Trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân, hình ảnh Bà cụ Tứ hiện lên như một biểu tượng tiêu biểu của người mẹ Việt Nam tần tảo, nghèo khổ nhưng giàu lòng yêu thương và đức hi sinh. Qua nhân vật này, tác giả đã khắc họa một cách chân thực tình cảnh bi đát của con người trong nạn đói năm 1945, đồng thời gửi gắm tư tưởng nhân đạo sâu sắc: ngay cả trong nghịch cảnh, con người vẫn luôn khao khát hạnh phúc và tin vào tương lai.

Lần đầu xuất hiện, Bà cụ Tứ mang dáng vẻ của một người mẹ già nua, khắc khổ với dáng đi lọm khọm, bước vào nhà với vẻ mặt ngạc nhiên khi thấy một người phụ nữ lạ. Bằng ngôn ngữ miêu tả tinh tế, Kim Lân đã khắc họa tâm lý đầy phức tạp của bà: từ ngạc nhiên, bàng hoàng đến xót xa, lo lắng. Khi hiểu ra con trai mình đã "nhặt" vợ trong cảnh đói kém, bà "cúi đầu nín lặng". Hành động ấy không chỉ thể hiện sự xúc động, mà còn ẩn chứa bao nỗi lo toan về tương lai con cái. Nghệ thuật miêu tả nội tâm qua cử chỉ, ánh mắt giúp người đọc cảm nhận rõ hơn sự giằng xé trong lòng người mẹ nghèo khổ. Bà ý thức được rằng, việc cưới vợ trong cảnh đói kém này không phải là chuyện vui trọn vẹn, mà chính là dấu hiệu của sự khốn cùng: "Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không?" Lời tự vấn ấy chứa đựng nỗi lòng của một người mẹ yêu con nhưng bất lực trước hoàn cảnh.

Thế nhưng, vượt lên trên sự lo lắng, Bà cụ Tứ vẫn dang rộng vòng tay đón nhận nàng dâu mới. Bà không trách cứ con trai mà ngược lại, bà hiểu rằng trong tình cảnh éo le này, việc có một người bên cạnh để nương tựa cũng là một điều đáng quý. Bà nhẹ nhàng khuyên bảo con dâu, căn dặn các con phải thương yêu nhau mà làm ăn. Không những thế, bà còn cố gắng tạo không khí lạc quan bằng cách kể về chuyện nuôi gà, gợi mở về một tương lai sáng sủa hơn. Đó chính là điểm đáng trân trọng ở người mẹ nghèo khổ này: dù hiện thực có tăm tối, bà vẫn gieo vào lòng con cái niềm tin vào ngày mai.

Hình ảnh Bà cụ Tứ không chỉ mang giá trị hiện thực mà còn thấm đượm tinh thần nhân đạo sâu sắc. Bà đại diện cho bao bà mẹ Việt Nam trong những năm tháng đói khổ, những người dù phải chịu cảnh nghèo khó nhưng vẫn giữ trọn tình thương và niềm tin vào cuộc sống. Hình ảnh này gợi nhớ đến bà cụ trong Một người Hà Nội của Nguyễn Khải – cũng là mẫu phụ nữ giàu đức hi sinh, luôn giữ gìn những giá trị truyền thống trong mọi hoàn cảnh. Nếu như bà cụ trong Một người Hà Nội kiên trì với lối sống thanh tao và phẩm giá cao đẹp giữa sự đổi thay của thời đại, thì Bà cụ Tứ lại là biểu tượng của lòng nhân hậu và niềm tin vào tương lai giữa những ngày tháng đói kém.

Về nghệ thuật, Kim Lân đã thành công trong việc xây dựng nhân vật Bà cụ Tứ qua ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, cách miêu tả nội tâm tinh tế qua hành động và lời thoại. Nhờ đó, nhân vật hiện lên chân thực, gần gũi và gây ấn tượng mạnh với người đọc. Hình ảnh Bà cụ Tứ không chỉ phản ánh hiện thực khắc nghiệt của nạn đói năm 1945 mà còn truyền tải thông điệp về tình người, về lòng bao dung và ý chí vươn lên trong cuộc sống. Chính điều này đã giúp Vợ nhặt trở thành một tác phẩm văn học có giá trị sâu sắc, để lại dư âm mạnh mẽ trong lòng độc giả.

Bà cụ Tứ trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân là hình tượng tiêu biểu cho người mẹ nghèo khổ nhưng giàu lòng nhân hậu, luôn khao khát hạnh phúc và hy vọng vào tương lai. Qua nhân vật này, tác giả không chỉ tái hiện hiện thực tàn khốc của nạn đói năm 1945 mà còn thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc: trong nghèo đói và khốn cùng, tình người vẫn tỏa sáng.

Lần đầu xuất hiện, Bà cụ Tứ mang dáng vẻ của một người mẹ già nua, tảo tần với những bước chân "lọm khọm" về nhà. Khi thấy một người phụ nữ lạ trong nhà, bà sững sờ, bàng hoàng, ánh mắt đầy nghi hoặc. Kim Lân đã tinh tế miêu tả sự thay đổi trong tâm lý nhân vật: từ ngạc nhiên đến thấu hiểu, từ lo lắng đến chấp nhận. Khi nhận ra con trai mình đã "nhặt" vợ giữa nạn đói, bà "cúi đầu nín lặng", nỗi xót xa dâng lên trong lòng. Bà hiểu rõ thực tế nghiệt ngã: "Người ta có gặp bước khó khăn đói khổ này, người ta mới lấy con mình." Câu nói ấy vừa là sự thương cảm cho người con dâu mới, vừa là nỗi đau của một người mẹ bất lực trước cái nghèo, không lo được cho con một cuộc sống đủ đầy. Qua đó, Kim Lân đã khắc họa một cách chân thực tâm lý của người mẹ nghèo trong bối cảnh đói khát, thể hiện nỗi đau xót sâu thẳm và tình thương con vô bờ bến.

Dẫu vậy, Bà cụ Tứ không than vãn hay trách móc. Bà chấp nhận người con dâu mới bằng tất cả lòng bao dung và yêu thương. Khi thấy cô gái ngồi rụt rè, bà an ủi: "Thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng." Lời nói giản dị nhưng chứa đựng sự chấp nhận và mong mỏi về một mái ấm bền chặt. Dù cuộc sống đầy khốn khó, bà vẫn cố gắng gieo vào lòng con cái niềm tin và hy vọng. Hình ảnh bà cụ sáng hôm sau vui vẻ, căn dặn các con về chuyện làm ăn, kể về việc nuôi gà – những dự định tưởng như đơn giản nhưng lại mang ý nghĩa lớn lao, thể hiện niềm tin vào tương lai dù thực tại còn đầy rẫy khó khăn. Nghệ thuật khắc họa nhân vật thông qua ngôn ngữ mộc mạc, giàu chất đời thường giúp Bà cụ Tứ trở nên chân thực, gần gũi, thể hiện tinh thần lạc quan và nghị lực sống mãnh liệt.

Hình ảnh Bà cụ Tứ không chỉ mang ý nghĩa hiện thực mà còn thể hiện tinh thần nhân đạo sâu sắc của tác giả. Bà là đại diện cho hàng ngàn người mẹ Việt Nam nghèo khổ, tảo tần nhưng luôn dành trọn tình thương cho con cái. Hình ảnh này gợi nhớ đến nhân vật bà lão trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam – một người phụ nữ già nua nhưng vẫn hi vọng vào một cuộc sống tươi sáng hơn giữa màn đêm tối tăm. Nếu như bà lão trong Hai đứa trẻ nhìn ngọn đèn nơi phố huyện với chút hy vọng mong manh, thì Bà cụ Tứ trong Vợ nhặt gieo vào lòng con niềm tin bằng chính tình yêu thương và sự bao dung của mình.

Với nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế, ngôn ngữ giản dị nhưng giàu sức gợi, Kim Lân đã xây dựng thành công hình tượng Bà cụ Tứ – một người mẹ nghèo nhưng vĩ đại. Nhân vật này không chỉ làm nổi bật chủ đề của tác phẩm mà còn truyền tải một thông điệp sâu sắc về tình người: dù trong hoàn cảnh khó khăn đến đâu, con người vẫn có thể yêu thương, chở che và hi vọng vào tương lai.