Quyết định 5139/QĐ-UBND năm 2024 phê duyệt Đề án “Sưu tầm, bảo tồn và phát triển nguồn gen một số cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030”

QUYẾT ĐỊNH

VỀ VIỆC PHÊ DUYỆT ĐỀ ÁN “SƯU TẦM, BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN MỘT SỐ CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN CÓ GIÁ TRỊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HOÁ ĐẾN NĂM 2030”

CHỦ TỊCH ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2015; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22/11/2019;

Căn cứ Luật Đa dạng sinh học ngày 13/11/2008; Luật Lâm nghiệp ngày 15/11/2017; Luật Thuỷ sản ngày 21/11/2017; Luật Trồng trọt ngày 19/11/2018; Luật Chăn nuôi ngày 19/11/2018; Luật Bảo vệ môi trường ngày 17/11 /2020; Luật Khoa học và Công nghệ ngày 18/6/2013;

Căn cứ Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 05/8/2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045;

Căn cứ Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Quyết định số 5203/QĐ-UBND ngày 04/12/2020 của Chủ tịch UBND tỉnh về việc phê duyệt Đề án “Khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen tỉnh Thanh Hóa thực hiện trong giai đoạn 2021 -2025”;

Theo đề nghị của Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Tờ trình số 472/TTr-SNN&PTNT ngày 19 tháng 12 năm 2024.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Đề án “Sưu tầm, bảo tồn và phát triển nguồn gen một số cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030”, gồm các nội dung chủ yếu sau:

I. KẾT QUẢ SƯU TẦM, BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN VÀ TƯ LIỆU HÓA NGUỒN GEN CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA.

1. Sưu tầm nguồn gen: Đến năm 2022, tỉnh Thanh Hóa đã ghi nhận 756 nguồn gen cây trồng, vật nuôi và thủy sản có giá trị, trong đó: Phân theo nguồn gốc có 390 nguồn gen bản địa và 366 nguồn gen là các giống du nhập và giống lai; phân theo lĩnh vực có 359 nguồn gen cây trồng nông nghiệp, 80 nguồn gen cây trồng lâm nghiệp, 105 cây trồng dược liệu, 67 nguồn gen vật nuôi, 86 nguồn gen thủy sản và 59 nguồn gen vi sinh vật (VSV), nấm.

2. Bảo tồn nguồn gen: Hiện nay, có 119 đối tượng nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật và nấm được bảo tồn tại các cơ sở bảo tồn, cơ sở đào tạo, nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, trong đó: (1) Cây trồng nông nghiệp: 44 nguồn gen; (3) cây trồng lâm nghiệp: 60 nguồn gen; (4) Vật nuôi: 04 nguồn gen; (5) Thủy sản 02 nguồn gen; (6) Vi sinh vật, nấm: 09 nguồn gen. Ngoài ra các nguồn gen đang phục vụ sản xuất chủ yếu được lưu giữ trong các trang trại, trên đồng ruộng, vườn hộ tại các địa phương trên địa bàn tỉnh.

3. Khai thác, phát triển nguồn gen: Hoạt động khai thác, phát triển nguồn gen tập trung ở các hình thức chủ yếu sau: (1) Xây dựng mô hình nuôi trồng, sản xuất thử nghiệm (45 nguồn gen); (2) Xây dựng mô hình chuyên canh (165 nguồn gen); (3) Mô hình canh tác nông hộ, chăn nuôi nông hộ (479 nguồn gen). Trong các sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen có 231 sản phẩm đạt chất lượng OCOP 3-4 sao, trong đó: 78 sản phẩm trực tiếp từ nguồn gen; 153 sản phẩm chế biến từ nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV, nấm; có 17 sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục I kèm theo)

4. Đánh giá chất lượng, giá trị và tư liệu hóa nguồn gen

Đề án đã điều tra, thu thập và lập danh mục 200 nguồn gen sinh vật có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, gồm: 60 nguồn gen cây trồng nông nghiệp, 36 nguồn gen cây trồng lâm nghiệp; 15 nguồn gen cây dược liệu, 39 nguồn gen vật nuôi, 35 nguồn gen thủy sản và 15 nguồn gen vi sinh vật, nấm. Trên cơ sở đó, đã tiến hành đánh giá chất lượng, giá trị nguồn gen, cụ thể như sau:

- Đánh giá ban đầu 104 nguồn gen sinh vật thuộc danh mục được xác lập (cây trồng nông nghiệp: 30; cây trồng lâm nghiệp: 20; cây dược liệu: 8; vật nuôi: 20; thủy sản: 19; VSV, nấm: 07).

- Đánh giá chi tiết 20 nguồn gen sinh vật đã được đánh giá ban đầu (cây trồng nông nghiệp: 06; cây trồng lâm nghiệp: 04; cây dược liệu: 02; vật nuôi: 04; thủy sản: 02; VSV, nấm: 02).

- Giám định ADN 20 nguồn gen sinh vật đã được đánh giá chi tiết.

- Đánh giá tiềm năng phát triển của nguồn gen; xác định nguồn gen có giá trị kinh tế, có thể tạo ra sản phẩm thương mại mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân từ đó đề xuất giải pháp phát triển nguồn gen giai đoạn 2026-2030.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục II kèm theo)

5. Tư liệu hóa nguồn gen

Nhằm số hóa cơ sở dữ liệu về nguồn gen, phục vụ công tác quản lý nhà nước; công tác lưu trữ, bảo tồn cập nhật và tra cứu thông tin về nguồn gen trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, Đề án đã xây dựng phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu và bản đồ phân bố nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV và nấm. Hệ thống tài liệu vận hành, quản lý và khai thác sử dụng trên phần mềm, bao gồm:

- Thông tin cơ bản về nguồn gen, gồm: Mã nguồn gen, tên Việt Nam, tên khoa học, tên bộ, tên họ; các thông tin về vùng phân bố, khu vực nuôi/trồng; thông tin về hiện trạng bảo tồn, khai thác và sử dụng nguồn gen.

- Dữ liệu điều tra, thu thập của 200 nguồn gen, gồm: Thông tin chung về mẫu thu thập, thông tin về điều kiện sinh trưởng của loài; thông tin về khai thác, chế biến và các đặc điểm nổi bật của nguồn gen.

QUYẾT ĐỊNH

VỀ VIỆC PHÊ DUYỆT ĐỀ ÁN “SƯU TẦM, BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN MỘT SỐ CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN CÓ GIÁ TRỊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HOÁ ĐẾN NĂM 2030”

CHỦ TỊCH ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2015; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22/11/2019;

Căn cứ Luật Đa dạng sinh học ngày 13/11/2008; Luật Lâm nghiệp ngày 15/11/2017; Luật Thuỷ sản ngày 21/11/2017; Luật Trồng trọt ngày 19/11/2018; Luật Chăn nuôi ngày 19/11/2018; Luật Bảo vệ môi trường ngày 17/11 /2020; Luật Khoa học và Công nghệ ngày 18/6/2013;

Căn cứ Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 05/8/2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045;

Căn cứ Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Quyết định số 5203/QĐ-UBND ngày 04/12/2020 của Chủ tịch UBND tỉnh về việc phê duyệt Đề án “Khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen tỉnh Thanh Hóa thực hiện trong giai đoạn 2021 -2025”;

Theo đề nghị của Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Tờ trình số 472/TTr-SNN&PTNT ngày 19 tháng 12 năm 2024.

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt Đề án “Sưu tầm, bảo tồn và phát triển nguồn gen một số cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030”, gồm các nội dung chủ yếu sau:

I. KẾT QUẢ SƯU TẦM, BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN VÀ TƯ LIỆU HÓA NGUỒN GEN CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA.

1. Sưu tầm nguồn gen: Đến năm 2022, tỉnh Thanh Hóa đã ghi nhận 756 nguồn gen cây trồng, vật nuôi và thủy sản có giá trị, trong đó: Phân theo nguồn gốc có 390 nguồn gen bản địa và 366 nguồn gen là các giống du nhập và giống lai; phân theo lĩnh vực có 359 nguồn gen cây trồng nông nghiệp, 80 nguồn gen cây trồng lâm nghiệp, 105 cây trồng dược liệu, 67 nguồn gen vật nuôi, 86 nguồn gen thủy sản và 59 nguồn gen vi sinh vật (VSV), nấm.

2. Bảo tồn nguồn gen: Hiện nay, có 119 đối tượng nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật và nấm được bảo tồn tại các cơ sở bảo tồn, cơ sở đào tạo, nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, trong đó: (1) Cây trồng nông nghiệp: 44 nguồn gen; (3) cây trồng lâm nghiệp: 60 nguồn gen; (4) Vật nuôi: 04 nguồn gen; (5) Thủy sản 02 nguồn gen; (6) Vi sinh vật, nấm: 09 nguồn gen. Ngoài ra các nguồn gen đang phục vụ sản xuất chủ yếu được lưu giữ trong các trang trại, trên đồng ruộng, vườn hộ tại các địa phương trên địa bàn tỉnh.

3. Khai thác, phát triển nguồn gen: Hoạt động khai thác, phát triển nguồn gen tập trung ở các hình thức chủ yếu sau: (1) Xây dựng mô hình nuôi trồng, sản xuất thử nghiệm (45 nguồn gen); (2) Xây dựng mô hình chuyên canh (165 nguồn gen); (3) Mô hình canh tác nông hộ, chăn nuôi nông hộ (479 nguồn gen). Trong các sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen có 231 sản phẩm đạt chất lượng OCOP 3-4 sao, trong đó: 78 sản phẩm trực tiếp từ nguồn gen; 153 sản phẩm chế biến từ nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV, nấm; có 17 sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục I kèm theo)

4. Đánh giá chất lượng, giá trị và tư liệu hóa nguồn gen

Đề án đã điều tra, thu thập và lập danh mục 200 nguồn gen sinh vật có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, gồm: 60 nguồn gen cây trồng nông nghiệp, 36 nguồn gen cây trồng lâm nghiệp; 15 nguồn gen cây dược liệu, 39 nguồn gen vật nuôi, 35 nguồn gen thủy sản và 15 nguồn gen vi sinh vật, nấm. Trên cơ sở đó, đã tiến hành đánh giá chất lượng, giá trị nguồn gen, cụ thể như sau:

- Đánh giá ban đầu 104 nguồn gen sinh vật thuộc danh mục được xác lập (cây trồng nông nghiệp: 30; cây trồng lâm nghiệp: 20; cây dược liệu: 8; vật nuôi: 20; thủy sản: 19; VSV, nấm: 07).

- Đánh giá chi tiết 20 nguồn gen sinh vật đã được đánh giá ban đầu (cây trồng nông nghiệp: 06; cây trồng lâm nghiệp: 04; cây dược liệu: 02; vật nuôi: 04; thủy sản: 02; VSV, nấm: 02).

- Giám định ADN 20 nguồn gen sinh vật đã được đánh giá chi tiết.

- Đánh giá tiềm năng phát triển của nguồn gen; xác định nguồn gen có giá trị kinh tế, có thể tạo ra sản phẩm thương mại mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân từ đó đề xuất giải pháp phát triển nguồn gen giai đoạn 2026-2030.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục II kèm theo)

5. Tư liệu hóa nguồn gen

Nhằm số hóa cơ sở dữ liệu về nguồn gen, phục vụ công tác quản lý nhà nước; công tác lưu trữ, bảo tồn cập nhật và tra cứu thông tin về nguồn gen trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, Đề án đã xây dựng phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu và bản đồ phân bố nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV và nấm. Hệ thống tài liệu vận hành, quản lý và khai thác sử dụng trên phần mềm, bao gồm:

- Thông tin cơ bản về nguồn gen, gồm: Mã nguồn gen, tên Việt Nam, tên khoa học, tên bộ, tên họ; các thông tin về vùng phân bố, khu vực nuôi/trồng; thông tin về hiện trạng bảo tồn, khai thác và sử dụng nguồn gen.

- Dữ liệu điều tra, thu thập của 200 nguồn gen, gồm: Thông tin chung về mẫu thu thập, thông tin về điều kiện sinh trưởng của loài; thông tin về khai thác, chế biến và các đặc điểm nổi bật của nguồn gen.

- Dữ liệu đánh giá ban đầu 104 nguồn gen, gồm: Dữ liệu mô tả đặc điểm hình thái, sinh thái; đặc điểm sinh trưởng, phát triển của nguồn gen được mô tả đánh giá ban đầu.

- Dữ liệu đánh giá chi tiết 20 nguồn gen, gồm: Dữ liệu về thông tin DNA; dữ liệu về đặc điểm nông, sinh học của nguồn gen; dữ liệu đánh giá giá trị của nguồn gen và tiềm năng phát triển của nguồn gen.

- Các dữ liệu, chức năng khác: Thông tin vị trí, tọa độ nguồn gen trên bản đồ số, chức năng chỉ đường, bộ lọc…

(Chi tiết tại Phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu nguồn gen https://nguongen.vgasoft.vn/)

II. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP SƯU TẦM, BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA ĐẾN NĂM 2030

1. Mục tiêu chung

Thu thập, xác định nguồn gen một số cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật, nấm có giá trị kinh tế, xã hội, y dược, khoa học và môi trường cần bảo tồn và phát triển trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá đến năm 2030, nhất là nguồn gen đặc sản, đặc hữu, nguồn gen có nguy cơ thất thoát và tuyệt chủng cao trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, nhằm phục vụ công tác lưu giữ; chọn tạo giống; xây dựng các vùng nuôi trồng chuyên canh cho các giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật, nấm có khả năng tạo ra sản phẩm chủ lực, sản phẩm OCOP mang thương hiệu của tỉnh.

2. Mục tiêu cụ thể

2.1. Thu thập, cập nhật cơ sở dữ liệu nguồn gen

- Điều tra, thu thập bổ sung, lập được danh mục ít nhất 300 nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị.

- Đánh giá chất lượng, giá trị nguồn gen, trong đó: Đánh giá ban đầu 100 nguồn gen đã điều tra, thu thập và 150 nguồn gen thu thập bổ sung; đánh giá chi tiết 50 nguồn gen đã được đánh giá ban đầu.

- Du nhập, nuôi/trồng thử nghiệm các giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị kinh tế, giá trị ứng dụng: 3-4 giống cây trồng; 2-3 giống vật nuôi, thủy sản có giá trị kinh tế, giá trị ứng dụng.

- Duy trì, nâng cấp phần mềm cơ sở dữ liệu nguồn gen; đăng ký tham gia mạng lưới quỹ gen quốc gia gồm 500 nguồn gen đã được điều tra, thu thập (trong đó: 350 nguồn gen đánh giá ban đầu; 70 nguồn gen đánh giá chi tiết).

2.2. Bảo tồn nguồn gen

- Duy trì các mô hình bảo tồn 119 nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV, nấm đang được bảo tồn tại các cơ sở nghiên cứu, đào tạo và các cơ sở bảo tồn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

- Bảo tồn, lưu giữ an toàn (bổ sung mới) 15-20 nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật và nấm có giá trị và một số nguồn gen có nguy cơ thất thoát, tuyệt chủng cao, tăng tổng số nguồn gen được bảo tồn tối thiểu 135-140 nguồn gen; trong đó: cây trồng nông nghiệp: 05-07 nguồn gen, cây trồng lâm nghiệp: 02-03 nguồn gen, vật nuôi: 03-04 nguồn gen, thủy sản: 03-04 nguồn gen; VSV, nấm, tảo: 06-08 nguồn gen.

2.3. Khai thác và phát triển nguồn gen

- Ứng dụng KH&CN xây dựng mô hình nuôi, trồng thử nghiệm; sản xuất thử nghiệm 08-10 nguồn gen; xây dựng và hoàn thiện kỹ thuật nhân giống và kỹ thuật nuôi, trồng phù hợp với điều kiện Thanh Hóa.

- Xây dựng 20-22 mô hình chuyên canh các đối tượng chủ lực, nguồn gen bản địa có giá trị kinh tế cao, phát triển sản phẩm theo hướng sản xuất hàng hóa lớn gắn với chuỗi giá trị.

- Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho 05-07 sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen.

- Đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ từ 03-05 sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen.

3. Nhiệm vụ

3.1. Thu thập, cập nhật cơ sở dữ liệu nguồn gen

3.1.1.Điều tra, thu thập bổ sung danh mục nguồn gen sinh vật có giá trị trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá

- Thu thập tài liệu, thông tin về thành phần giống cây trồng, vật nuôi tại địa phương, cơ cấu mùa vụ, tập quán canh tác, đặc thù về nông nghiệp,… (qua các bài báo, báo cáo, phiếu thu thập thông tin, phiếu phỏng vấn người dân,…).

- Xác định địa điểm điều tra, thu thập nguồn gen: Lấy huyện làm đơn vị thu thập (chia huyện ra thành các vùng sinh thái khác nhau, vùng có nhiều xã thì điều tra thu thập tại một xã đại diện nhất cho vùng sinh thái đó). Thu thập nguồn gen (thu mẫu vật/tiêu bản cây trồng, vật nuôi, vi sinh vật của mỗi vùng).

- Lập danh mục nguồn gen: Thu thập/du nhập, lập danh mục bổ sung 300 nguồn gen các giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật, nấm; các loài hoang dã có quan hệ gần với giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật, nấm có giá trị khoa học, giá trị ứng dụng và nguồn gen có nguy cơ thất thoát và tuyệt chủng cao trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá, trong đó: Cây trồng nông nghiệp: 120 nguồn gen; cây trồng lâm nghiệp: 50 nguồn gen; cây dược liệu: 30 nguồn gen; vật nuôi: 40 nguồn gen; thủy sản: 40 nguồn gen; vi sinh vật, nấm: 20 nguồn gen.

3.1.2. Đánh giá chất lượng, giá trị nguồn gen

- Đánh giá ban đầu nguồn gen sinh vật thuộc danh mục được xác lập: Tập trung mô tả đặc điểm hình thái, sinh trưởng, phát triển của 250 nguồn gen có giá trị thuộc danh mục (trong đó 100 nguồn gen đã thu thập và 150 nguồn gen thu thập bổ sung).

- Đánh giá chi tiết nguồn gen sinh vật: Đánh giá đặc tính nông học chính như năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu với sâu, bệnh, môi trường bất thuận (nóng, lạnh, mặn, hạn); đánh giá giá trị kinh tế, y dược, khoa học, môi trường của 50 nguồn gen được lựa chọn thuộc danh mục nguồn gen đã được đánh giá ban đầu.

- Giám định ADN đối với 50 nguồn gen đã được đánh giá chi tiết.

- Đánh giá tiềm năng phát triển của nguồn gen: Đánh giá tiềm năng tăng thu nhập; cơ hội để liên kết; khả năng tạo việc làm; sự tham gia của doanh nghiệp; tiềm năng tăng sản lượng và khả năng tăng giá trị. Trên cơ sở đó xác định 50 nguồn gen có giá trị kinh tế cao, có thể tạo ra sản phẩm thương mại mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân từ đó đề xuất giải pháp phát triển nguồn gen trong giai đoạn tiếp theo.

3.1.3. Du nhập; nuôi, trồng thử nghiệm các giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị kinh tế, giá trị ứng dụng

- Du nhập một số giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị kinh tế, giá trị ứng dụng gồm nguồn gen ở trong nước và nguồn gen nhập nội.

- Nuôi, trồng thử nghiệm; đánh giá sự phù hợp của nguồn gen với điều kiện sinh thái tỉnh Thanh Hóa; xây dựng và hoàn thiện kỹ thuật nhân giống, kỹ thuật nuôi, trồng; đề xuất phương án nhân rộng nguồn gen các đối tượng có giá trị kinh tế phù hợp với điều kiện Thanh Hóa.

3.1.4. Duy trì, nâng cấp phần mềm cơ sở dữ liệu nguồn gen cây trồng, vật nuôi tỉnh Thanh Hóa, tham gia mạng lưới quỹ gen quốc gia

- Số hóa, cập nhật cơ sở dữ liệu 500 nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV, nấm đã được thu thập và đánh giá (trong đó 350 nguồn gen đánh giá ban đầu, 70 nguồn gen đánh giá chi tiết).

- Duy trì, nâng cấp phần mềm cơ sở dữ liệu nguồn gen, điều chỉnh cấu trúc, thông tin cơ sở dữ liệu bằng 02 ngôn ngữ (Tiếng Việt và Tiếng Anh), đảm bảo phù hợp với cơ sở dữ liệu nguồn gen quốc gia và quốc tế.

- Xây dựng hồ sơ đăng ký tham gia mạng lưới quỹ gen quốc gia.

3.2. Bảo tồn nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản có giá trị

3.2.1. Duy trì các mô hình bảo tồn, lưu giữ hiện có: Duy trì mô hình bảo tồn, lưu giữ 119 nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản, VSV, nấm đang được bảo tồn tại Viên Nông nghiệp gồm: (1) Cây trồng nông nghiệp: 25 nguồn gen; (2) Các giống hoa phong lan: 17 nguồn gen; (3) Nâng cấp, hoàn thiện mô hình lưu giữ cây lâm nghiệp chủ lực gỗ lớn: 60 nguồn gen; (4) Vật nuôi: 4 nguồn gen; (5) Thủy sản 2 nguồn gen; (6) Vi sinh vật, nấm: 9 nguồn gen.

3.2.2. Bảo tồn bổ sung mới 19 nguồn gen: (1) Cây trồng nông nghiệp: 06 nguồn gen; (2) Cây trồng lâm nghiệp, dược liệu: 02 nguồn gen; (3) Vật nuôi: 02 nguồn gen; (4) Thủy sản: 03 nguồn gen và bảo tồn, nhân giống phục vụ tái tạo nguồn lợi thủy sản các đối tượng thủy sản có giá trị đang bị suy giảm về số lượng; (5) Vi sinh vật, nấm: 06 chủng.

3.3. Khai thác, phát triển nguồn gen

3.3.1. Nghiên cứu, ứng dụng KH&CN xây dựng mô hình nuôi, trồng thử nghiệm, sản xuất thử nghiệm, xây dựng và hoàn thiện kỹ thuật nhân giống, kỹ thuật nuôi, trồng (tổng số 08 nguồn gen): (1) Cây trồng lâm nghiệp: 02 nguồn gen; (2) Cây dược liệu: 01 nguồn gen; (3) Thủy sản: 03 nguồn gen; (4) vi sinh vật, nấm: 02 nguồn gen.

3.2.2. Xây dựng mô hình nuôi, trồng chuyên canh; phát triển sản phẩm gắn với chuỗi giá trị (tổng số 20 nguồn gen): (1) Cây trồng nông nghiệp: 03 nguồn gen; (2) Cây trồng lâm nghiệp: 05 nguồn gen; (3) Cây dược liệu: 03 nguồn gen; (4) Vật nuôi: 03 nguồn gen; (4) Thủy sản: 06 nguồn gen.

3.3.3. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho 05-07 sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen.

3.3.4. Đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ từ 3-5 sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen

3.4. Xây dựng cơ sở vật chất phục vụ bảo tồn

3.4.1. Cải tạo, nâng cấp, mở rộng Trạm nghiên cứu, sản xuất giống vật nuôi, thuộc Trung tâm Nghiên cứu, Khảo nghiệm và dịch vụ vật nuôi - Viện Nông nghiệp Thanh Hóa.

3.4.2. Cải tạo, nâng cấp kho lạnh thuộc Trung tâm Nghiên cứu, Khảo nghiệm và dịch vụ cây trồng - Viện Nông nghiệp Thanh Hóa phục vụ bảo tồn, lưu giữ giống một số đối tượng chủ lực phục vụ sản xuất.

3.4.3. Cải tạo, nâng cấp, mở rộng phòng thí nghiệm; bổ sung thiết bị phục vụ bảo tồn In-vitro thuộc Viện Nông nghiệp Thanh Hóa.

3.4.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bảo tồn nguồn gen cho các cơ sở bảo tồn nguồn gen trên địa bàn tỉnh; chú trọng đến hệ thống trang thiết bị sử dụng các kỹ thuật sinh học mới để đánh giá đa dạng di truyền và phát hiện nguồn gen quý và trang thiết bị bảo quản.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục III kèm theo)

4. Giải pháp

4.1. Giải pháp về thông tin, truyền thông

4.1.1. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và toàn xã hội về tầm quan trọng của việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen; xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, từng ngành trong việc thực hiện các chính sách bảo tồn nguồn gen, nhằm đảm bảo sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả giữa các bên liên quan; đồng thời, thúc đẩy việc lồng ghép mục tiêu bảo tồn nguồn gen vào các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

4.1.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện Chương trình truyền thông dài hạn, tập trung vào việc bảo tồn thiên nhiên và bảo tồn nguồn gen sinh vật; đa dạng hóa hình thức và nội dung truyền thông để thu hút sự chú ý và tạo ra tác động lớn hơn, cần đa dạng hóa hình thức và nội dung truyền thông.

4.1.3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực truyền thông cho cán bộ truyền thông và các cán bộ quản lý liên quan về cách thức truyền tải thông tin về bảo tồn nguồn của các cơ quan nhà nước, đảm bảo các thông điệp về bảo tồn nguồn gen được truyền đạt rõ ràng, chính xác và thuyết phục.

4.1.4. Giám sát và đánh giá hiệu quả của các hoạt động truyền thông bao gồm thu thập phản hồi từ cộng đồng và các bên liên quan, đánh giá sự thay đổi nhận thức và hành vi sau các chiến dịch truyền thông, từ đó điều chỉnh và cải thiện nội dung và phương pháp truyền thông cho phù hợp hơn trong từng giai đoạn cụ thể.

4.2. Giải pháp về Khoa học và Công nghệ

4.2.1. Đẩy mạnh việc nghiên cứu và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật hiện đại như: Công nghệ sinh học, công nghệ sản xuất giống để phát triển và nhân rộng các nguồn vật liệu di truyền; xây dựng các khu vực nhân giống quy mô công nghiệp nhằm bảo đảm nguồn cung giống chất lượng cao, đặc biệt đối với các nhóm cây trồng và vật nuôi chủ lực; quan tâm đầu tư xây dựng các khu nhân giống và phát triển nguồn gen có giá trị kinh tế cao, đáp ứng nhu cầu sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi ở quy mô lớn.

4.2.2. Lồng ghép các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ về bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen với các chương trình nghiên cứu khác nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; đẩy mạnh việc phát triển các công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp, tập trung vào việc cải tiến các quy trình sản xuất, tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và nâng cao giá trị kinh tế của các sản phẩm từ nguồn gen đã được bảo tồn.

- Đầu tư xây dựng các khu vực nghiên cứu chuyên sâu với các trang thiết bị hiện đại, nhằm phục vụ cho việc nghiên cứu quy trình, kỹ thuật nuôi và sản xuất giống nhân tạo nhằm tạo điều kiện cho các nghiên cứu dài hạn về bảo tồn và phát triển nguồn gen; đồng thời, nâng cao khả năng ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn sản xuất.

- Nghiên cứu và phát triển các kỹ thuật bảo tồn như bảo tồn In-vitro, lưu giữ hạt giống trong kho lạnh, và các phương pháp khác nhằm đảm bảo an toàn và duy trì tính đa dạng di truyền của các nguồn gen quý hiếm.

- Đẩy mạnh công tác khuyến nông và chuyển giao các quy trình công nghệ canh tác hiện đại, nhằm tạo ra các sản phẩm có giá trị kinh tế cao từ nguồn gen gắn với phát triển các mô hình sản xuất hàng hóa lớn với sự hỗ trợ từ các tiến bộ khoa học và công nghệ.

- Kiểm soát xâm lấn của loài ngoại lai và sinh vật biến đổi gen, ngăn chặn những tác động tiêu cực lên các hệ sinh thái tự nhiên và nguồn gen bản địa; đồng thời, quản lý hiệu quả sinh vật biến đổi gen, nhằm đảm bảo việc sử dụng sinh vật biến đổi gen không gây ra các rủi ro cho môi trường và đa dạng sinh học và tuân thủ các quy định pháp luật và tiêu chuẩn quốc tế.

4.3. Giải pháp huy động các nguồn lực

4.3.1. Huy động tối đa các nguồn lực như nguồn nhân lực chất lượng cao từ các hoạt động hợp tác với các đơn vị chuyên môn trong và ngoài nước; nguồn vốn từ hoạt động hợp tác nghiên cứu, xã hội hóa, từ các dự án… trong việc thực hiện công tác bảo tồn, lưu giữ, khai thác, sử dụng và chia sẻ nguồn gen phục vụ sản xuất và đời sống.

4.3.2. Tăng cường vận động, thu hút và sử dụng đúng mục đích nguồn vốn ODA nhằm phục vụ cho bảo vệ và phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, xóa đói, giảm nghèo, cải thiện sinh kế cho người dân vùng núi sống phụ thuộc vào rừng.

4.4. Giải pháp về nhân lực

4.4.1. Rà soát, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ chuyên môn ở các cơ quan, đơn vị; đảm bảo phát huy hiệu quả nguồn nhân lực. Định hướng chiến lược đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên môn lâu dài, kết hợp hài hòa cả đào tạo chính quy và không chính quy, trong nước và nước ngoài; chú trọng đào tạo thông qua việc thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp, nhiệm vụ khoa học và công nghệ hợp tác quốc tế.

4.4.2. Tăng cường đào tạo nhân lực, đảm bảo đủ về số lượng; có trình độ chuyên môn sâu, có kinh nghiệm trong việc áp dụng các kỹ thuật hiện đại vào nhân nuôi, chọn tạo giống để phục vụ bảo tồn, phát triển sản xuất.

4.4.3. Xây dựng các chương trình tập huấn ngắn hạn, dài hạn, các chương trình đào tạo tập trung, bồi dưỡng chuyên đề, tập huấn kỹ thuật,… trao đổi chuyên môn, học thuật; tăng cường hợp tác quốc tế về lĩnh vực bảo tồn nguồn gen cho cán bộ làm công tác bảo tồn và cán bộ địa phương.

4.5. Giải pháp về cơ chế, chính sách

4.5.1. Rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách có liên quan đến công tác quản lý, bảo tồn và sử dụng nguồn gen; xây dựng các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo trong việc quản lý, bảo vệ, phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên nơi chứa đựng các nguồn gen sinh vật quý, hiếm, có giá trị.

4.5.2. Xây dựng các chính sách nhằm hỗ trợ cho việc bảo tồn nguồn gen kết hợp với việc phát triển kinh tế theo định hướng sản xuất hàng hoá; cơ chế, chính sách phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước với các tổ chức, cá nhân, các đối tác trong lĩnh vực bảo tồn, phát triển nguồn nguồn gen.

4.5.3. Sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước thông qua các chính sách của Trung ương và của tỉnh về phát triển nông nghiệp, nông thôn kết hợp với chính sách xã hội hóa nhằm thu hút nguồn vốn của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân; các nguồn tài trợ, viện trợ của các tổ chức, cá nhân đầu tư phát triển vùng nguyên liệu, liên kết theo chuỗi giá trị; hỗ trợ phát triển các vùng chuyên canh cây trồng, vật nuôi, thủy sản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

4.6. Giải pháp về hợp tác

4.6.1. Tăng cường hợp tác với các tổ chức, viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo ở trong nước và nước ngoài trong nghiên cứu, xây dựng các quy trình kỹ thuật nuôi/trồng để bảo tồn, nhân giống phục vụ sản xuất. Tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, cải tiến các quy trình, kỹ thuật nuôi/trồng phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

4.6.2. Tăng cường hiệu quả, phối hợp với các đơn vị chuyên môn có liên quan trong công tác nghiên cứu, đánh giá các nguồn gen quý, hiếm, có giá trị. Tiếp tục rà soát, đánh giá sự tồn tại, tiềm năng phát triển các nguồn gen có giá trị phục vụ cho sản xuất; các nguồn gen quý, hiếm cần bảo tồn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa để bổ sung cho cơ sở dữ liệu nguồn gen.

4.6.3. Đẩy nhanh công tác chuyển giao khoa học và công nghệ trong nuôi/trồng sản xuất các nguồn gen có giá trị kinh tế; phối hợp chuyển giao quy trình, kỹ thuật nuôi/trồng đối với các nguồn gen đã được nghiên cứu, khai thác thành công để nhân rộng mô hình phục vụ sản xuất và đời sống.

4.7. Giải pháp về tổ chức quản lý

4.7.1. Kiện toàn và nâng cao năng lực cho các cơ quan quản lý nhà nước chuyên trách về bảo tồn và phát triển nguồn gen; rà soát, sắp xếp lại hệ thống đầu mối quản lý bảo tồn nguồn gen, đảm bảo đồng bộ và phù hợp với thực tế.

4.7.2. Tăng cường công tác quản lý giống cây trồng, vật nuôi; kiểm soát nguồn gốc và chất lượng của giống cây trồng; xây dựng và hỗ trợ phát triển các Trung tâm nghiên cứu và sản xuất giống chất lượng cao, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

4.7.3. Tăng cường hợp tác giữa các cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp nhằm đảm bảo rằng các kết quả nghiên cứu được ứng dụng một cách nhanh chóng và hiệu quả vào thực tiễn sản xuất, nhằm giúp rút ngắn thời gian đưa giống mới vào sản xuất, đồng thời gia tăng tính cạnh tranh và giá trị kinh tế của các sản phẩm nông nghiệp.

4.7.4. Nâng cao hiệu quả quản lý thông qua ứng dụng công nghệ thông tin; sử dụng các hệ thống quản lý thông tin để theo dõi, giám sát và quản lý nguồn gốc, chất lượng giống cây trồng và vật nuôi; phát triển các hệ thống giám sát trực tuyến để quản lý hoạt động bảo tồn và phát triển nguồn gen trên quy mô địa phương và toàn quốc.

5. Các nhiệm vụ, dự án ưu tiên đầu tư

5.1. Nhóm nhiệm vụ bảo tồn các loài cây trồng, vật nuôi, thủy sản bản địa, quý hiếm; nguồn gen có nguy cơ thất thoát, tuyệt chủng.

5.2. Nhóm nhiệm vụ/dự án nuôi, trồng thử nghiệm nhằm xây dựng và hoàn thiện quy trình kỹ thuật nhân giống, kỹ thuật nuôi, trồng phù hợp với điều kiện Thanh Hóa.

5.3. Nhóm Dự án xây dựng mô hình chuyên canh các đối tượng chủ lực, có giá trị kinh tế cao theo hướng sản xuất hàng hóa gắn với chuỗi giá trị.

5.4. Nhóm Dự án đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bảo tồn và lưu giữ nguồn gen.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục III kèm theo)

6. Kinh phí thực hiện đề án

6.1. Tổng kinh phí thực hiện đề án: 164.100 triệu đồng

6.1.1. Nguồn Ngân sách nhà nước (Ngân sách tỉnh): 126.900 triệu đồng, trong đó:

- Nguồn sự nghiệp kinh tế: 72.800 triệu đồng;

- Nguồn sự nghiệp khoa học: 35.600 triệu đồng;

- Nguồn đầu tư công cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất: 18.500 triệu đồng.

6.1.2. Nguồn huy động hợp pháp khác: 37.200 triệu đồng.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục IV kèm theo).

6.2. Phân kỳ kinh phí thực hiện đề án giai đoạn 2026-2030

- Năm 2026: 34.740 triệu đồng;

- Năm 2027: 34.440 triệu đồng;

- Năm 2028: 38.040 triệu đồng;

- Năm 2029: 30.540 triệu đồng;

- Năm 2030: 26.340 triệu đồng.

(Nội dung chi tiết tại Phụ lục V kèm theo).

Điều 2. Tổ chức thực hiện

1. Viện Nông nghiệp Thanh Hóa

- Chủ trì, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư và các ngành, đơn vị có liên quan, hàng năm xây dựng chương trình, kế hoạch, đề cương nhiệm vụ và dự toán chi tiết kinh phí thực hiện Đề án trong phạm vi nhiệm vụ được giao; trình cấp có thẩm quyền xem xét phê duyệt theo quy định.

- Xây dựng, vận hành và quản lý cơ sở dữ liệu nguồn gen cây trồng, vật nuôi, thủy sản tỉnh Thanh Hóa; đồng thời, phối hợp các đơn vị bảo tồn và các đơn vị có liên quan, cập nhật cơ sở dữ liệu; thực hiện liên thông với cơ sở dữ liệu nguồn gen quốc gia.

2. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

- Phối hợp với các địa phương trên địa bàn tỉnh trong việc xây dựng và triển khai kế hoạch sản xuất nông nghiệp, xác định cơ cấu giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; triển khai thực hiện hiệu quả các cơ chế, chính sách phát triển nông nghiệp nói chung, bảo tồn và phát triển nguồn gen sinh vật nói riêng, gắn với ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới theo hướng nâng cao hàm lượng khoa học và công nghệ trong sản phẩm nông nghiệp.

- Phối hợp rà soát, bổ sung, xây dựng các chính sách về lĩnh vực chọn, tạo giống cây trồng, vật nuôi, phát triển vùng nguyên liệu, liên kết theo chuỗi giá trị từ việc khai thác có hiệu quả nguồn gen, nhất là nguồn gen bản địa có giá trị; thực hiện tốt công tác xã hội hóa trong phát triển các vùng chuyên canh cây trồng, vật nuôi, thủy sản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

3. Sở Khoa học và Công nghệ: Tham mưu cho UBND tỉnh trong việc ưu tiên bố trí ngân sách sự nghiệp khoa học của tỉnh cho các đơn vị triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ nhằm bảo tồn và khai thác, phát triển quỹ gen theo quy định của pháp luật và định hướng trong Đề án, nhằm tạo ra những sản phẩm chủ lực, sản phẩm OCOP mang thương hiệu Thanh Hóa.

4. Sở Kế hoạch và Đầu tư: Căn cứ vào kế hoạch đầu tư công trung hạn được cấp có thẩm quyền phê duyệt, tham mưu trình cấp có thẩm quyền bố trí kế hoạch vốn hàng năm cho các nhiệm vụ của Đề án đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Đầu tư công, các quy định hiện hành và khả năng cân đối nguồn vốn.

5. Sở Tài chính: Hằng năm, trên cơ sở chương trình, kế hoạch, đề cương nhiệm vụ thực hiện Đề án được duyệt và khả năng cân đối ngân sách tỉnh, chủ trì phối hợp với các ngành, đơn vị có liên quan tham mưu trình cấp có thẩm quyền bố trí kinh phí thực hiện Đề án theo lộ trình được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt.

6. UBND các huyện, thị xã, thành phố: Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, chủ động phối hợp với Viện Nông nghiệp Thanh Hóa và các đơn vị có liên quan, tổ chức triển khai các nội dung của Đề án liên quan đến địa phương, đơn vị; đồng thời, tổ chức ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, đa dạng và thương mại hóa sản phẩm được tạo ra từ nguồn gen, góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp của tỉnh phát triển nhanh và bền vững.

Điều 3. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký.

Chánh Văn phòng UBND tỉnh; Giám đốc các sở: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Khoa học và Công nghệ; Viện Trưởng Viện Nông nghiệp Thanh Hóa; Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố; Thủ trưởng các ngành, đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này./.

PHỤ LỤC I

TỔNG HỢP KẾT QUẢ SƯU TẦM, BẢO TỒN, KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG NGUỒN GEN CÂY TRỒNG, VẬT NUÔI, THỦY SẢN CÓ GIÁ TRỊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA
 (Kèm theo Quyết định số 5139/QĐ-UBND ngày 26 tháng 12 năm 2024 của Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa)