xây dựng và thực hiện chiến lược về nâng cao sức khỏe, tầm vóc thanh, thiếu niên các DTTS. Thực hiện tốt các chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình, đặc biệt là các DTTS rất ít người. Giảm thiểu tình trạng hôn nhân cận huyết thống, tảo hôn vùng đồng bào dân tộc. Thực hiện tốt chính sách bình đẳng giới, sự tiến bộ của phụ nữ; chăm sóc và bảo vệ quyền trẻ em DTTS; bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân theo quy định của pháp luật; nâng cao chất lượng phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

Đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, ngôn ngữ, chữ viết, tập quán, tín ngưỡng truyền thống tốt đẹp của đồng bào DTTS; tăng thời lượng và nâng cao chất lượng các chương trình phát thanh, truyền hình bằng tiếng DTTS; xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở vùng DT&MN gắn với di tích lịch sử ở từng vùng, từng địa phương; tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý, đẩy mạnh xã hội hóa các lĩnh vực văn hóa, thông tin; nâng cao chất lượng tuyên truyền, vận động chống các biểu hiện mê tín, dị đoan, suy thoái đạo đức, lối sống.

3.5. Nâng cao chất lượng hệ thống chính trị, củng cố an ninh nông thôn vùng dân tộc và miền núi

Xây dựng và đẩy mạnh hiệu quả hoạt động của tổ chức đảng, đoàn thể đến từng bản, làng, phum, sóc; trước mắt cần rà soát, khắc phục tình trạng trắng tổ chức đảng và đảng viên ở cấp thôn, bản DTTS. Tiếp tục kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở, quan tâm phát hiện nguồn, quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng cán bộ người DTTS, nhất là ở khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ, Tây duyên hải miền Trung. Xây dựng vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, chủ động nắm chắc diễn biến tình hình, giải quyết những mâu thuẫn nội bộ ngay từ cơ sở, kiên quyết không để xảy ra các “điểm nóng”, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch, chủ động ngăn chặn các hoạt động chống phá khối đại đoàn kết dân tộc thông qua “diễn biến hòa bình”, lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo để lừa gạt, lôi kéo, kích động đồng bào các DTTS.

Tập trung giải quyết tình trạng du canh du cư, di cư tự do, lao động xuất cảnh trái phép, chặt phá rừng, khiếu kiện tranh chấp đất đai, hoạt động tôn giáo trái pháp luật, buôn bán ma túy, lường gạt buôn bán phụ nữ, trẻ em... nhằm đảm bảo trật tự an toàn xã hội, giữ vững an ninh quốc phòng vùng DT&MN.

3.6. Tập trung đầu tư phát triển địa bàn đặc biệt khó khăn vùng dân tộc và miền núi

Huy động và lồng ghép các nguồn lực để thực hiện tốt các chính sách đặc thù, các chương trình phát triển KT-XH ở các huyện nghèo, xã, thôn, bản ĐBKK. Sửa đổi tiêu chí phân định địa bàn vùng DT&MN theo trình độ phát triển phù hợp với chuẩn nghèo theo phương pháp tiếp cận đa chiều để có chính sách bố trí nguồn lực đầu tư cho phù hợp. Đối với những địa bàn DTTS quá khó khăn, không thể sản xuất được, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ ổn định lương thực và các nhu yếu phẩm cần thiết để người dân yên tâm giữ gìn tài nguyên, bảo vệ an ninh biên giới.

Đối với vùng Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ, Tây duyên hải miền Trung cần tiếp tục quán triệt thực hiện tốt các chính sách phát triển KT-XH vùng DT&MN theo các nghị quyết của Bộ Chính trị. Tập trung giải quyết đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đồng bào DTTS và hệ thống chính trị cơ sở.

Đánh giá các chính sách đã thực hiện trong việc đầu tư cung cấp nước sạch, bảo vệ môi trường trong vùng DTTS; xác định nhu cầu, đề xuất chính sách để giải quyết dứt điểm tình trạng thiếu nước sinh hoạt, ô nhiễm môi trường, đảm bảo đủ nước sản xuất nông nghiệp theo quy hoạch. Hỗ trợ người dân vùng DT&MN trong việc xây dựng các công trình vệ sinh, chuồng trại theo tiêu chí của chương trình xây dựng nông thôn mới.

3.7. Tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác dân tộc từ Trung ương đến cơ sở.

Thực hiện chuyển đổi UBDT thành Bộ Dân tộc, chuyển các Ban Dân tộc thành Sở Dân tộc cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy làm CTDT trong tình hình mới. Xây dựng Học viện Dân tộc chuyên đào tạo đội ngũ trí thức, cán bộ vùng DTTS, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hoàn thiện xây dựng Trụ sở UBDT và ổn định nơi làm việc, cơ sở vật chất của các Vụ địa phương; chuẩn bị xây dựng khu liên cơ quan hành chính sự nghiệp của UBDT. Có chính sách luân chuyển và đãi ngộ thỏa đáng cán bộ làm CTDT từ Trung ương đến cơ sở, cán bộ là người DTTS.

III. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT

1. Kiến nghị với BCH TW Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư

1.1. Cho chủ trương đổi tên UBDT thành Bộ Dân tộc và xây dựng Luật Dân tộc.

1.2. Đề nghị có Chỉ thị riêng của Đảng về công tác cán bộ làm CTDT và cán bộ người DTTS trong hệ thống chính trị.

1.3. Tổ chức tổng kết tình hình thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TƯ về CTDT và ban hành Nghị quyết mới thay thế cho phù hợp với tình hình mới.

2. Kiến nghị với Quốc hội.

2.1. Qua tổng kết thực tiễn, để nâng cao vai trò, vị trí và thực hiện tốt chức năng tham mưu quản lý nhà nước về CTDT, đề nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét, cho phép UBDT thực hiện đề án đổi tên UBDT thành Bộ Dân tộc.

2.2. Đưa nhiệm vụ xây dựng Luật Dân tộc vào chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh của Quốc hội ngay từ đầu nhiệm kỳ 2016 - 2021.

2.3. Có cơ chế hiệu quả trong việc quyết định các CSDT, đặc biệt là bố trí vốn thực hiện CSDT.

2.4. Tăng cường công tác giám sát thực hiện các chương trình, dự án, chính sách liên quan đến giảm nghèo thực hiện tại vùng DT&MN.

3. Kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

3.1. Phê duyệt đề án và trình Bộ Chính trị, Quốc hội cho phép đổi tên UBDT thành Bộ Dân tộc để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ trong tình hình mới.

3.2. Chỉ đạo các Bộ, ngành có liên quan thực hiện hiệu quả Nghị định 05/2011/NĐ-CP về CTDT và Chiến lược CTDT đến năm 2020 và phối hợp với UBDT xây dựng dự thảo Luật Dân tộc trình Quốc hội.

3.3. Chỉ đạo các Bộ, ngành thực hiện nghiêm túc Quy chế làm việc của Chính phủ; phối hợp chặt chẽ với UBDT trong việc bố trí, phân bổ nguồn vốn, trả lời, góp ý, thẩm định, ban hành các CSDT, kiểm tra, tổng hợp báo cáo CTDT.

3.4. Phê duyệt các đề án chính sách, chương trình, dự án của UBDT đã trình Thủ tướng Chính phủ, đặc biệt là đề án các chính sách đặc thù, CT135 và thành lập Học viện Dân tộc gắn với việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DT&MN.

3.5. Có chính sách quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí sử dụng hợp lý đội ngũ cán bộ là người DTTS; có cơ chế đặc thù tuyển thẳng sinh viên DTTS tốt nghiệp đại học chính quy loại khá, giỏi vào công tác tại cơ quan CTDT; có chính sách ưu đãi cho cán bộ làm CTDT, cán bộ là người DTTS./.