Ô nhiễm không khí là gì? Thực trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội 2025

Nội dung chính

Ô nhiễm không khí là gì?

Ô nhiễm không khí là thực trạng chung trên toàn cầu, Việt Nam cũng đối mặt với nhiều vấn đề ô nhiễm không khí. Vậy ô nhiễm không khí là gì?

Trước hết, cần phải hiểu rõ về khái niệm môi trường không khí. Môi trường không khí là tập hợp tất cả các khí bao quanh chúng ta. Không khí có nhiệm vụ cung cấp sự sống cho tất cả các sinh vật trên trái đất, trong đó có con người. Không khí có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự sinh tồn và phát triển của tất cả các sinh vật trên trái đất. 

Ô nhiễm không khí là sự thay đổi lớn trong thành phần không khí, do khói, bụi, hơi hay các khí lạ được đưa vào không khí gây nên các mùi lạ, làm giảm tầm nhìn, biến đổi khí hậu. Chúng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người cũng như động thực vật trên trái đất.

Ô nhiễm không khí là một dạng của ô nhiễm môi trường, theo khoản 12 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định ô nhiễm môi trường là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Thực trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội 2025

Theo ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí IQAir, Hà Nội được xếp vào nhóm các thành phố ô nhiễm hàng đầu thế giới với chỉ số AQI đạt mức 191.

Khu vực Hồ Tây ghi nhận nhiều điểm đo nằm trong ngưỡng ô nhiễm tím – mức rất có hại cho sức khỏe, cụ thể: Hồ Tây Compound (AQI 256), Tô Ngọc Vân (AQI 249), Đặng Thai Mai (AQI 226), Từ Hoa (AQI 226) và Quảng Bá (AQI 222). Các khu vực khác ở mức đỏ – có hại cho sức khỏe, gồm: Trần Hưng Đạo (Hoàn Kiếm) AQI 195, Cừ Khôi (Long Biên) AQI 199, Phố Lò Đúc AQI 194, Cổng parabol đường Giải Phóng (Đại học Bách khoa Hà Nội) AQI 192.

Cục Kiểm soát Ô nhiễm Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, tình trạng bụi mịn PM2.5 tại miền Bắc thường tăng cao từ tháng 10 đến tháng 3, đặc biệt vào ban đêm và sáng sớm, trước và sau các đợt không khí lạnh. Riêng tại Hà Nội, đến cuối tháng 10 năm 2024, thành phố đã trải qua 4 đợt ô nhiễm nghiêm trọng, tập trung vào mùa đông và đầu xuân.

Ô nhiễm không khí là gì? Thực trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội 2025 (Hình ảnh từ Intenet)

Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí có nhiều nguyên nhân, được chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân tự nhiên và nguyên nhân do con người (nhân tạo).

1. Nguyên nhân tự nhiên

- Phun trào núi lửa: Khi núi lửa phun trào, ngoài việc cung cấp chất dinh dưỡng cho đất, nó còn phát tán lượng lớn khí độc như Metan, Clo, và Lưu huỳnh vào không khí. Các khí này không chỉ gây ô nhiễm mà còn có thể ảnh hưởng đến điều kiện khí hậu toàn cầu.

- Cháy rừng: Đám cháy rừng tự nhiên sản sinh một lượng lớn Nito Oxit, khói bụi và tàn tro, làm suy giảm chất lượng không khí trong khu vực rộng lớn. Đặc biệt, cháy rừng còn góp phần tạo ra các đám mây khói ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.

- Gió và bão: Mặc dù gió không phải là nguyên nhân trực tiếp, nhưng nó giúp phát tán bụi bẩn và các chất khí độc từ các nguồn khác nhau như các vụ cháy rừng hay nhà máy, khiến ô nhiễm lan rộng nhanh chóng. Bão cũng là nguyên nhân gia tăng bụi mịn và khí COx vào không khí, gây thêm căng thẳng cho môi trường.

- Các yếu tố khác: Các hiện tượng tự nhiên khác như phân hủy xác động vật, sóng biển, hay phóng xạ tự nhiên cũng đóng góp vào mức độ ô nhiễm môi trường không khí, mặc dù chúng chiếm tỷ lệ nhỏ so với các yếu tố khác.

2. Nguyên nhân nhân tạo

- Hoạt động sản xuất: Các khu công nghiệp, nhà máy sản xuất thải ra lượng lớn khí độc hại như CO2, SO2, NOx, và các hợp chất hữu cơ khác, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học trong nông nghiệp và các hoạt động đốt rừng làm rẫy cũng là nguyên nhân lớn góp phần vào ô nhiễm không khí.

- Giao thông vận tải: Với sự gia tăng nhanh chóng của số lượng phương tiện, khí thải từ xe cộ, đặc biệt là từ các xe đã cũ, đã trở thành nguồn ô nhiễm chính. Những xe này thải ra các khí độc như CO, NO2, VOC, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí. Theo thống kê, giao thông vận tải đóng góp hơn 24% lượng Carbon toàn cầu mỗi năm, là yếu tố lớn thứ hai sau ngành công nghiệp.

- Xây dựng: Các hoạt động xây dựng, từ cao ốc, cầu đường đến việc vận chuyển vật liệu, cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Bụi mịn từ các công trình xây dựng không chỉ làm giảm tầm nhìn mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân nếu không được che chắn và xử lý đúng cách.

- Quốc phòng: Các chất độc trong chiến tranh như chất da cam và hậu quả của thử nghiệm hạt nhân vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường, dù chiến tranh đã qua đi lâu. Mối đe dọa từ các vụ rò rỉ bom hạt nhân vẫn tiềm ẩn, có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người nếu không được kiểm soát.

- Rác thải: Việc xử lý rác không đúng cách, như đốt rác thủ công hoặc thải rác ra môi trường mà không qua xử lý, tạo ra mùi hôi thối và khí độc, gây ô nhiễm không khí trầm trọng. Những khu vực tập kết rác không được quản lý tốt sẽ trở thành nguồn ô nhiễm lớn, ảnh hưởng đến cả môi trường và sức khỏe cộng đồng.

- Sinh hoạt hàng ngày: Quá trình sinh hoạt hàng ngày như nấu nướng, đốt than, củi, hay sử dụng các nguyên liệu cháy thải ra khí CO, CO2, NOx và SOx, gây ô nhiễm không khí. Các chất này không chỉ độc hại mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí trong nhà và ngoài trời.

Những nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo này đều góp phần tạo ra tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cộng đồng và gây thiệt hại lớn đối với hệ sinh thái.