Hướng dẫn 04/HD-BCH năm 2015 triển khai giải pháp hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra trên địa bàn tỉnh Hà Giang

HƯỚNG DẪN

TRIỂN KHAI CÁC GIẢI PHÁP HẠN CHẾ THIỆT HẠI DO THIÊN TAI GÂY RA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG

Để giảm thiểu tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra, Ban chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh ban hành hướng dẫn các cấp, các ngành trong tỉnh thực hiện các giải pháp sau:

I. Thông tin về các vị trí, các điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét; một số khuyến cáo về làm nhà ở; giải pháp công trình Thủy lợi

Hà Giang là tỉnh miền núi có địa hình đồi núi độ dốc lớn, chia cắt mạnh; do đặc thù về điều kiện địa hình tỉnh rất phức tạp, hệ thống đường giao thông đi các huyện hầu như nền đường hẹp, độ dốc lớn, taluy kết cấu địa chất không bền vững, hàng năm vào mùa mưa bão thường xuyên xảy ra sạt lở đất đá, lũ quét, lũ ống...

Trong 05 năm qua, tỉnh Hà Giang đã xảy ra hơn 08 trận lũ quét và sạt lở đất, làm chết 61 người, bị thương 75 người; Làm sập đổ hư hỏng hơn 18.900 nhà dân; hơn 3.852 ha rau, hoa màu các loại; 12.000 ha lúa, ngô bị thiệt hại..., tổng thiệt hại ước tính hơn 1.200 tỷ đồng; điển hình là trận lũ quét xảy tại huyện Vị xuyên ra vào trung tuần tháng 7/2013 làm bị thương 03 người bị thương; 43 nhà phải dời; vùi lấp 21,6ha lúa; cuốn trôi 8,64 tấn thóc, lúa; làm chết nhiều gia súc, gia cầm,... và hư hỏng các công trình thủy lợi, giao thông, và nhiều công trình phúc lợi xã hội khác; trung tuần tháng 7/2014 trên địa bàn huyện Hoàng Su Phì đã xảy ra sạt lở đất làm 07 người chết; 02 người bị thương... ngoài ra làm hư hỏng nhiều công trình phúc lợi xã hội; hầu như địa điểm của các vụ sạt lở đất xảy ra ở nơi bà con đã cư trú lâu năm và không thuộc khu vực được xác định là nơi có nguy cơ về sạt lở đất.

1. Thông tin về các vị trí, các điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét

Theo kết quả dự án “Điều tra, đánh giá mức độ tác động của biến đổi khí hậu đến lũ quét, lũ ống, trượt, sạt lở đất trên địa bàn các huyện Yên Minh, Hoàng Su Phì, Xín Mần, Quang Bình - tỉnh Hà Giang và xây dựng các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu” do Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện năm 2011, thì trên địa bàn của 04 huyện có 99 điểm đã xảy ra sạt lở hoặc có nguy cơ sạt lở cao (Danh sách các điểm theo Phụ lục 01) và có 20 khu vực đã xảy ra lũ quét và có nguy cơ xảy ra lũ quét (Danh sách các khu vực theo Phụ lục 02); và theo số liệu báo cáo của các huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Bắc Mê, Vị Xuyên, Bắc Quang và thành phố Hà Giang thì trên địa bàn 6 huyện và thành phố Hà Giang có 289 điểm có nguy cơ sạt lở (danh sách tại Phụ lục 03 kèm theo). Căn cứ vào danh sách các điểm có nguy cơ xảy ra trượt, sạt lở đất, lũ quét nêu trên đề nghị Ban Chỉ huy Phòng chống lụt bão và tìm kiếm cứu nạn các huyện, thành phố chủ động rà soát các điểm có nguy cơ sạt lở mới phát sinh đồng thời chỉ đạo chính quyền các xã tổ chức cắm biển cảnh báo tại những điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét nhằm giúp nhân dân biết, nâng cao cảnh giác và chủ động đề phòng.

2. Nội dung biển báo và một số khuyến cáo về làm nhà ở trong vùng nguy cơ sạt lở đất lũ quét

* Nội dung biển báo: Đối với khu vực có nguy cơ cao sạt lở đất đá, nội dung là: Khu vực có nguy cơ cao sạt lở đất đá; cấm dựng nhà, lán trại; cảnh giác khi qua lại; Đối với khu vực có nguy cơ cao lũ ống, lũ quét nội dung là: Khu vực nguy cơ lũ ống, lũ quét; cấm dựng nhà, lán trại; cảnh giác khi qua lại.

* Một số khuyến cáo về làm nhà ở:

+ Không làm nhà ở tại những nơi ta-luy cao hoặc vùng đồi núi có nguy cơ sạt lở; xây dựng nhà tại các nơi trống trải, giữa cánh đồng, ven làng, ven sông, suối, trên sườn núi hoặc giữa 2 sườn đồi.

+ Chủ động kiểm tra xung quanh nơi ở để kịp thời phát hiện những vết rạn nứt địa chất; khuyến khích người dân ở vùng đồi núi cao trong quá trình canh tác hễ phát hiện được hiện tượng sạt, trượt đất, vét rạn nứt sườn núi khẩn trương báo cáo ngay với chính quyền cơ sở nhằm kịp thời xây dựng phương án đề phòng.

+ Đặc biệt những nơi đã thực hiện vận động di dời dân khỏi vùng nguy hiểm mà còn có người chưa chịu di dời nên vận động thực hiện triệt để; các điểm dân cư được quy tụ bố trí sắp xếp phải phù hợp với kế hoạch của tỉnh. Bố trí sắp xếp dân cư phải kết hợp đồng bộ các biện pháp và phải phù hợp với một số tiêu chí của Chương trình xây dựng nông thôn mới, tận dụng khai thác triệt để các hạng mục công trình và quỹ đất hiện có. Khi thực hiện cần ưu tiên lựa chọn những vị trí thuận lợi an toàn, đảm bảo tránh được thiên tai, gần đất canh tác của hộ gia đình, động viên nhân dân xây dựng nhà kiên cố nhà cửa; tổ chức quy hoạch tổng thể cơ sở hạ tầng nông thôn, khu dân cư, công trình phúc lợi gắn với kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn.

+ Đối với hiện tượng lũ quét, từ trước đến nay vẫn được cảnh báo ở tất cả những địa phương có khe suối chảy qua, nhất là những khe suối ở khu vực núi cao. Do địa hình cùng với tình trạng rừng bị tàn phá khiến cho việc dồn tụ nước mưa rất nhanh đổ vào các khe suối. Không những thế, sức nước còn có khả năng tàn phá và cuốn theo khối lượng lớn đất đá, cây rừng vùi lấp ruộng vườn và khu dân cư. Những vùng đã di dân đi nơi khác nhưng dân vẫn quay lại làm lều lán, canh tác hoa màu hoặc vùng núi dễ sạt lở nên khuyến cáo nhân dân di dời hẳn hoặc hạn chế tập trung đông người canh tác tại những khu vực này khi thời tiết mưa kéo dài; và những nơi người dân đã được vận động di dời khỏi vùng nguy cơ lũ quét mà dân chưa chịu thực hiện thì phải có biện pháp kiên quyết trong những tháng cao điểm của mùa mưa lũ, cụ thể:

Việc xây dựng làm nhà hàng năm phải thông qua cấp ủy, chính quyền địa phương sở tại kiểm tra cho phép mới được thực hiện, trường hợp cố tình phải có biên bản cam kết chịu trách nhiệm cụ thể nếu xảy ra sạt lở, lũ quét.

Đối với các hộ dân có nhu cầu làm nhà mới nằm trong vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét thủ tục gồm như sau: Đơn xin làm nhà, biên bản kiểm tra của thôn, xã. Trưởng Ban PCTT & TKCN cấp huyện, xã, địa chính, trưởng thôn... có trách nhiệm kiểm tra cụ thể vị trí người dân đề xuất, đáp ứng các điều kiện an toàn thì mới cho xây dựng nhà ở; trường hợp hộ gia đình nào nằm trong vùng nguy hiểm không chấp hành thì phải có bản cam kết (tự chịu trách nhiệm) nếu xảy ra sạt lở đất, lũ quét; Vận động những hộ gia đình đang sống tại các khu vực có nguy cơ sạt lở di dời đến nơi an toàn, các hộ gia đình cố tình không di dời có thể phải sử dụng biện pháp cưỡng chế di dời để tránh thiệt hại về người do thiên tai gây ra; Thủ tục đối với các hộ chuyển dân trong vùng nguy cơ thiên tai gồm: Đơn xin di chuyển của hộ; Bản cam kết của hộ đối với thôn, chính quyền xã; Danh sách trích ngang của hộ xin di chuyển; khi hộ gia đình hoàn thành công trình nhà ở thì UBND các xã có trách nhiệm mời các ban ngành đoàn thể của xã tổ chức nghiệm thu giải ngân tiền hỗ trợ và bàn giao công trình nhà ở cho hộ gia đình sử dụng.

3. Giải pháp đối với các công trình thủy lợi

+ Đối với công trình đập:

- Phải chọn vị trí (tốt nhất là nền đá) không nên chọn vị trí ở dốc và có nguy cơ sạt lở;

- Cần tính toán gia cố hạ lưu phần trên móng đảm bảo không xói;

- Gia cố bổ sung rọ thép hạ lưu đảm bảo an toàn cho đập.

+ Đối với công trình kênh mương:

- Tạo mặt bằng đảm bảo độ dốc không gây sạt lở vào kênh;

- Các công trình trên kênh bố trí tràn trên kênh và tràn bên tại các khe suối nhỏ không gây xói lở kênh;

- Các cầu máng bố trí đủ khẩu độ không gây cản trở dòng chảy và không bị nước cản phần thân móng.

+ Thường xuyên khơi thông kênh mương cụ thể là vớt rác, củi tại các đầu đập, cống lấy nước, vớt vật cản tại khu vực cầu máng; thường xuyên nạo vét kênh mương để không bị tràn nước làm xói lở bờ kênh và làm mất đoạn kênh;

+ Đối với các công trình xây khởi công mới. Sau khi có chủ trương của cấp có thẩm quyền, trong quá trình xây dựng dự án hoặc lập báo cáo KTKT cần thành lập đoàn thẩm định kiểm tra thực tế tại địa bàn, có ý kiến tham gia cụ thể của các thành viên trong đoàn và cấp ủy chính quyền địa phương.

HƯỚNG DẪN

TRIỂN KHAI CÁC GIẢI PHÁP HẠN CHẾ THIỆT HẠI DO THIÊN TAI GÂY RA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ GIANG

Để giảm thiểu tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra, Ban chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh ban hành hướng dẫn các cấp, các ngành trong tỉnh thực hiện các giải pháp sau:

I. Thông tin về các vị trí, các điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét; một số khuyến cáo về làm nhà ở; giải pháp công trình Thủy lợi

Hà Giang là tỉnh miền núi có địa hình đồi núi độ dốc lớn, chia cắt mạnh; do đặc thù về điều kiện địa hình tỉnh rất phức tạp, hệ thống đường giao thông đi các huyện hầu như nền đường hẹp, độ dốc lớn, taluy kết cấu địa chất không bền vững, hàng năm vào mùa mưa bão thường xuyên xảy ra sạt lở đất đá, lũ quét, lũ ống...

Trong 05 năm qua, tỉnh Hà Giang đã xảy ra hơn 08 trận lũ quét và sạt lở đất, làm chết 61 người, bị thương 75 người; Làm sập đổ hư hỏng hơn 18.900 nhà dân; hơn 3.852 ha rau, hoa màu các loại; 12.000 ha lúa, ngô bị thiệt hại..., tổng thiệt hại ước tính hơn 1.200 tỷ đồng; điển hình là trận lũ quét xảy tại huyện Vị xuyên ra vào trung tuần tháng 7/2013 làm bị thương 03 người bị thương; 43 nhà phải dời; vùi lấp 21,6ha lúa; cuốn trôi 8,64 tấn thóc, lúa; làm chết nhiều gia súc, gia cầm,... và hư hỏng các công trình thủy lợi, giao thông, và nhiều công trình phúc lợi xã hội khác; trung tuần tháng 7/2014 trên địa bàn huyện Hoàng Su Phì đã xảy ra sạt lở đất làm 07 người chết; 02 người bị thương... ngoài ra làm hư hỏng nhiều công trình phúc lợi xã hội; hầu như địa điểm của các vụ sạt lở đất xảy ra ở nơi bà con đã cư trú lâu năm và không thuộc khu vực được xác định là nơi có nguy cơ về sạt lở đất.

1. Thông tin về các vị trí, các điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét

Theo kết quả dự án “Điều tra, đánh giá mức độ tác động của biến đổi khí hậu đến lũ quét, lũ ống, trượt, sạt lở đất trên địa bàn các huyện Yên Minh, Hoàng Su Phì, Xín Mần, Quang Bình - tỉnh Hà Giang và xây dựng các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu” do Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện năm 2011, thì trên địa bàn của 04 huyện có 99 điểm đã xảy ra sạt lở hoặc có nguy cơ sạt lở cao (Danh sách các điểm theo Phụ lục 01) và có 20 khu vực đã xảy ra lũ quét và có nguy cơ xảy ra lũ quét (Danh sách các khu vực theo Phụ lục 02); và theo số liệu báo cáo của các huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Bắc Mê, Vị Xuyên, Bắc Quang và thành phố Hà Giang thì trên địa bàn 6 huyện và thành phố Hà Giang có 289 điểm có nguy cơ sạt lở (danh sách tại Phụ lục 03 kèm theo). Căn cứ vào danh sách các điểm có nguy cơ xảy ra trượt, sạt lở đất, lũ quét nêu trên đề nghị Ban Chỉ huy Phòng chống lụt bão và tìm kiếm cứu nạn các huyện, thành phố chủ động rà soát các điểm có nguy cơ sạt lở mới phát sinh đồng thời chỉ đạo chính quyền các xã tổ chức cắm biển cảnh báo tại những điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét nhằm giúp nhân dân biết, nâng cao cảnh giác và chủ động đề phòng.

2. Nội dung biển báo và một số khuyến cáo về làm nhà ở trong vùng nguy cơ sạt lở đất lũ quét

* Nội dung biển báo: Đối với khu vực có nguy cơ cao sạt lở đất đá, nội dung là: Khu vực có nguy cơ cao sạt lở đất đá; cấm dựng nhà, lán trại; cảnh giác khi qua lại; Đối với khu vực có nguy cơ cao lũ ống, lũ quét nội dung là: Khu vực nguy cơ lũ ống, lũ quét; cấm dựng nhà, lán trại; cảnh giác khi qua lại.

* Một số khuyến cáo về làm nhà ở:

+ Không làm nhà ở tại những nơi ta-luy cao hoặc vùng đồi núi có nguy cơ sạt lở; xây dựng nhà tại các nơi trống trải, giữa cánh đồng, ven làng, ven sông, suối, trên sườn núi hoặc giữa 2 sườn đồi.

+ Chủ động kiểm tra xung quanh nơi ở để kịp thời phát hiện những vết rạn nứt địa chất; khuyến khích người dân ở vùng đồi núi cao trong quá trình canh tác hễ phát hiện được hiện tượng sạt, trượt đất, vét rạn nứt sườn núi khẩn trương báo cáo ngay với chính quyền cơ sở nhằm kịp thời xây dựng phương án đề phòng.

+ Đặc biệt những nơi đã thực hiện vận động di dời dân khỏi vùng nguy hiểm mà còn có người chưa chịu di dời nên vận động thực hiện triệt để; các điểm dân cư được quy tụ bố trí sắp xếp phải phù hợp với kế hoạch của tỉnh. Bố trí sắp xếp dân cư phải kết hợp đồng bộ các biện pháp và phải phù hợp với một số tiêu chí của Chương trình xây dựng nông thôn mới, tận dụng khai thác triệt để các hạng mục công trình và quỹ đất hiện có. Khi thực hiện cần ưu tiên lựa chọn những vị trí thuận lợi an toàn, đảm bảo tránh được thiên tai, gần đất canh tác của hộ gia đình, động viên nhân dân xây dựng nhà kiên cố nhà cửa; tổ chức quy hoạch tổng thể cơ sở hạ tầng nông thôn, khu dân cư, công trình phúc lợi gắn với kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn.

+ Đối với hiện tượng lũ quét, từ trước đến nay vẫn được cảnh báo ở tất cả những địa phương có khe suối chảy qua, nhất là những khe suối ở khu vực núi cao. Do địa hình cùng với tình trạng rừng bị tàn phá khiến cho việc dồn tụ nước mưa rất nhanh đổ vào các khe suối. Không những thế, sức nước còn có khả năng tàn phá và cuốn theo khối lượng lớn đất đá, cây rừng vùi lấp ruộng vườn và khu dân cư. Những vùng đã di dân đi nơi khác nhưng dân vẫn quay lại làm lều lán, canh tác hoa màu hoặc vùng núi dễ sạt lở nên khuyến cáo nhân dân di dời hẳn hoặc hạn chế tập trung đông người canh tác tại những khu vực này khi thời tiết mưa kéo dài; và những nơi người dân đã được vận động di dời khỏi vùng nguy cơ lũ quét mà dân chưa chịu thực hiện thì phải có biện pháp kiên quyết trong những tháng cao điểm của mùa mưa lũ, cụ thể:

Việc xây dựng làm nhà hàng năm phải thông qua cấp ủy, chính quyền địa phương sở tại kiểm tra cho phép mới được thực hiện, trường hợp cố tình phải có biên bản cam kết chịu trách nhiệm cụ thể nếu xảy ra sạt lở, lũ quét.

Đối với các hộ dân có nhu cầu làm nhà mới nằm trong vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét thủ tục gồm như sau: Đơn xin làm nhà, biên bản kiểm tra của thôn, xã. Trưởng Ban PCTT & TKCN cấp huyện, xã, địa chính, trưởng thôn... có trách nhiệm kiểm tra cụ thể vị trí người dân đề xuất, đáp ứng các điều kiện an toàn thì mới cho xây dựng nhà ở; trường hợp hộ gia đình nào nằm trong vùng nguy hiểm không chấp hành thì phải có bản cam kết (tự chịu trách nhiệm) nếu xảy ra sạt lở đất, lũ quét; Vận động những hộ gia đình đang sống tại các khu vực có nguy cơ sạt lở di dời đến nơi an toàn, các hộ gia đình cố tình không di dời có thể phải sử dụng biện pháp cưỡng chế di dời để tránh thiệt hại về người do thiên tai gây ra; Thủ tục đối với các hộ chuyển dân trong vùng nguy cơ thiên tai gồm: Đơn xin di chuyển của hộ; Bản cam kết của hộ đối với thôn, chính quyền xã; Danh sách trích ngang của hộ xin di chuyển; khi hộ gia đình hoàn thành công trình nhà ở thì UBND các xã có trách nhiệm mời các ban ngành đoàn thể của xã tổ chức nghiệm thu giải ngân tiền hỗ trợ và bàn giao công trình nhà ở cho hộ gia đình sử dụng.

3. Giải pháp đối với các công trình thủy lợi

+ Đối với công trình đập:

- Phải chọn vị trí (tốt nhất là nền đá) không nên chọn vị trí ở dốc và có nguy cơ sạt lở;

- Cần tính toán gia cố hạ lưu phần trên móng đảm bảo không xói;

- Gia cố bổ sung rọ thép hạ lưu đảm bảo an toàn cho đập.

+ Đối với công trình kênh mương:

- Tạo mặt bằng đảm bảo độ dốc không gây sạt lở vào kênh;

- Các công trình trên kênh bố trí tràn trên kênh và tràn bên tại các khe suối nhỏ không gây xói lở kênh;

- Các cầu máng bố trí đủ khẩu độ không gây cản trở dòng chảy và không bị nước cản phần thân móng.

+ Thường xuyên khơi thông kênh mương cụ thể là vớt rác, củi tại các đầu đập, cống lấy nước, vớt vật cản tại khu vực cầu máng; thường xuyên nạo vét kênh mương để không bị tràn nước làm xói lở bờ kênh và làm mất đoạn kênh;

+ Đối với các công trình xây khởi công mới. Sau khi có chủ trương của cấp có thẩm quyền, trong quá trình xây dựng dự án hoặc lập báo cáo KTKT cần thành lập đoàn thẩm định kiểm tra thực tế tại địa bàn, có ý kiến tham gia cụ thể của các thành viên trong đoàn và cấp ủy chính quyền địa phương.

+ Đối với các công trình đã nghiệm thu, bàn giao đưa vào sử dụng; hàng năm thường xuyên kiểm tra đánh giá chất lượng công trình và đề ra các giải pháp báo cáo cấp có thẩm quyền sớm khắc phục sửa chữa các công trình đã xuống cấp.

II. Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ và người dân đối với ảnh hưởng của thiên tai

Thực hiện tốt những phương án phòng ngừa cùng với ý thức chủ động của mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi người dân được nâng cao sẽ là biện pháp tốt nhất để hạn chế thấp nhất thiệt hại từ thiên tai. Ngoài thiệt hại về người, những thiệt hại rất lớn về tài sản của nhân dân cũng là một con số khó thống kê chính xác. Bởi vậy, công tác tuyên truyền xây dựng ý thức tự đề phòng đối với mỗi người dân trong những khu vực này là hết sức quan trọng; đồng thời, việc kiểm tra, đầu tư thiết bị cảnh báo lũ quét, phân công ứng trực theo dõi diễn biến mưa và cảnh báo lũ quét cần được các địa phương tuân thủ hết sức nghiêm ngặt; đặc biệt phải khuyến cáo người dân không đi bắt cá, vớt củi khi mưa to, suối lũ, đề phòng lũ quét xảy ra vào ban đêm. Để tăng cường khả năng PCTT & TKCN, nâng cao nhận thức của cán bộ và người dân, đối với cơ quan truyền thông cần triển khai thực hiện một số giải pháp như sau:

1. Các cơ quan truyền thông

a) Báo Hà Giang, Cổng thông tin điện tử tỉnh, website các huyện, thành phố:

Xây dựng chuyên mục PCTT & TKCN, thường xuyên cập nhật các văn bản, tin, bài liên quan đến diễn biến thời tiết, cảnh báo thiên tai, PCTT & TKCN tại các huyện, thành phố trong tỉnh.

b) Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, huyện

Xây dựng chuyên mục PCTT & TKCN, tuyên truyền các văn bản, tin, phóng sự liên quan đến diễn biến thời tiết, cảnh báo thiên tai, những thiệt hại cả về vật chất và tinh thần với tần suất từ 01 - 02 lần/ tuần hoặc đột xuất (tiếng Việt và tiếng địa phương).

c) Hệ thống truyền thanh cơ sở

Biên tập và phát các văn bản, tin, bài tuyên truyền về thông tin thời tiết, cảnh báo lũ, các hệ lụy, thiệt hại của thiên tai đến nhân dân trong khu vực (tiếng Việt và tiếng địa phương) với tần suất 01 - 02 lần/ tuần hoặc đột xuất khi có cảnh báo bão, lũ.

2. Các mạng thông tin di động

Biên tập các tin nhắn về thông tin thời tiết, cảnh báo lũ, các hệ lụy, thiệt hại của thiên tai đến người sử dụng dịch vụ thông tin di động.

III. Giải pháp để hạn chế tốc mái, sập đổ nhà

Một số giải pháp kỹ thuật để hạn chế tốc mái đối với công trình nhà ở riêng lẻ của nhân dân dạng đơn giản, nhà bán kiên cố và các công trình Trụ sở UBND xã, thôn, Trạm xá, Trường học trên địa bàn tỉnh, như sau:

A. Đối với nhà ở xây dựng mới

1. Các giải pháp quy hoạch

Khi chọn địa điểm xây dựng, nên chú ý lợi dụng địa hình, địa vật để chắn gió bão cho công trình. Xây dựng nhà tập trung thành từng khu vực, bố trí các nhà nằm so le với nhau.

2. Các giải pháp kiến trúc

- Kích thước nhà phải hợp lý, tránh nhà mảnh và dài. Đơn giản nhất là mặt bằng hình vuông và hình chữ nhật có chiều dài không lớn hơn 2,5 lần chiều rộng;

- Bố trí mặt bằng các bộ phận cần hợp lý, tránh mặt bằng có thể tạo túi hứng gió như mặt bằng hình chữ L, chữ T và chữ U v.v.;

- Tăng cường kết cấu xung quanh những phòng quan trọng, đòi hỏi an toàn nhất, có thể làm chỗ trú ẩn cho những người đang có mặt trong khi xảy ra thiên tai; Phải kết hợp hài hòa giữa không gian bên trong và bên ngoài nhà.

- Nên sử dụng mái hiên rời, giảm sự thò dài của mái.

3. Các giải pháp kết cấu

- Về tổng thể phải có liên kết chặt chẽ, liên tục cho các kết cấu từ mái tới móng theo cả 2 phương ngang và phương thẳng đứng;

- Ưu tiên hệ kết cấu gồm cột và dầm tạo ra một lưới không gian có độ cứng tốt.

- Nên dùng cột chống đứng bên trong nhà và những vùng mở rộng.

* Nền móng nhà

- Nền nhà phải được đầm chặt hoặc đóng bằng cọc tre ...

- Móng nhà phải được dự đoán đủ sức chịu được các tải trọng tác dụng lên kết cấu.

- Sử dụng giằng móng để tạo khả năng chịu lực tổng thể theo các phương

- Vật liệu làm móng

+ Móng chịu được bão là móng đá, móng gạch đất sét nung xây bằng vữa tam hợp hoặc vữa XM - cát,

+ Móng trụ cọc gỗ, bạch đàn, tre, .. có khả năng chống bão lụt. Tuy nhiên cần có biện pháp cấu tạo để giữ ổn định chung cho cả ngôi nhà.

* Tường nhà

+ Tường nhà phải đảm bảo độ bền chịu gió đẩy và gió hút, chống lật, không bị biến dạng;

+ Tường phải đủ sức truyền tải trọng từ bên trên xuống móng qua các liên kết;

+ Khi tường yếu phải có giằng chéo trong tường và các góc tường. Các bức tường gạch dài cần được tăng cường độ cứng bằng bổ trụ hoặc bố trí các dầm và các cột liên kết bằng bê tông cốt thép.

- Vật liệu làm tường

+ Tường chịu được bão là tường xây bằng đá, gạch đất sét nung và vữa xi măng + cát.

+ Tường khung gỗ vách gỗ với hệ khung không gian có khả năng chịu gió bão tốt;

+ Các loại tường khung gỗ tre, vách liếp tre chỉ nên coi là phương án tạm thời, do vậy phải thực hiện các giải pháp chống đỡ trước cơn bão (theo hình vẽ kèm theo)

* Mái nhà

Nếu mái dốc phải có trần, độ dốc mái nên lấy từ 20° ÷ 30°. Kèo đỡ bằng gỗ, mộng cứng. Giữa các kết cấu phải có giằng liên kết theo 2 phương đứng và ngang. Xà gồ, cầu phong, li tô phải neo chắc với kết cấu mái và tường hồi. Nên có giằng chéo ở các góc mái (theo hình vẽ)

+ Tấm lợp (Fibro xi măng, tôn) phải neo chặt vào xương mái bằng liên kết móc sắt  F8 có bu lông đệm cao su. Ngói nên sử dụng ngói có lỗ buộc, tăng cường liên kết của hệ kèo, xà gồ.

+ Mái ngói thường phải có dây thép buộc. Dùng dây thép 2 ly buộc vào li tô, cầu phong. Vì kèo phải được liên kết xuống tới móng.

B. Đối với nhà ở hiện trạng đang sử dụng

1. Đối với các nhà lợp ngói không neo đã xây dựng: Có thể hạn chế hư hại bằng cách kê vữa phần mũi viên trên vào phần gáy viên dưới ở các vùng riềm mái, 3 ÷ 4 hàng sát bờ nóc, bờ chảy và làm trần hiên bằng cót hoặc tre.

2. Nóc mái bằng ngói bò hoặc gạch chỉ, chèn kỹ bằng vữa xi măng mác 50

3. Để chống tốc mái: xây hàng gạch chỉ chạy dọc theo độ dốc mái cách nhau 0,9 đến 1,2 m.

4. Làm gác lửng sẽ tăng khả năng chống bão, có thể sử dụng thường xuyên và tăng độ cứng của nhà.

5. Kèo tre cho mái lợp đơn sơ (tranh, nứa, lá) chỉ có thể hạn chế thiệt hại bằng biện pháp chống đỡ trước cơn bão với mái lá nên đan phên, cót ép v.v. để tạo thành lưới ô vuông đặt trên mái. Ghìm và đè vào các thanh kèo bằng các cây tre, nứa. Cạnh mái phải được ghìm vào cầu phong, xà gồ hoặc kèo bằng dây thép.

6. Chống tốc mái

Chống tốc mái bằng cây tre, gỗ và bao cát

7. Làm riềm mái: tùy thuộc vào chiều dài nhô ra, có thể lựa chọn các giải pháp diềm mái có trần hoặc không có trần sau đây và xử lý kỹ thuật như sau:

* Khi mái đua ra ≤ 30 cm: làm riềm mái bằng gỗ dày 15 mm

* Khi mái đua ra ≤ 50 cm: ngoài việc làm riềm mái, còn phải làm thêm trần.

* Khi mái đua ra > 50 cm: cần tách phần mái đua ra.

8. Cửa đi và cửa sổ

- Cửa càng kín gió chống bão càng tốt. Tốt nhất là dùng bản lề chôn sâu vào tường hoặc dùng loại cửa đẩy, cửa lật,.... Khung cửa phải có thép đuôi cá và cửa phải được chèn cẩn thận vào tường, Cửa liếp, cửa gỗ cần gia cường thêm các thạnh chữ Z buộc hoặc đóng đinh cẩn thận.

9. Chống tốc mái đối với Trụ sở xã, thôn, Trạm xá, Trường học và nhà dân có mái lợp bằng tôn, fibrô-ximăng

- Đặt các thanh chặn ngang bằng tre, gỗ, thép v.v. lên mái cách nhau khoảng 1 m.

- Đặt tiếp các giằng chữ A cách nhau khoảng 2,5 m, buộc thanh chặn vào giằng bằng dây thép hoặc dây thừng.

- Dùng thừng, chão (xoắn dây), neo giằng chữ A vào cọc đóng xuống đất sâu 1 - 1,5 m.

- Trường hợp thân nhà xây dựng, cửa đóng kín chắc chắn kín gió kèo mái dùng thép neo giằng chữ A.

Như vậy, để giảm thiểu ảnh hưởng của gió bão và lốc xoáy tới công trình đơn giản và bán kiên cố, ngoài việc chủ động lựa chọn giải pháp kỹ thuật thích hợp với địa hình, điều kiện nguyên vật liệu xây dựng tại địa phương để xây dựng, đối với các nhà ở đã xây dựng, chúng ta có thể sử dụng các biện pháp chống đỡ tạm thời chống tốc mái và tăng ổn định cho ngôi nhà như đã trình bày ở trên.

IV. Giải pháp kỹ thuật đối với các thông số và kết cấu các hạng mục liên quan đến giao thông

1. Các giải pháp kỹ thuật hạn chế thiệt hại do mưa, lũ đối với công trình giao thông đang khai thác

1.1. Công tác bảo dưỡng thường xuyên cầu, đường bộ

Thực hiện các giải pháp thực hiện có tính chất lao động phổ thông, kỹ thuật đơn giản, không cần sử dụng đến vật liệu, thiết bị máy móc, như:

- Kiểm tra tu sửa công trình giao thông trên đường, đặc biệt lưu ý các ngầm, cầu và những đoạn đường xung yếu, nếu có dấu hiệu không an toàn phải có biển báo, cọc tiêu và có biện pháp khắc phục ngay;

- Bảo dưỡng, sửa chữa nền đường: phát quang cây cỏ, hót sụt khối lượng nhỏ, đắp phụ nền, lề đường, bạt lề, nạo vét rãnh, bao gồm rãnh dọc, rãnh đỉnh, bậc nước và dốc nước phải làm sạch cây cỏ, vét bùn, đá, bảo đảm thoát nước tốt, độ dốc cần thiết; sửa mái taluy, nắn cột tiêu, biển báo, thông thoát nước cầu, cống.

- Tu sửa mặt đường, mái ta luy, sửa chữa khơi thông cống, rãnh, vệ sinh đường tràn, tường chắn, trước mùa mưa;

- Kiểm tra công trình cầu bao gồm (kiểm tra móng, thân mố; móng, thân trụ; ¼ tứ nón; hệ thống gối; hệ thống thoát nước mặt cầu, phần nền đường 02 đầu cầu...); phát cây, dọn cỏ rác, gốc cây hoặc các vật khác hạn chế dòng chảy trong phạm vi công trình.

- Đối với hệ thống cầu treo:

Tiến hành kiểm tra tình trạng kỹ thuật cầu như: Hệ thống dây treo, cáp chủ, đầu neo, hộp bảo vệ neo, điểm kê dây treo tại đỉnh tháp, hệ thống biển báo hiệu hạn chế tải trọng đặt trước cầu tiến hành tu sửa các hư hỏng, khuyết tật chủ yếu của kết cấu nhịp; biện pháp bảo vệ và chống gỉ các hệ thống như: bôi mỡ cáp chủ, dây treo cáp treo, hệ thống giảm chấn; vệ sinh tháp cầu, móng tháp...

1.2. Công tác sửa chữa cầu, đường bộ

- Đối với nền đường: Kiểm tra những vị trí mái taluy nền đắp bị sạt lở, mất ổn định phải tiến hành xúc bỏ, gia cố đắp lại mái taluy với vật liệu đồng nhất, mái dốc taluy nền đắp từ 1/1 đến 1/1,5 trồng cỏ gia cố; mái ta luy nền đường đào địa chất không ổn định, cần phải làm kè hoặc gia cố mái dốc, Phần gia cố bị hư hỏng cần được sửa chữa trước mùa mưa, lũ.

- Đối với mặt đường: Kiểm tra, lập kế hoạch xử lý các hư hỏng như cao su, lún do đất nền bị nước thấm nước, tiến hành đào bỏ và đắp bù vào lớp vật liệu cùng loại, không để nước đọng trên nền mặt đường.

- Hệ thống thoát nước:

+ Rãnh gia cố hư hỏng cần xây dựng bổ sung để đảm bảo thoát nước (tại những vị trí rãnh đất có dốc dọc lớn hơn 6% và những vị trí địa chất yếu, nước đọng thường xuyên cần phải xây bổ sung rãnh mới).

+ Cống thoát nước: Kiểm tra, sửa chữa những hư hỏng nhỏ như tường cánh cống, sân cống bị gãy, lún... thì phải khơi thông lòng cống và sửa chữa xây lại tại những vị trí bị hư hỏng để đảm bảo thoát nước được tốt nhất. Bổ sung cống thoát nước ngang tại những vị trí: Dốc dọc bị gãy không thoát được nước, vị trí khe tụ thủy chưa có cống, nước đọng thường xuyên, chiều dài dốc quá dài;

- Đối với đường tràn, ngầm: Phải được vá sửa mặt, ta luy, sân tiêu năng thượng, hạ lưu và sơn sửa hệ thống báo hiệu, cọc tiêu, cột thủy chí....

2. Phòng ngừa đối với công trình xây dựng mới

Công trình đường bộ được đầu tư xây dựng mới phải có khả năng chịu được tác động của mưa, lũ, sự cố, thiên tai. Ngay từ giai đoạn khảo sát, thiết kế cần được tuân thủ quy định trong các Quy chuẩn, Tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng, cụ thể như sau:

2.1. Nghiên cứu địa hình, địa mạo của khu vực xây dựng công trình và lưu vực, sự hình thành các công trình ở thượng lưu có tác động đến công trình đường bộ. Thu thập đầy đủ các số liệu thống kê về lượng mưa, lưu lượng dòng chảy, mực nước dâng, áp lực gió; quan tâm đến tình hình lũ, bão, sự cố, thiên tai của khu vực, chú ý đến các số liệu lịch sử, khoan thăm dò địa chất khu vực xây dựng công trình để làm cơ sở cho công tác thiết kế.

2.2. Tính toán thủy văn theo lưu lượng thiết kế; tính toán thiết kế công trình bảo đảm tính ổn định; thiết kế theo Quy chuẩn, Tiêu chuẩn. Phải quan tâm tới ảnh hưởng của sự thay đổi khí hậu toàn cầu và khu vực.

2.3. Đối với cầu, cống:

- Công trình cầu: Khi thiết kế khẩu độ cầu nên tránh thu hẹp dòng chảy tự nhiên của sông, suối để không ảnh hưởng đến việc thoát lũ, phá hoại đường đầu cầu và gây xói lở mố, trụ cầu, tính toán chiều sâu xói lở dưới chân trụ và mố cầu để xác định cao độ đặt móng sâu hơn cao độ đáy sông sau khi xói một độ sâu an toàn tùy theo loại móng. Chú ý thiết kế kè chỉnh hướng dòng chảy, lát mái ta luy đất đắp tứ nón và đường vào cầu, ở những nơi có cây trôi phải xây dựng các trụ chống va phía thượng lưu của các trụ cầu để gạt cây và vật trôi không cho va thẳng vào trụ cầu.

- Đối với cống: Cống thoát nước ngang khẩu độ thoát nước nhỏ nhất khi thiết kế, cống bản Lo = 0,8 mét; cống tròn D = 100 cm.

2.4. Đối với các công trình đường, phải tính toán đầy đủ các rãnh thoát nước (rãnh dọc, rãnh ngang, rãnh đỉnh) với diện tích thoát nước đủ cho lưu lượng nước thông qua lúc có mưa lũ lớn. Tiết diện rãnh dọc áp dụng rãnh có mặt cắt hình thang tối thiểu (bề rộng đáy 0,4 + bề rộng mặt 0,8) x chiều sâu 0,4 mét hoặc rãnh tam giác (nếu địa chất trên nền đá); độ dốc dọc của rãnh tối thiểu phải bảo đảm 1%;

2.5. Cao độ nền đường bộ phải cao hơn mực nước tính toán cao nhất khi có bão lũ. Trong trường hợp phải chấp nhận có những lúc nhất thời để nước tràn qua nền đường thì phải có thiết kế đặc biệt để bảo vệ đoạn đường đó như gia cố mái và lề đường bằng vật liệu thích hợp để khỏi xói lở, đất nền đường cần được gia cố để chịu được tải trọng chạy qua trong điều kiện đất nền no nước.

2.6. Mái ta luy phải có độ dốc phù hợp với chiều cao loại ta luy (âm hay dương), loại địa chất và kết cấu địa tầng; phải dự tính để trong những trường hợp bất lợi khi có lụt, bão, mưa lớn, nước mặt và nước ngầm tác động vẫn bảo đảm ổn định; cụ thể:

- Mái ta luy nền đường đào:

Khi mái dốc qua các tầng, lớp đất đá khác nhau thì phải thiết kế có độ dốc khác nhau tương ứng, tạo thành mái dốc đào kiểu mặt gẫy hoặc tại chỗ thay đổi độ dốc bố trí thêm một bậc thềm rộng 1 m ÷ 2,0 m có độ dốc 5 % đến 10 % nghiêng về phía trong rãnh; trên bậc thềm phải xây rãnh thoát nước có tiết diện hình thang hoặc tam giác đảm bảo đủ thoát nước từ tầng taluy phía trên.

Khi mái dốc đào không có các tầng lớp đất, đá khác nhau nhưng chiều cao lớn thì cũng nên thiết kế bậc thềm như trên với khoảng chiều cao giữa các bậc thềm từ 6 m đến 12m.

Mái dốc nền đào phải có biện pháp gia cố chống xói lở bề mặt, chống đất đá phong hóa sạt lở cục bộ (trồng cỏ, trồng cây bụi, bọc mặt neo các ô dàn bê tông ...) và khi cần phải xây tường chắn, tường bó chân mái dốc để tăng cường mức độ ổn định của toàn mái dốc.

- Mái ta luy nền đường đắp:

Khi mái dốc nền đất đắp cao thì cứ 8m đến 10 m phải tạo một bậc thềm rộng từ 1 - 2m; trên bậc thềm có cấu tạo dốc ngang có độ dốc 5 % đến 10 % nghiêng về phía trong; trên bậc thềm phải xây rãnh thoát nước có tiết diện hình thang hoặc tam giác đảm bảo đủ thoát nước từ tầng taluy phía trên. Ngoài ra mái dốc cao nên được gia cố bề mặt bằng đá xây hoặc các tấm bê tông đúc sẵn.

Trường hợp đắp cao và đắp trên sườn dốc, nếu kết quả kiểm toán ổn định không bảo đảm thì phải thiết kế các giải pháp chống đỡ để tăng độ ổn định (kè chân, kè vai), bằng đá xếp khan, xây vữa, hoặc bê tông xi măng.

Mặt mái dốc nền đắp phải được gia cố bằng các biện pháp thích hợp với điều kiện thủy văn và khí hậu tại chỗ để chống xói lở do tác động của mưa, của dòng chảy, của sóng và của sự thay đổi mức nước ngập.

Căn cứ nội dung hướng dẫn, yêu cầu UBND các huyện, thành phố và các thành viên Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh triển khai thực hiện. Quá trình thực hiện có những phát sinh hoặc chưa phù hợp, các đơn vị phản ánh về cơ quan Thường trực Ban chỉ huy tỉnh (Sở Nông nghiệp và PTNT) để tổng hợp, báo cáo với Trưởng Ban chỉ huy tỉnh bổ sung cho kịp thời./.

PHỤ LỤC 01

DANH SÁCH CÁC ĐIỂM ĐÃ SẠT LỞ VÀ CÓ NGUY CƠ SẠT LỞ

PHỤ LỤC 02

DANH SÁCH CÁC KHU VỰC ĐÃ XẢY RA LŨ QUÉT VÀ CÓ NGUY CƠ XẢY RA LŨ QUÉT

PHỤ LỤC 03

DANH SÁCH CÁC KHU VỰC (ĐIỂM) CÓ NGUY CƠ SẠT LỞ
(Thống kê từ báo cáo của UBND các huyện, thành phố)