Tết Nguyên Đán và phong tục đón Tết Nguyên Đán của người Việt

Nội dung chính

Tết Nguyên Đán còn được gọi là Tết cổ truyền hay Tết âm lịch, là dịp lễ lớn và quan trọng nhất đối với người Việt Nam. Đây là thời khắc đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới theo lịch âm, mang theo nhiều hy vọng về một khởi đầu tốt đẹp, thịnh vượng và an lành. Tết không chỉ là khoảng thời gian sum họp gia đình mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc được duy trì qua nhiều thế hệ.

Ý nghĩa của Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán có ý nghĩa đặc biệt trong lòng người Việt, không chỉ là dịp kết thúc một chu kỳ thời gian và đón chào năm mới, mà còn là dịp thể hiện những giá trị tinh thần thiêng liêng, kết nối sâu sắc giữa con người, đất trời, và tổ tiên. Nó bao gồm các yếu tố sau:

(1)  Sự đoàn tụ gia đình

Tết là dịp để những người con xa quê trở về đoàn tụ với gia đình. Tất cả các thành viên trong gia đình sẽ quây quần bên nhau, chia sẻ niềm vui và cùng đón mừng một năm mới với những lời chúc tốt đẹp. Điều này thể hiện lòng hiếu thảo và tình cảm gia đình ấm áp, một giá trị rất quan trọng trong văn hóa Việt.

(2) Sự tạ ơn và cầu chúc

Tết Nguyên Đán cũng là dịp để bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên và các vị thần linh đã phù hộ cho gia đình trong suốt năm cũ. Thông qua các nghi thức cúng bái, người Việt mong muốn nhận được sự bảo trợ và may mắn cho một năm mới thuận lợi hơn. Ngoài ra, đây cũng là thời điểm để cầu chúc cho người thân, bạn bè, và cộng đồng những điều tốt đẹp nhất.

(2) Sự khởi đầu mới

Trong tâm thức người Việt, Tết Nguyên Đán không chỉ là một dịp lễ mà còn là cơ hội để khởi đầu mới, từ bỏ những khó khăn, phiền muộn của năm cũ và đón nhận những điều tốt lành trong năm mới. Tết là thời điểm để làm mới bản thân, tạo dựng những kế hoạch và ước nguyện cho tương lai.

Tết Nguyên Đán và phong tục đón Tết Nguyên Đán của người Việt (Hình từ Internet)

Phong tục truyền thống trong ngày Tết

Trong suốt lịch sử dài của mình, Tết Nguyên Đán đã gắn liền với nhiều phong tục và nghi lễ đặc sắc, góp phần làm nên nét riêng biệt cho văn hóa Việt Nam. Các phong tục này không chỉ là những nghi thức, mà còn phản ánh lòng thành kính, sự tôn trọng và tinh thần hướng về nguồn cội của người Việt.

(1) Dọn dẹp và trang trí nhà cửa

Trước thềm năm mới, các gia đình Việt thường tiến hành dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ. Việc này không chỉ để loại bỏ bụi bẩn mà còn mang ý nghĩa xua đi những điều không may mắn của năm cũ, chuẩn bị chào đón những điều tốt đẹp trong năm mới. Nhiều gia đình còn trang trí nhà cửa với hoa đào, hoa mai, câu đối đỏ, và cây quất – những biểu tượng của sự thịnh vượng và may mắn.

(2) Gói bánh chưng, bánh tét

Bánh chưng (ở miền Bắc) và bánh tét (ở miền Nam và miền Trung) là hai loại bánh truyền thống không thể thiếu trong mâm cỗ Tết của người Việt. Những chiếc bánh này mang ý nghĩa tượng trưng cho đất, trời, và lòng biết ơn tổ tiên. Cả gia đình cùng nhau gói bánh, canh nồi bánh bên bếp lửa trong không khí sum họp ấm cúng, tạo nên nét đẹp của tình cảm gia đình trong dịp Tết.

(3) Mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả là một phần quan trọng trong nghi thức cúng tổ tiên vào ngày Tết. Mâm ngũ quả thường bao gồm 5 loại trái cây có màu sắc khác nhau, tượng trưng cho ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). Tùy từng vùng miền mà các loại trái cây trên mâm ngũ quả sẽ khác nhau, nhưng chung quy lại đều mang ý nghĩa cầu mong sự sung túc, may mắn, và tài lộc.

(4) Cúng tất niên và giao thừa

Lễ cúng tất niên được tổ chức vào ngày 30 Tết, là lễ nghi để tạ ơn trời đất và các vị thần linh đã bảo vệ gia đình trong suốt năm qua. Sau lễ tất niên là lễ cúng giao thừa, diễn ra vào đúng khoảnh khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Cả hai lễ này đều mang ý nghĩa tiễn biệt năm cũ, đón mừng năm mới với nhiều mong ước tốt lành.

(5) Xông đất

Xông đất là phong tục quan trọng trong ngày mùng 1 Tết. Người Việt tin rằng người đầu tiên bước vào nhà sau giao thừa sẽ mang đến vận may hoặc rủi ro cho cả gia đình trong suốt năm mới. Do đó, gia chủ thường chọn người có tuổi hợp và tính cách vui vẻ, hòa nhã để "xông đất" với hy vọng mang lại nhiều may mắn.

(6) Chúc Tết và lì xì

Phong tục chúc Tết và lì xì (mừng tuổi) là một nét đẹp trong văn hóa Tết Việt. Sau giao thừa, người lớn thường chúc phúc cho nhau, mong sức khỏe, bình an và may mắn trong năm mới. Trẻ nhỏ thường được nhận tiền lì xì đựng trong phong bao đỏ như một món quà mang lại sự may mắn và niềm vui đầu năm.

(7) Đi lễ chùa đầu năm

Đi lễ chùa đầu năm là một phong tục phổ biến ở nhiều nơi trên đất nước Việt Nam. Người dân đi lễ để cầu bình an, sức khỏe và tài lộc cho gia đình. Đây cũng là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với các vị thần linh và đấng tối cao, mong nhận được sự phù trợ trong năm mới.

Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết

Bên cạnh các phong tục đón Tết, người Việt cũng có nhiều điều kiêng kỵ mà họ tin rằng sẽ ảnh hưởng đến may mắn và tài lộc trong suốt cả năm mới. Các kiêng kỵ này thể hiện niềm tin về sự khởi đầu suôn sẻ, tránh gặp phải những điều không may.

(1) Không quét nhà vào mùng 1

Theo quan niệm dân gian, việc quét nhà vào ngày mùng 1 Tết được coi là hành động mang ý nghĩa tâm linh, bởi người Việt tin rằng tài lộc và may mắn sẽ đến với gia đình vào những ngày đầu năm. Việc quét nhà vào mùng 1 sẽ khiến cho những điều may mắn này bị "quét" đi mất, làm cho cả năm bị mất đi phúc lộc, tiền bạc không thể ở lại lâu dài. Chính vì thế, để giữ lại may mắn và tài lộc, vào mùng 1, các gia đình thường tránh quét nhà.

(2) Tránh cãi cọ, xung đột

Tết Nguyên Đán là thời điểm đoàn viên, là dịp để mọi người trong gia đình cùng nhau tận hưởng sự hòa thuận, yên bình. Do đó, việc xảy ra cãi cọ, xung đột trong gia đình vào những ngày đầu năm mới bị coi là điều cực kỳ xui xẻo. Theo quan niệm dân gian, nếu mâu thuẫn xảy ra vào ngày Tết, thì cả năm đó sẽ không hòa thuận, gia đình thường xuyên gặp phải xích mích, tranh chấp.

(3) Tránh đổ vỡ

Theo quan niệm của người Việt, việc làm vỡ đồ vật, đặc biệt là bát đĩa, vào ngày Tết là dấu hiệu của sự chia cắt, mất mát trong gia đình. Đổ vỡ thường được xem là điềm báo cho những rạn nứt trong mối quan hệ gia đình hoặc khó khăn trong cuộc sống trong năm tới. Vì vậy, trong những ngày đầu năm, mọi người rất cẩn trọng khi xử lý các đồ vật dễ vỡ như bát đĩa, ly cốc.

(4) Kiêng vay mượn, trả nợ

Việc vay mượn hoặc trả nợ trong những ngày Tết được coi là điều kiêng kỵ, bởi theo quan niệm dân gian, nó sẽ mang lại điềm báo về khó khăn tài chính suốt cả năm. Người Việt tin rằng nếu bạn phải vay mượn vào những ngày đầu năm, điều này báo hiệu rằng bạn sẽ thiếu hụt về tiền bạc trong suốt năm mới, không có đủ tài chính để trang trải hoặc đầu tư. Còn nếu bạn trả nợ vào ngày Tết, thì tài lộc sẽ "chạy" đi cùng số tiền đó, dẫn đến việc không giữ được của cải và gặp khó khăn về tài chính.

Tết Nguyên Đán không chỉ là thời điểm của sự đoàn tụ và vui vẻ, mà còn là dịp để người Việt bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, thần linh và mong cầu một năm mới thịnh vượng, an khang. Các phong tục và kiêng kỵ trong dịp Tết thể hiện niềm tin sâu sắc vào vận mệnh và sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Qua bao nhiêu thế kỷ, những giá trị truyền thống và văn hóa của Tết vẫn được duy trì và gìn giữ, đóng góp vào bản sắc độc đáo của người Việt.