|
BỘ
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
-------
|
CỘNG
HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------
|
|
Số: 2188/BNN-KHCN
V/v: báo cáo hoạt động nghiên cứu, ứng dụng
khoa học và công nghệ phát triển sản phẩm chủ lực vùng đồng bằng sông Hồng
|
Hà
Nội, ngày 10 tháng 05 năm 2012
|
Kính
gửi: Bộ Khoa học và Công nghệ
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn nhận được công văn số 1120/BKHCN-CNN ngày 27 tháng 4 năm 2012 về việc báo
cáo các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ phát triển sản
phẩm chủ lực vùng đồng bằng sông Hồng, để phục vụ cho Hội nghị Vùng đồng bằng
sông Hồng “Ứng dụng khoa học, công nghệ phát triển sản xuất, nâng cao hiệu quả
kinh tế của các sản phẩm chủ lực của địa phương” tại tỉnh Hà Nam, dự kiến ngày
18 tháng 5 năm 2012.
Bộ Nông nghiệp và PTNT gửi đến Quý
Bộ báo cáo hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ thuộc lĩnh vực
của ngành nông nghiệp đối với phát triển sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế
của các sản phẩm chủ lực vùng đồng bằng sông Hồng (báo cáo đính kèm).
|
Nơi nhận:
- Như trên;
- Thứ trưởng Bùi Bá Bổng (để b/c);
- Lưu: VT, KHCN.
|
TL.
BỘ TRƯỞNG
KT. VỤ TRƯỞNG VỤ KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG
PHÓ VỤ TRƯỞNG
Nguyễn Tấn Hinh
|
BÁO CÁO
HOẠT
ĐỘNG NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP PHÁT
TRIỂN SẢN XUẤT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÁC SẢN PHẨM CHỦ LỰC VÙNG ĐỒNG
BẰNG SÔNG HỒNG
(Báo cáo tại Hội nghị “Ứng dụng KHCN phát triển sản xuất, nâng cao hiệu quả
kinh tế của các sản phẩm chủ lực của địa phương” tổ chức tại tỉnh Hà Nam,
18/5/2012)
(Kèm theo công văn số 2188/BNN-KHCN ngày 10 tháng 5 năm 2012)
1. Mở đầu
1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh
tế xã hội của và sản phẩm nông nghiệp chủ lực vùng ĐBSH
Vùng đồng bằng sông Hồng (ĐBSH)
thuộc các tỉnh phía Bắc có 10 tỉnh: Hà Nội, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hải
Phòng, Hưng Yên, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình. Tổng diện tích tự
nhiên khoảng 15.000 km2, chiếm 4,5% diện tích cả nước; diện tích đất
nông nghiệp khoảng 760.000ha, trong đó 70% là đất phù sa màu mỡ. Dân số là
19,58 triệu người (thời điểm tháng 4/2009), chiếm 22,8% dân số cả nước, mật độ
bình quân có 1305 người/km2.
Nông nghiệp có vị trí hết sức quan
trọng trong sự phát triển kinh tế, xã hội của các tỉnh phía Bắc và đối với cả
nước, như: cung cấp lương thực thực phẩm, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp
chế biến nông, lâm, thủy sản. Trong giai đoạn 2006 – 2010, sản xuất nông nghiệp
của vùng ĐBSH đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu trong các lĩnh vực. Giá
trị sản xuất nông nghiệp năm 2006 là 26.008 tỷ đồng đến năm 2010 là 29.865 tỷ
đồng (tăng 14,79%). Về trồng trọt, năng suất một số cây trồng chính như: lúa
tăng 3,1%, ngô tăng 12,4%, khoai lang 2,8%, đậu tương 10,5%. Về chăn nuôi, số
lượng gia súc năm 2001 giảm khoảng 4,1% so với năm 2006, nhưng số lượng lợn
thịt tăng 4,4%, số lượng các loại gia cầm tăng 25,1%, trong đó số lượng gà tăng
29,7%. Về thủy sản, sản lượng nuôi tôm tăng 16,4%, đặc biệt sản lượng cá tăng
đến 78,4%. Bên cạnh tăng về năng suất và sản lượng, thì quy mô phát triển ngành
nông nghiệp của Vùng ĐBSH cũng ngày càng lớn mạnh.
Các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH
bao gồm: (1) Về trồng trọt: lúa, ngô, đậu đỗ (lạc, đậu tương), rau (cà chua,
dưa chuột, rau ăn lá), khoai tây, hoa, cây ăn quả (nhãn, vải), nấm; (2) Về chăn
nuôi: lợn, gia cầm (gà, vịt, ngan), gia súc (bò, trâu, dê); (3) Về thủy sản: cá
rô phi đơn tính, cá truyền thống (cá chép, cá trắm, cá trôi, cá mè), tôm nước
lợ (tôm sú, tôm thẻ chân trắng), cá biển (cá giò, cá hồng Mỹ, cá song), nhuyễn
thể (ngao, hàu).
1.2. Tiềm năng, thuận lợi,
khó khăn và thách thức đối với việc phát triển các sản phẩm nông nghiệp chủ lực
vùng ĐBSH
1.2.1. Tiềm năng và thuận lợi
a) Về vị trí địa lý và điều kiện
tự nhiên
Khu vực Đồng bằng sông Hồng nằm
trong các tỉnh phía Bắc có vị trí rất thuận lợi cho việc giao lưu kinh tế giữa
các vùng trong cả nước. Vùng ĐBSH có nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên để
phát triển một nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa, chất lượng và giá trị kinh tế
cao. Vùng ĐBSH có sản phẩm tích tụ phù sa của hai hệ thống sông Hồng và sông Thái
Bình, do vậy đất đai màu mỡ, nguồn nước dồi dào, có lợi thế để thâm canh cây
trồng đạt năng suất cao và chất lượng tốt. Điều kiện thời tiết bốn mùa, có mùa
đông lạnh thích hợp cho việc phát triển một số cây rau, quả có nguồn gốc ôn
đới, á nhiệt đới.
b) Về các loại cây trồng, vật
nuôi, thủy sản có giá trị
Lúa là cây trồng chính và là cây
trồng truyền thống của vùng ĐBSH, một số giống lúa đặc sản nổi tiếng của vùng
như lúa Tám thơm, Nếp cái hoa vàng đã trở thành thương hiệu tại một số địa
phương. Ngô cũng là cây trồng quan trọng, được phát triển trong vụ xuân và vụ
đông ở nhiều địa phương. Một số loại cây trồng truyền thống có giá trị khác,
như: cây đậu đỗ (đậu tương, lạc), cây có củ (khoai tây, khoai lang), cây rau
(cà chua, dưa chuột, dưa hấu, rau ăn lá), cây ăn quả (vải thiều, nhãn lồng,
cam, bưởi), hoa, nấm các loại ngày càng được phát triển.
Vùng ĐBSH có tiềm năng phát triển
chăn nuôi hàng hóa theo hướng tập trung, chủ yếu là lợn, gia cầm (gà, vịt,
ngan), gia súc (bò, trâu, dê).
Vùng ĐBSH cũng có lợi thế để phát
triển một số loài thủy sản, như: thủy sản nước ngọt (cá rô phi đơn tính, cá
chép, cá trắm, cá trôi, cá mè), thủy sản nước lợ (tôm sú, tôm thẻ chân trắng),
thủy sản nước mặn (cá giò, cá hồng Mỹ, cá song, ngao, hàu…).
c) Về hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ
thuật
Vùng ĐBSH có lợi thế vượt trội về
hệ thống sơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống các công trình thủy lợi khá hoàn
chỉnh, hệ thống giao thông đường bộ, đường thủy và hàng không rất thuận lợi cho
giao lưu hàng hóa.
d) Về khoa học công nghệ
ĐBSH là nơi tập trung phần lớn các
viện nghiên cứu và các trường đại học thuộc lĩnh vực nông nghiệp và PTNT; lực
lượng cán bộ làm công tác khoa học và giảng dạy tập trung cao hơn các vùng
khác. Nhiều đơn vị nghiên cứu triển khai về nông nghiệp trong Vùng đều được đầu
tư cơ sở vật chất, trang thiết bị khá đầy đủ đáp ứng yêu cầu thực hiện các
nhiệm vụ nghiên cứu.
1.2.2. Khó khăn và thách thức
a) Về điều kiện tự nhiên
Bình quân ruộng đất ở các tỉnh vùng
ĐBSH rất thấp, manh mún, chia thành nhiều ô, thửa, hạn chế khả năng tổ chức sản
xuất hàng hóa với quy mô lớn theo hướng công nghiệp hóa.
Tài nguyên rừng (rừng ngập mặn)
đang ngày càng suy kiệt đe dọa tới nguồn nước.
Thời tiết nóng ẩm tạo điều kiện cho
dịch bệnh hại cây trồng, vật nuôi, thủy sản phát triển. Thời tiết lạnh, hạn hán
thất thường cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất nông nghiệp.
b) Về điều kiện xã hội
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông
thôn còn chậm chuyển đổi để thích ứng với yêu cầu của thị trường, thể hiện tính
chất tự cung tự cấp. Quy mô sản xuất nhỏ, chất lượng sản phẩm thấp.
Nguy cơ mất đất nông nghiệp, ô
nhiễm môi trường; chi phí vật tư, công lao động cho sản xuất nông nghiệp cao,
do nằm trong tổng thể vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc.
Vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng
cho nông nghiệp còn chưa đáp ứng so với yêu cầu và chưa khai thác được nhiều
nguồn vốn đầu tư.
c) Về khoa học và công nghệ
Trình độ khoa học kỹ thuật và công
nghệ, đặc biệt là công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp tuy bước đầu đã được
chú trọng, nhưng vẫn ở còn ở mức thấp so với yêu cầu phát triển.
Đầu tư cho công tác nghiên cứu và
phát triển KHCN cho Vùng còn chưa tương xứng với tiềm năng. Đội ngũ cán bộ khoa
học công nghệ nông nghiệp tuy đông về số lượng, nhưng trình độ chưa đáp ứng yêu
cầu, đặc biệt là đội ngũ cán bộ khoa học về công nghệ cao trong nông nghiệp.
Trong bối cảnh hội nhập, sản phẩm
khoa học công nghệ cho Vùng còn chịu sự cạnh tranh khốc liệt với các sản phẩm
cùng loại từ các nước, đặc biệt là Trung Quốc
1.3. Khoa học và công nghệ
phục vụ sản xuất sản phẩm nông nghiệp chủ lực ở vùng ĐBSH
Trong giai đoạn 2006-2010, Bộ Nông
nghiệp và PTNT đã triển khai thực hiện hàng trăm nhiệm vụ KHCN cấp Bộ ở các
vùng sinh thái khác nhau, với tổng kinh phí từ nguồn vốn sự nghiệp khoa học là
2.416 tỷ đồng (bao gồm cả lương và hoạt động bộ máy).
Đối với vùng ĐBSH, các nhiệm vụ
nghiên cứu và triển khai KHCN tập trung chủ yếu vào công tác nghiên cứu chọn
tạo giống, nhân giống, xây dựng quy trình kỹ thuật và phát triển một số sản
phẩm nông nghiệp chủ lực của Vùng, như: lúa thuần, lúa lai, đậu đỗ, cây có củ,
cây rau, cây ăn quả, hoa; lợn, gia cầm, gia súc; thủy sản nước ngọt, nước lợ và
nước mặn.
2. Tình hình và kết quả nghiên
cứu phát triển sản xuất các sản phẩm nông nghiệp chủ lực ở vùng ĐBSH trong giai
đoạn 2006-2010
2.1. Kết quả nghiên cứu phát
triển các sản phẩm chủ lực
2.1.1. Các sản phẩm chủ lực về
cây trồng
Trong giai đoạn 2006-2010, cả nước
đã có 273 giống cây trồng được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận chính thức và
công nhận cho sản xuất thử, trong đó 97 giống cây trồng được công nhận chính
thức, gồm: 28 giống lúa, 10 giống ngô, 11 giống đậu đỗ, 4 giống cây có củ, 8
giống rau, 4 giống cây ăn quả, 4 giống chè, 11 giống cà phê, 2 giống mía, 5
giống hoa, 2 giống dâu lai và 8 giống loại khác và 176 giống cây trồng các loại
được công nhận cho sản xuất thử.
Giống lúa: Đã chọn tạo và
công nhận chính thức 12 giống lúa thuần thích hợp cho vùng ĐBSH và các tỉnh
phía Bắc: BM9820, BM9855, ĐB5, ĐB , AC5, DT37, CL9, Khang dân đột biến, SL12,
QR1, DT22, ĐS1 và hàng chục giống được công nhận cho sản xuất thử. Ở vùng ĐBSH,
các giống lúa mới có năng suất và chất lượng gạo vượt trội so với giống thuần
Trung Quốc. Năng suất các giống lúa thuần bình quân đạt 65 – 70 tạ/ha, một số
giống có năng suất cao hơn hẳn giống Q5, như BM9820, BM9855 (đạt 80 – 90
tạ/ha); các giống lúa chất lượng như AC5, PC6… đạt năng suất 55 – 65 tạ/ha tùy
thuộc vào điều kiện thâm canh. Ước tính diện tích giống lúa mới được gieo trồng
trong sản xuất ở các tỉnh phía Bắc, khoảng 750.000 – 800.000 ha/năm, năng suất
tăng 10-15% so với các giống cũ. Về giống lúa lai, đã có 4 giống được công nhận
chính thức, chủ yếu cho các tỉnh phía Bắc (HYT100, Q ưu số 1, Nhị ưu 725, D ưu
725) và 5 giống công nhận cho sản xuất thử. Các giống lúa lai 2 dòng (HYT102,
HYT103) có năng suất (70 – 75 tạ/ha) và chất lượng khá hơn giống lúa lai 2 dòng
của Trung Quốc; giống lúa lai 3 dòng (HYT100) có hạt gạo trong đẹp, chất lượng
cơm tương đương với giống lúa lai có chất lượng tốt nhất của Trung Quốc. Nhờ áp
dụng giống và kỹ thuật canh tác, năng suất của lúa Vùng tăng từ 51,7 tạ/ha năm
2006 đến 55,2 tạ/ha năm 2010.
Giống ngô: Đã có 19 giống
ngô mới được công nhận, trong đó có 10 giống được công nhận chính thức (V98-29,
LVN 98, LCH 9, LVN 145, LVN 45, Nếp VN6, VN 118, LVN 885, LVN 61, LVN 14) và 9
giống công nhận cho sản xuất thử; phần lớn các giống ngô đều có thể phát triển
được trên các chân đất khác nhau ở vùng ĐBSH. Các giống ngô tạo ra có năng suất
trung bình đạt 7 – 10 tấn/ha, có những giống đạt năng suất tới 12 tấn/ha
(LVN61), tương đương so với các giống do các công ty nước ngoài giới thiệu vào
Việt Nam. Nhờ áp dụng giống mới và các TBKT, năng suất ngô đã tăng từ 40,2
tạ/ha năm 2006 đến 45,2 tạ/ha năm 2010.
Giống đậu đỗ: Đã có 10 giống
đậu đỗ được công nhận chính thức thích hợp cho vùng ĐBSH và các tỉnh phía Bắc,
trong đó có 4 giống lạc (MD9, L18, L23 và TK10) và 6 giống đậu tương (ĐVN5,
ĐVN6, ĐVN9, DT2001, ĐT26, Đ2101). Một số giống lạc mới cho năng suất đạt 50
tạ/ha, thích hợp cho vùng thâm canh. Các giống đậu tương có năng suất đạt trên
20 tạ/ha, thích hợp cho các vụ gieo trồng khác nhau ở ĐBSH, góp phần tăng năng
suất đậu tương của Vùng từ 15,3 tạ/ha năm 2006 đến 16,7 tạ/ha năm 2010.
Giống cây có củ: Đã có 2
giống khoai tây được công nhận chính thức (PO3, Atlantic), 2 giống khoai tây và
5 giống khoai lang được công nhận cho sản xuất thử, thích hợp cho vùng ĐBSH.
Các giống khoai tây có năng suất bình quân đạt 20 – 25 tấn/ha, có hàm lượng
chất khô cao, thích hợp cho ăn tươi và chế biến; các giống khoai lang có năng
suất đạt 15 – 50 tấn/ha, chất lượng tốt, thích hợp cho vụ đông và xuân ở ĐBSH.
Giống rau: Đã có 8 giống mới
được công nhận chính thức phù hợp cho vùng ĐBSH (4 giống cà chua: XH 5, VT3, DT
28, C155; 2 giống dưa chuột: PC4 và CV5, 01 giống bí xanh và 01 giống ớt lai
HB9). Các giống cà chua, dưa chuột mới tạo ra trong nước có năng suất cao (cà
chua đạt 45-60 tấn/ha, dưa chuột đạt trên 40 tấn/ha), thích ứng rộng, giá thành
sản xuất hạt giống thấp (bằng hơn 1/3 giá giống nhập nội), góp phần đa dạng hóa
bộ giống rau cho vùng ĐBSH.
Giống hoa: Đã chọn tạo và
cung cấp cho thị trường 22 giống hoa mới, trong đó có 5 giống được công nhận
chính thức đó là Cúc chùm CN-20 (White puma), Cúc C-01(Seiun-3), Lan Hồ Điệp
HL.3, Hồng VR 2 và Lily Sorbone. Phần lớn các giống hoa chọn ra đều thích hợp
cho vùng ĐBSH; nhiều giống đã đem lại lợi nhuận cao cho người trồng hoa như:
hoa cúc, lan Hồ Điệp, hồng, ly, hoa đồng tiền.
Giống cây ăn quả: Đã tuyển
chọn được một số giống cây ăn quả chủ lực cho vùng ĐBSH, trong đó có 3 giống
vải chín sớm hơn vải Thanh Hà từ 20-25 ngày (Vải chín sớm Bình Khê, Vải chín
sớm Yên Hưng, Vải chín sớm Yên Phú), 3 giống nhãn chín muộn (PHM 99.1.1, HM
99.2.1, HTM 1), 01 giống Chuối tiêu vừa Phú Thọ, 01 giống Xoài Vân du X.PH11.
Các giống vải chín sớm và nhãn chín muộn có giá bán cao hơn 3-5 ngàn đ/kg, nên
diện tích được mở ra hàng trăm ha trong những năm gần đây ở các tỉnh phía Bắc
(vải chín sớm 820 ha, nhãn chín muộn 800 ha).
Nấm: Đã tuyển chọn được một
số loại nấm có năng suất cao, chất lượng tốt, thích hợp với điều kiện nuôi
trồng ở vùng ĐBSH, như nấm rơm, nấm Mỡ, nấm Sò, nấm Kim châm, nấm Chân dài, nấm
Linh chi… Đã xây dựng được các quy trình kỹ thuật nhân giống, duy trì và nuôi
trồng nấm thương phẩm. Đã xây dựng được một số mô hình trồng nấm cho hiệu quả
kinh tế cao ở một số tỉnh ĐBSH, như: Nam địNh, Ninh Bình, Hải Dương…
Một số kết quả nghiên cứu về
biện pháp kỹ thuật canh tác: Bên cạnh việc chọn tạo giống mới, nhiều quy
trình kỹ thuật mới đã được đưa vào sản xuất như: kỹ thuật gieo thẳng trong thâm
canh lúa ở ĐBSH; kỹ thuật quản lý cây trồng tổng hợp (ICM) dựa trên hệ canh tác
có lúa (Lúa – ngô, Lúa – đậu tương và Lúa – lạc); biện pháp gieo thẳng lúa bằng
công cụ kéo tay rút ngắn thời gian sinh trưởng 7 – 10 ngày, tiết kiệm được 35 –
40 kg hạt giống/ha, giảm được 20 – 30 công lao động/ha; biện pháp tưới nước khô
ướt xen kẽ (AWD) cho năng suất lúa tương đương với phương pháp canh tác lúa
truyền thống, song đã tiết kiệm được 30 – 42% lượng nước tưới.
2.1.2. Các sản phẩm chăn nuôi
a) Giống lợn
Đã nghiên cứu thành công các công
thức lai 3 – 4 giống ngoại có tỷ lệ nạc trên 60% từ nguồn gen lợn Hoa Kỳ nhập
nội: Landrace; Yorkshire; Duroc; Pietrain. Các công thức lai đã cho năng suất
(tăng trọng): 850-900g/ngày, tiêu tốn thức ăn 2,3-2,4kg/kg tăng trọng, tỷ lệ
nạc: 60-62%.
Đã nghiên cứu chọn lọc, nhân thuần
và làm tươi máu 05 dòng lợn PIC Anh quốc. Năng suất sinh sản sau 5 thế hệ nuôi
tại Việt Nam tương đương so lúc mới tiếp nhận. Đến nay quy mô đàn đã tăng gấp 3
lần; năng suất sinh sản của đàn hạt nhân GGP (năm 2009): số con sơ sinh sống:
11,3 con, số con cai sữa/ổ: 10,3 con, số lứa đẻ/nái/năm: 2,21 lứa, bình quân số
lợn con cai sữa/nái/năm: 23-24 con.
Đã chọn tạo được 02 nhóm lợn nái tổng
hợp có chất lượng cao (L71 và L72) và 2 nhóm đực tổng hợp chất lượng cao (L64 x
L06) và (L06 x L19). Trong 3 năm, từ 2006 – 2009, đã sản xuất và cung cấp được
trên 15.000 lợn giống 3 – 4 máu ngoại cho các tỉnh vùng ĐBSH và miền Trung.
Đã chọn tạo được 2 dòng lợn nái
Móng Cái: MC15 là dòng có năng suất sinh sản cao và MC3000 là dòng có tỷ lệ nạc
cao. Từ 2 dòng MC, đã tạo tổ hợp MC lai Pietrain cho tăng trọng đạt 570g/ngày
và tỷ lệ nạc 44%.
b) Giống gia cầm
Giống gà: Đã chọn lọc được
một số dòng gà, như: Gà Ri vàng ươm, gà Ri cải tiến, gà Ai Cập Việt Nam, 3 dòng
gà LV (từ nguồn gen gà Lương Phượng – Trung Quốc) có sản lượng trứng cao (từ
125-200 quả/mái/năm); các dòng gà này thích hợp cho vùng ĐBSH. Từ nguồn nguyên
liệu gà Sasso của Pháp và gà LV, đã lai tạo thành công các dòng gà lông màu
TP4, TP1, TP2, TP3, có năng suất trứng đạt 175-180 quả/mái/68 tuần tuổi (cao
hơn gà LV 5-10%), gà nuôi thương phẩm đến 9 tuần tuổi khối lượng cơ thể đạt 2,4
– 2,6 kg/con, tiêu tốn thức ăn 2,4-2,6 kg/kg tăng trọng.
Giống vịt: Đã chọn lọc ổn
định các dòng vịt T5 và T6; dòng đực năng suất trứng đến 68 tuổi đạt 215 – 235
quả/mái, khối lượng trưởng thành 3,3-3,6 kg; dòng mái có năng suất trứng đến 66
tuần tuổi là 223-235 quả/mái, khối lượng trưởng thành 3,0-3,1kg. Con lai thương
phẩm của 2 dòng T5 và T6 có khối lượng 7 tuần tuổi là 3,1-3,5 kg và chi phí
thức ăn là 2,4-2,6 kg/1kg khối lượng. Đã cung cấp cho sản xuất hơn 1 triệu vịt
bố mẹ và thương phẩm cho các tỉnh vùng ĐBSH.
Giống ngan: Đã chọn lọc nâng
cao năng suất các dòng ngan ông bà R51; R71. Năng suất ngan thương phẩm đến 84
ngày tuổi đạt 4,1kg (trống) và 2,4 kg (mái). Đã chọn tạo được 2 dòng ngan VS, 2
dòng V5 và 2 dòng V7 có năng suất trứng/mái/2 chu kỳ: 190-200 quả. Hàng năm đã
chuyển giao vào sản xuất trên 300 ngàn con ngan bố mẹ và thương phẩm cho các
tỉnh phía Bắc.
c) Giống gia súc
Giống bò sữa: Đã xác định
được loại hình bò sữa thích hợp với điều kiện Việt Nam và có hiệu quả là bò lai
giữa bò Holstein Friesian cao sản với bò lai cải tiến (Zebu) có tỷ lệ máu là
75% máu HF.
Giống trâu: Đã chọn lọc
những trâu đực và trâu cái có tầm vóc to lớn làm đàn nhân giống, hoàn thiện chế
độ nuôi dưỡng và các biện pháp tăng khả năng sinh sản để nâng cao tầm vóc trâu
Việt Nam tại Hà Tây, Vĩnh Phúc. Kết quả khối lượng sơ sinh trung bình tăng 10%
so đàn đại trà; tỷ lệ đậu thai tăng từ 36% lên 50% đối với đàn cái tơ và đạt
62,5% đối với đàn cái sinh sản.
Giống dê: Đã chọn tạo và
phát triển con lai F1 (Boer x Bách thảo Cỏ) và F1 (Saanen x Bách thảo) phối với
dê đực Boer và Saanen tạo dê hướng chuyên thịt và sữa. Con lai tạo ra giữa các
giống dê ngoại và các giống dê địa phương có khối lượng cao hơn 20 – 23% so với
các giống dê của địa phương ở cùng độ tuổi (khối lượng sơ sinh đạt 2,1 – 2,6
kg) và khả năng cho sữa đạt 1,5 – 2,7 lít/ngày. Đã tạo ra các vùng hạt nhân,
như: Ba Vì – Hà Nội, Tam Điệp – Ninh Bình.
2.1.3. Các sản phẩm nuôi trồng,
khai thác và chế biến thủy sản
a) Nuôi trồng thủy sản
Đã hoàn thiện công nghệ sản xuất
giống một số đối tượng nuôi chủ lực cho vùng ĐBSH, như: cá rô phi, hàu, tôm sú.
Làm chủ công nghệ sản xuất giống và công nghệ nuôi các đối tượng thủy sản
truyền thống như: cá mè, cá trôi, cá trắm, cá chép. Bước đầu đưa ra được công
nghệ sản xuất giống một số đối tượng mới, có giá trị kinh tế cao, tạo ra công
nghệ và thiết bị nuôi cá biển trong lồng ở vùng biển hở (cá giò, cá hồng Mỹ, cá
song), vùng nuôi tập trung (nuôi ngao tập trung các tỉnh Nam Định, Thái Bình).
Đã đẩy mạnh nuôi các đối tượng mới
như: cá chim vây vàng, cá song, cá giò, cá vược, cá hồng Mỹ, tu hài, vẹm xanh,
ốc hương. Tập trung các tỉnh có tiềm năng nuôi biển như Hải Phòng, Thái Bình.
Đã có kết quả nghiên cứu về tác
nhân và cơ chế gây bệnh một số bệnh phổ biến trên thủy sản nuôi như: bệnh đốm
trắng, đầu vàng, tôm còi, phân trắng trên tôm nuôi… Tạo ra được các bộ KIT và
tổ hợp mồi trong phát hiện và chẩn đoán một số bệnh chủ yếu trên tôm, cá nuôi.
Đã tạo ra các giải pháp quản lý
nguồn nước, môi trường để giảm các tác nhân gây bệnh và hạn chế sự lây truyền
dịch bệnh tại các vùng nuôi thủy sản. Tạo ra các công nghệ tẩy, rửa, xử lý các
chất thải trong ao nuôi và cơ sở chế biến thủy sản.
Đã tạo ra công nghệ chế biến thức
ăn thô, thức ăn tổng hợp nuôi một số đối tượng thủy sản nuôi truyền thống như:
cá mè, cá trôi, cá trắm, cá chép… Nắm được nhu cầu dinh dưỡng của các đối tượng
nuôi quan trọng và bước đầu tạo ra công nghệ sản xuất thức ăn tổng hợp nuôi tôm
sú, cá rô phi, cá giò, cá hồng Mỹ, tôm càng xanh, cá trắm đen.
b) Về khai thác và chế biến thủy
sản
Đã thiết kế và chế tạo các loại máy
móc, thiết bị phục vụ trên tàu khai thác thủy sản như: máy tời thu, thả dây
câu; tời thu lưới vây; tời thu lưới kéo; máy bắn câu; hệ thống trích lực từ máy
chính. Đã tạo ra công nghệ sản xuất vỏ tàu composite bằng khuôn rời; công nghệ
tráng, phủ composite cho tàu vỏ gỗ.
Đã có kết quả nghiên cứu quy trình
công nghệ xử lý bảo quản mực trên tàu khai thác xa bờ với 4 đối tượng: mực xà,
mực ống, mực nang, bạch tuộc. Đã thiết kế chế tạo 3 mô hình giàn phơi mực xà
tháo lắp nhanh tỷ lệ thu nhỏ và cải tiến công nghệ xử lý mực xà trên tàu khai thác
đảm bảo chất lượng và an toàn trong sản xuất.
2.2. Hệ thống cơ chế chính
sách khuyến khích và các giải pháp nhằm hỗ trợ, phát triển sản xuất các sản
phẩm nông nghiệp chủ lực đang được áp dụng ở vùng ĐBSH
2.2.1. Cơ chế, chính sách
Nhà nước đã ban hành nhiều chính
sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp nói chung, trong đó có các sản phẩm chủ lực
của vùng ĐBSH:
a) Về lĩnh vực trồng trọt
- Chính sách hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ
tầng về thủy lợi, giao thông nông thôn để phát triển sản xuất nông nghiệp.
- Chính sách hỗ trợ sản xuất nông
nghiệp: vật tư, kỹ thuật, vốn…
- Chính sách hỗ trợ đầu tư tín dụng
cho sản xuất nông nghiệp, xuất khẩu hàng nông sản: người sản xuất được vay vốn
sản xuất với lãi suất ưu đãi, thời gian dài hơn, số lượng vay tăng hơn; miễn
giảm thuế nhập khẩu phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, giống mới…
- Chính sách khuyến khích sản xuất,
chế biến và tiêu thụ lương thực, đồng thời với sự điều tiết trực tiếp của Chính
phủ nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.
- Chính sách về phát triển giống cây
trồng nông nghiệp: nhập nội giống, nhân, duy trì giống gốc…
- Chính sách về khuyến nông trong
trồng trọt: hỗ trợ giống, vật tư, chuyển giao công nghệ, đào tạo nông dân.
- Chính sách hỗ trợ rủi ro khi gặp
thiên tai: hỗ trợ giá giống cây trồng…
b) Về lĩnh vực chăn nuôi
- Chính sách hỗ trợ đầu tư xây dựng
cơ sở hạ tầng chăn nuôi.
- Chính sách hỗ trợ chăn nuôi:
thuốc thú y, vắc xin, vay vốn ưu đãi.
- Chính sách phát triển giống vật
nuôi thông qua chương trình giống: nhập giống cụ kỵ, ông bà; nhân và duy trì
giống…
- Chính sách về khuyến nông chăn
nuôi: hỗ trợ giống, thức ăn, vắc xin, chuyển giao công nghệ, đào tạo…
- Chính sách hỗ trợ rủi ro khi gặp
thiên tai, dịch bệnh.
c) Về lĩnh vực thủy sản
- Chính sách hỗ trợ đầu tư xây dựng
cơ sở hạ tầng nuôi trồng thủy sản.
- Chính sách về phát triển giống
thủy sản thông qua chương trình giống: nhập giống mới, nhân giống…
- Chính sách khuyến ngư thông qua
chương trình khuyến nông: giống, vật tư, chuyển giao công nghệ, đào tạo.
- Chính sách hỗ trợ rủi ro khi gặp
thiên tai.
2.2.2. Các giải pháp
Nhà nước và các địa phương đã có
nhiều giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp nói chung, trong đó có
các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH, như:
- Đã xây dựng quy hoạch phát triển
sản xuất nông nghiệp trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản; quy hoạch
vùng sản xuất một số sản phẩm nông nghiệp chủ lực, như lúa chất lượng, rau,
hoa, nhãn, vải, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản.
- Đã thực hiện việc đồn điền đổi
thửa, tạo nên các thửa ruộng, các cánh đồng có quy mô diện tích rộng hơn.
- Đã đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở
hạ tầng sản xuất nông nghiệp và nông thôn, như: hệ thống thủy lợi, giao thông,
điện.
- Đã từng bước tăng cường đầu tư
cho công tác nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ phục vụ sản xuất một
số sản phẩm chủ lực.
- Đã triển khai chương trình giống,
chương trình khuyến nông đối với một số sản phẩm chủ lực, như: lúa lai, lúa
chất lượng, ngô lai, đậu tương, cây ăn quả, sản xuất rau an toàn, chăn nuôi
lợn, gà, nuôi trồng và khai thác thủy sản.
- Đã triển khai các chương trình
đào tạo cho nông dân.
2.3. Đánh giá kết quả hoạt
động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, khuyến nông trong những năm
vừa qua.
2.3.1. Về những mặt được
- Đã có sự định hướng đúng và đầu
tư có trọng điểm cho công tác nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ để
phát triển các sản phẩm chủ lực, có hiệu quả kinh tế cao của vùng ĐBSH.
- Đã có nhiều thành tựu nghiên cứu
khoa học, phục vụ sản xuất các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH, đặc biệt là các
sản phẩm về giống cây trồng, giống vật nuôi, giống thủy sản mới và các quy
trình công nghệ sản xuất tiên tiến, phù hợp.
- Đã có sự gắn kết giữa công tác
nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và khuyến nông trong việc phát triển sản xuất
các sản phẩm chủ lực cho vùng ĐBSH.
- Các kết quả nghiên cứu khoa học
và chuyển giao công nghệ đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, sản lượng
và giá trị sản xuất nông nghiệp của vùng ĐBSH.
- Hệ thống tổ chức KHCN dần được
kiện toàn và phát triển, tiềm lực KHCN của một số tổ chức KHCN của Bộ Nông
nghiệp và PTNT được tăng cường một bước.
2.3.2. Những mặt hạn chế, yếu
kém
- Mặc dù kinh phí đầu tư và trình
độ KHCN đã được nâng lên một bước so với giai đoạn trước, nhưng vẫn chưa đáp
ứng được yêu cầu nghiên cứu phục vụ sản xuất các sản phẩm chủ lực cho vùng.
- Chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa
các tổ chức KHCN và khuyến nông với các doanh nghiệp trong việc nghiên cứu,
chuyển giao công nghệ, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
- Thị trường KHCN chậm phát triển;
hoạt động mua bán và chuyển giao công nghệ còn hạn chế.
- Thị trường một số sản phẩm còn
bấp bênh, chưa ổn định; chất lượng một số sản phẩm chưa đáp ứng yêu cầu tiêu
dùng, đặc biệt là các sản phẩm làm thực phẩm.
3. Định hướng, nhiệm vụ của
ngành nông nghiệp trong việc triển khai nghiên cứu, ứng dụng KHCN đối với các
sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH
3.1. Định hướng của Bộ Nông
nghiệp và PTNT về nghiên cứu, ứng dụng KHCN phục vụ phát triển sản xuất và nâng
cao hiệu quả kinh tế đối với sản phẩm nông nghiệp chủ lực ở các tỉnh ĐBSH
3.1.2. Trồng trọt
- Tập trung nghiên cứu cơ bản có định
hướng, nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ cho công tác chọn tạo
giống, nhân giống và thâm canh giống cây trồng đối với các sản phẩm chủ lực của
vùng ĐBSH, như: lúa, ngô, đậu đỗ, cây rau, hoa, cây ăn quả và nấm.
- Nghiên cứu, chọn tạo và phát
triển các giống cây trồng chủ lực có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu
tốt đối với một số sâu bệnh hại chính và điều kiện bất thuận (mặn, hạn, úng,
rét), thích hợp cho các tiểu vùng sinh thái khác nhau.
- Đẩy mạnh công tác nghiên cứu quản
lý cây trồng tổng hợp (ICM) nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vật tư, giảm chi phí
lao động và giá thành sản xuất, từng bước thu hẹp khoảng cách giữa năng suất
thực tế và năng suất tiềm năng đối với các cây trồng chủ lực, bảo đảm phát
triển sản xuất bền vững.
- Trên cơ sở nghiên cứu thực hành
nông nghiệp tốt (GAP), tập trung chủ yếu cây ăn quả và cây rau, nhằm tạo ra
khối lượng sản phẩm lớn đáp ứng yêu cầu an toàn vệ sinh thực phẩm cho toàn xã
hội. nghiên cứu sử dụng thiên địch, sản xuất thuốc BVTV sinh học, thuốc có
nguồn gốc thảo mộc; phối hợp nghiên cứu giảm tổn thất sau thu hoạch, công nghệ
bảo quản nhất là với rau và quả; công nghệ tưới tiết kiệm và công nghệ giữ ẩm.
- Đẩy mạnh công tác sản xuất giống,
sản xuất thử nghiệm và khuyến nông, nhằm chuyển giao nhanh các tiến bộ kỹ thuật
trong trồng trọt vào sản xuất, trọng tâm là các sản phẩm cây trồng chủ lực của
vùng ĐBSH.
3.1.3. Chăn nuôi
- Nghiên cứu và áp dụng các kỹ
thuật sinh học, nhất là kỹ thuật về sinh sản (thụ tinh nhân tạo, kỹ thuật di
thực phôi), công nghệ sinh học… trong công tác chọn tạo giống và nhân giống vật
nuôi chủ lực (bò, trâu, dê, lợn, gà, vịt, ngan) của vùng ĐBSH.
- Chọn lọc, lai tạo các giống vật
nuôi chủ lực có năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao, thích hợp với
điều kiện chăn nuôi hàng hóa, tập trung và ứng dụng công nghệ cao ở vùng ĐBSH.
- Nghiên cứu tạo nguồn thức ăn phong
phú về chủng loại và chất lượng cao, chú trọng đến phát triển nguồn thức ăn tại
chỗ, các giải pháp KHCN nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn chăn nuôi, nhất
là thức ăn thô cho gia súc nhai lại.
- Nghiên cứu các giải pháp KHCN
phát triển chăn nuôi trong mối quan hệ phát triển bền vững và bảo vệ môi
trường.
- Đẩy mạnh công tác nhân giống, sản
xuất thử nghiệm và khuyến nông, nhằm chuyển giao nhanh các tiến bộ kỹ thuật
trong chăn nuôi vào sản xuất, trọng tâm là các sản phẩm chăn nuôi chủ lực của
vùng ĐBSH.
3.1.4. Thủy sản
- Tập trung nghiên cứu chọn tạo
giống, nhân giống nhằm nâng cao năng suất, chất lượng đối với một số đối tượng
thủy sản nuôi chủ lực (thủy sản nước ngọt, nước lợ, nước mặn).
- Nghiên cứu áp dụng công nghệ nuôi
thâm canh, siêu thâm canh; công nghệ nuôi hữu cơ, theo VietGAP, nhằm nâng cao
năng suất, chất lượng và bảo đảm an toàn vệ sinh sản phẩm thủy sản, đặc biệt là
cá rô phi đơn tính, tôm sú, tôm thẻ chân trắng.
- Nghiên cứu các giải pháp KHCN
khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản xa bờ để đảm bảo phát triển bền vững; đẩy
mạnh nghiên cứu công nghệ bảo quản và chế biến thủy sản đảm bảo an toàn vệ sinh
thực phẩm.
- Đẩy mạnh công tác nhân giống, sản
xuất thử nghiệm và khuyến ngư, nhằm chuyển giao nhanh các tiến bộ kỹ thuật
trong nuôi trồng và khai thác thủy sản vào sản xuất, trọng tâm là các sản phẩm
thủy sản chủ lực của vùng ĐBSH.
3.2. Định hướng về các giải
pháp tổ chức thực hiện
3.2.1. Về xác định nhiệm vụ,
tuyển chọn tổ chức, cá nhân chủ trì
- Trên cơ sở định hướng nghiên cứu
đối với các sản phẩm chủ lực, hàng năm Bộ Nông nghiệp và PTNT tổ chức xác định
và đặt hàng các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH để cho các tổ chức KHCN và các
doanh nghiệp đăng ký triển khai thực hiện.
- Việc lựa chọn các tổ chức (các tổ
chức KHCN thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT, các tổ chức KHCN khác và các doanh
nghiệp) và cá nhân chủ trì thực hiện các nhiệm vụ KHCN đối với các sản phẩm chủ
lực được thực hiện thông qua phương thức tuyển chọn hoặc xét chọn, ưu tiên
phương thức xét chọn, giao trực tiếp.
3.2.2. Tổ chức thực hiện
- Các tổ chức KHCN chủ trì cần phối
hợp với các doanh nghiệp, địa phương để triển khai thực hiện các nhiệm vụ
nghiên cứu khoa học và triển khai công nghệ đối với các sản phẩm chủ lực.
- Khuyến khích các tổ chức KHCN
chuyển giao bản quyền về giống mới cho các doanh nghiệp hoặc tăng cường liên
kết giữa các tổ chức KHCN và doanh nghiệp trong việc tổ chức sản xuất, kinh
doanh giống, nhằm thúc đẩy sản xuất các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH.
- Khuyến khích các tổ chức KHCN, tổ
chức khuyến nông của Trung ương và địa phương, các doanh nghiệp trong việc
triển khai các kết quả nghiên cứu và nhiệm vụ khuyến nông, nhằm chuyển giao
nhanh các TBKT vào sản xuất các sản phẩm chủ lực.
- Khuyến khích các doanh nghiệp, tổ
chức, tư nhân tham gia chế biến và tiêu thụ sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH,
nhằm thúc đẩy việc áp dụng các TBKT.
- Các cơ quan quản lý chuyên ngành
của Bộ Nông nghiệp và PTNT cần tăng cường công tác hướng dẫn, chỉ đạo, quản lý
sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm chủ lực của Vùng.
3.3. Các kiến nghị của Bộ
Nông nghiệp và PTNT
3.3.1. Về việc xây dựng các
nhiệm vụ, đề án KHCN
- Cho phép Bộ NN-PNTN triển khai
xây dựng và thực hiện các nhiệm vụ KHCN giai đoạn 2011-2015 và đến năm 2020 có
liên quan đến các sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSH theo Quyết định 846/QĐ-TTg của
Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn của các Bộ, ngành có liên quan.
- Cho phép Bộ NN-PTNT giao trực
tiếp các tổ chức KHCN, các doanh nghiệp có đủ năng lực xây dựng và thực hiện
một số đề án KHCN đồng bộ từ khâu nghiên cứu, thử nghiệm đến sản xuất, tiêu
thụ, nhằm phát triển sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế đối với một số sản
phẩm nông nghiệp chủ lực của Vùng ĐBSH, như: lúa chất lượng, rau quả an toàn,
nấm, lợn siêu nạc, gia cầm, cá rô phi đơn tính, tôm sú.
3.3.2. Về cơ chế, chính sách
phát triển các sản phẩm chủ lực
- Tăng cường đầu tư cho công tác
nghiên cứu từ ngân sách Nhà nước và huy động các nguồn lực khác cho khoa học
công nghệ như từ các doanh nghiệp nhà nước, tư nhân, trích phần lợi nhuận từ
xuất khẩu nông, lâm, thủy sản để đầu tư trở lại cho nghiên cứu (đề xuất khoảng
1% tổng giá trị xuất khẩu), hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế (chính phủ và phi
chính phủ) v.v…
- Đề nghị Chính phủ đầu tư tập
trung để xây dựng một số tổ chức KHCN công lập trọng điểm thuộc Bộ NN-PTNT đạt
trình độ tiên tiến của khu vực, làm nòng cốt phát triển năng lực KHCN của
ngành; thành lập một số Trung tâm xuất sắc làm hạt nhân và đột phá trong một số
lĩnh vực có lợi thế tiềm năng của Vùng.
- Có chính sách khuyến khích và tạo
điều kiện để các đơn vị nghiên cứu thành lập doanh nghiệp cũng như doanh nghiệp
thành lập các đơn vị nghiên cứu trực thuộc, như: đất đai, vốn xây dựng cơ sở
vật chất, mua sắm thiết bị, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập… Thể chế hóa
việc góp vốn bằng bản quyền đối với sản phẩm nghiên cứu và các hình thức sở hữu
trí tuệ khác của các tổ chức và cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ cho
doanh nghiệp.
- Tạo điều kiện để doanh nghiệp
tham gia nghiên cứu và phát triển công nghệ cho chính doanh nghiệp của mình
cũng như thực hiện việc mua công nghệ của các đơn vị nghiên cứu và công nghệ
tiên tiến nhập từ nước ngoài. Tăng kinh phí Nhà nước cho việc hoàn thiện công
nghệ, chế tạo thử nghiệm trước khi chuyển giao vào sản xuất.
- Có chính sách hỗ trợ trong việc
đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực; tạo động lực vật chất và tinh thần, thực
hiện chế độ thù lao, đãi ngộ phù hợp với năng lực, mức độ cống hiến và trách
nhiệm của cá nhân nhà khoa học như là đối với nguồn nhân lực công nghệ cao; kết
hợp với đổi mới cơ chế quản lý nhân lực khoa học công nghệ theo hướng tạo lập
thị trường lao động hoạt động khoa học công nghệ.
- Có chính sách ưu đãi cho các tổ
chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia sản xuất, kinh doanh, cung ứng vật tư,
tiêu thụ sản phẩm chủ lực của Vùng, như: vay vốn ưu đãi, miễn giảm thuế xuất,
nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp.
